"शिरपूर तालुका" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

|latdअक्षांश = 17१७.70७^० उत्तर

|longdरेखांश = 74७४.00०^० पूर्व

|शोधक_स्थान =right

|लोकसंख्या=(शहर)3 ३,37३७,553५५३

|क्षेत्रफळ=(तालुका)• 6२३6५ चौ. कि. मी.

|आरटीओ_कोड=MH-१८18

शिरपूर तालुका धुळे जिल्हयाच्या उत्तरेस असून धुळे शहरापासून ५० किमी अंतरावर आहे. हा महाराष्ट्राची राजधानी मुंबईपासून ४०० कि.मी. अंतरावर असून, तालुका समुद्रसपाटीपासून सुमारे १८० ते २१५ मीटर उंचीवर आहे. या तालुक्याचे एकूण क्षेत्रफळ २३६५ चौ.कि.मी. आहे.

तालुक्यात अरुणावती नदीवर हाडाखेड धरण असून त्यातील पाणी शेतीसाठी कालव्याद्वारे दिले जाते.यामुळे तालुक्यातील बरीच शेती भाग सिंचनाखाली येते.

शिरपुर तालुक्यात पहिल्या श्रेणीचे एकूण गुरांचे १० दवाखाने असून दुसऱ्या श्रेणीची ४ पशुप्रथमोपचार केंद्रे आहेत. तसेच तालुक्यात ८8८ प्राथमिक आरोग्य केंद्रे व १६ उपकेंद्रे आहेत.

तालुक्यात २११1 प्राथमिक शाळा आहेत.<br />

शिक्षण क्षेत्रात शिरपूर शहर बऱ्यापैकी आघाडीवर असून गावात चांगल्या प्रकारचे शिक्षण उपलब्ध आहे.<br />

गावात औषधनिर्माणशास्त्र, अभियांत्रिकीच्या उच्च शिक्षणाच्या सोयीदेखील आहेत.<br />

शिरपुरशिरपूर तालुक्यात 1एक साखर कारखाना व 1एक सुतगिरणीसूतगिरणी आहे.<br />

शिरपुरशिरपूर गोल्डरिफायनरी, सुतगिरणीसूतगिरणी, साखर कारखाना, कापड मीलमिल व छोटे मोठे उद्योगधंदे आहेत.

महाराष्ट्रातल्या खानदेशमधील धुळे जिल्हा हा श्रीकृष्णाच्या पदस्पर्शाने पावन झालेला आहे असे मानले जाते. जिल्हा आकाराने लहान असला तरी अनेक वैशिष्ट्यांनी समृध्दसमृद्ध आहे. प्राचीन काळी हा प्रदेश कृषिक म्हणून ओळखला जाई. रामायण, महाभारत, व सुदेशकुमार चरित्रामध्ये तसे उल्लेख आढळतात. त्यानंतर यादव काळात राजा सेऊणचंद्रच्या नंतर सेऊन देश या नावानेही तो ओळखला जाई. महाभारताच्या भीष्म पर्वात गोमता, मदंका, खर्डा, विदर्भ व रूपवाहिका असा विविध प्रदेशांचा उल्लेख आहे त्यांतील खर्डा म्हणजेच खानदेश, म्हणजे पूर्वीचा कन्हदेश म्हणजेच कृष्णाचा देश. काहीच्या मते गुजराथचा सुलतान पहिला अहमद याने या तालुक्यातील थाळनेरचा दुसरा फारूखी राजा मलिक यांना खान ही पदवी बहाल केली होती, त्यावरून खानदेश हे नाव पडले. याच खानदेशमध्ये धुळे जिल्ह्यातील शिरपूर येते.

शिरपूर तालुक्याला शिरपूर हे नांव कसे पडले याची एक कथा सांगण्यात येते. फार पूर्वी काळूबाबा नावाचे सदगृहस्थ होते. श्री.खंडेराव महाराजांवर त्यांची श्रद्धा होती व ते नेहमी भगवंताची पूजाअर्चना, नामस्मरण, भक्ती यात मग्न असत. काळूबाबा सांसारिक गृहस्थ होते. त्यांची व्यथा म्हणजे त्यांना मूलबाळ नव्हते, त्यामुळे त्यांनी स्वत:चे शिरकमल देण्याचा खंडेराव देवाला नवस केला व साकडे घातले. यानंतर नवसाप्रमाणे त्यांना मुलगा झाला नवसानुसार श्री खंडेराव महाराजांच्या चरणी स्वतःचे शिरकमल अर्पण केले असता शिरकमळातून रक्त न निघता भंडारा(हळद) निघाला. त्यावरून या शहराचे नांवनाव शिरपूर असे पडले असे जुने वयोवृद्ध लोक सांगतात.

तालुक्यात एकुणएकूण 147१४७ गावे असून लोकसंखालोकसंख्या 3३,37३७,553५५३ एवढी आहे. तालुक्यात एकुणएकूण 118११८ ग्रामपंचायती आहेत्आहेत.<br />

शिरपुर गावात दोन प्रसिद्ध बालाजी (प्रतीतिरुपतीप्रतितिरुपती) मंदिर असून खालच्या गावातील व वरच्या गावातील अशा नावाने ती ओळखली जातात, श्री तिरूपतीतिरुपती बालाजी नावाने व दरवर्षी खंडेराव देवाच्या नावाने यात्रा भरते. <br />

शहरांत प्रभु व्यंकटेश बालाजी मंदिर, पाताळेश्वर मंदिर, खंडेराव मंदिर, माताभवानी मंदिर, असेअशी मंदिरमंदिरे असून तीन मशीदमशिदी आहेत.