"अप्सरा" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

हिंदू पुराणांनुसार अप्सरा या स्वर्गाधिपती [[इंद्र|इंद्राच्या]] दरबारालादरबारात नृत्यगायनानेनृत्यगायन रिझवणार्‍याकरणार्‍या स्वर्गीय सुंदर्‍या होत्या. [[ऋग्वेद|ऋग्वेदानुसार]] काही अप्सरा या [[गंधर्व|गंधर्वांच्या]] पत्‍नी किंवा सहचारिणी असल्याचा उल्लेख मिळतो. नृत्य, संगीत, गायन अशा अनेक कलांत अप्सरा निपुण असल्याचे सांगितले जाते. मानवांची नैतिक मूल्ये अप्सरांना बंधनकारक नसावीत असे अनेक कथांतून दिसते. इतर कोणतेही मर्त्य राजे, देव-दानव किंवा ऋषी-मुनी स्वत:पेक्षा श्रेष्ठ होऊ नयेत आणि इंद्रपद बळकावू नयेत म्हणून या राजांना व ऋषी-मुनींना भुलवण्यासाठी, त्यांच्या उद्देशापासूनउद्दिष्टांपासून त्यांना दूर सारण्यासाठी देवराज इंद्र या अप्सरांना त्यांचा तपोभंग करण्याकामी वापरत असे असे पुराणांत दाखले मिळतात.

[[भागवत पुराण|भागवत पुराणानुसार]] [[कश्यप ऋषी|कश्यप ऋषींच्या]] बारा पत्नींपैकीपत्‍नींपैकी '''[[मुनि]]'''(ऊर्फ वसिष्ठा) ही पत्‍नी बर्‍याच अप्सरांची माता असल्याचे दिसते. अन्य पौराणिक वाङ्‌मयात कश्यपाच्या '''[[अरिष्टा]]'''(ऊर्फ प्राधा), ताम्रा व '''[[खशा]]''' या बायका काही अप्सरांच्या आई असल्याचे उल्लेख आढळतात. काही कथांमध्ये स्वत: ब्रह्मदेवांने अप्सरांची निर्मिती केल्याचे वाचायला मिळते. याशिवाय, मेरू पर्वताच्या समुद्रमंथनाच्या कथेतून 'रंभादि देवांगना' निघाल्याचा उल्लेखही सापडतो.

अजगंधा, अनपाया, अद्रिका, अनवद्या, अनुचना, अरूणा, अरूपा, अल्मविशा, अलंबुषा, असिता, असिपर्णिनी, असुरा, आलंबा, अंबिका, उत्कचोत्कृष्टा, उमलोचा, उर्वशी, ऋतुस्थला, कर्णिका, कपिला, काम्या, केशिनी, गुणमुख्या, गुणवरा, घृताची, चित्रलेखा, तिलोत्तमा, देवी, निर्‌ऋता, पुंडरीका, पूर्वचित्ती, बुदबुदा, भासी, मनु, मनोभवा, मनोरमा, मारीचिमहाभागा, महाभागामारीचि, मार्गणप्रिया, मेनका, मिश्रकेशी, मिश्रस्थला, मंजुघोषा, रक्षिता, रंभा, रितुशाला, लता, लक्ष्मणा, वर्गा, वपु, वरंवरा, वंशा, विद्युता, विद्युत्पर्णा, विद्युत्प्रभा, विमनुष्या, विश्वची, शरद्वती, शिवा, शुची, शुचिका, शुचिस्मिता, समिची, सहजन्या, सुगंधा, सुदती, सुप्रिया, सुबाहु, सुभगा, सुरजा, सुरता, सुरसा, सुलोचना, सोमा, सौदामिनी, सौरभेदी, स्वर्णा, स्वयंप्रभा(ऊर्फ प्रभावती), हेमा, क्षेमा. या खेरीजही इतर अनेक अप्सरांचा उल्लेख हिंदू पुराणांमध्ये दिसून येतो.