रेणुका रे

रेणुका रे (१९०४-१९९७) या एक स्वातंत्र्यसैनिक, सामाजिक कार्यकर्त्या आणि राजकारणी होत्या. भारतीय राज्यघटनेचा मसुदा तयार करणाऱ्या संविधान सभेचा भाग असलेल्या १५ महिलांमध्ये त्या एक होत्या.

रेणुका यांना १९८८ मध्ये भारत सरकारने पद्मभूषण या तिसऱ्या सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने सन्मानित केले.

जीवन

रेणुका या ब्राह्मो सुधारक, निबरन चंद्र मुखर्जी यांच्या वंशज होत्या, आणि सतीश चंद्र मुखर्जी, एक ICS अधिकारी, आणि चारुलता मुखर्जी, सामाजिक कार्यकर्त्या आणि अखिल भारतीय महिला परिषदेच्या सदस्या यांच्या कन्या होत्या.

वयाच्या सोळाव्या वर्षी त्या महात्मा गांधींच्या संपर्कात आल्या आणि त्यांच्यावर त्यांचा खूप प्रभाव पडला. ब्रिटिश भारतीय शैक्षणिक व्यवस्थेवर बहिष्कार टाकण्याच्या गांधीजींच्या आवाहनाला उत्तर देण्यासाठी त्यांनी महाविद्यालय सोडले. तथापि, नंतर जेव्हा पालकांनी गांधीजींना पुढील शिक्षणासाठी लंडनला जाण्यास सांगितले तेव्हा त्यांनी 1921 मध्ये लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समध्ये प्रवेश घेतला. त्यांचा विवाह सत्येंद्र नाथ रे यांच्याशी लहान वयातच झाला होता.

त्यांचे आजी आजोबा त्यांच्या काळातील सर्वात प्रतिष्ठित जोडपे होते. आजोबा प्रा. पी के रॉय हे ऑक्सफर्ड विद्यापीठातून डी फिल मिळवणारे पहिले भारतीय आणि भारतीय शिक्षण सेवेचे सदस्य आणि प्रतिष्ठित प्रेसिडेन्सी कॉलेज, कलकत्ताचे पहिले भारतीय प्राचार्य होते. आजी सरला रॉय या एक प्रसिद्ध समाजसेविका होत्या ज्यांनी महिलांच्या मुक्तीसाठी काम केले. त्या गोखले मेमोरियल स्कूल अँड कॉलेजच्या संस्थापक होत्या आणि कलकत्ता विद्यापीठाच्या सिनेटच्या सदस्या असलेल्या पहिल्या भारतीय महिला होत्या. सरला रॉय या प्रख्यात ब्रह्मसुधारक दुर्गामोहन दास यांची कन्या आणि लेडी अबला बोस यांची बहीण आणि प्रतिष्ठित दून स्कूलचे संस्थापक एस आर दास आणि देशबंधू सी आर दास यांच्या चुलत बहीण होत्या.

कारकीर्द

भारतात परतल्यावर त्या अखिल भारतीय महिला परिषदेत सामील झाल्या आणि त्यांनी पालकांच्या मालमत्तेतील महिलांचे हक्क आणि वारसा हक्क मिळवण्यासाठी कठोर परिश्रम केले. 1932 मध्ये त्या अखिल भारतीय महिला परिषदेच्या अध्यक्षा झाल्या. 1953-54 या वर्षांसाठी त्या अध्यक्षा होत्या.

1943 मध्ये त्यांना भारतातील महिला प्रतिनिधी म्हणून केंद्रीय विधानसभेत नामांकन मिळाले. 1946-47 मध्ये त्या भारताच्या संविधान सभेच्या सदस्या होत्या.

1952-57 मध्ये पश्चिम बंगालच्या मदत आणि पुनर्वसन मंत्री म्हणून त्यांची नियुक्ती झाली. मालदा लोकसभा मतदारसंघातून 1957-1967 या वर्षांसाठी त्या लोकसभा सदस्य होत्या. सन १९५९ मध्ये त्यांनी मागासवर्गीय समाज कल्याण आणि कल्याण या समितीचे नेतृत्व केले, जी रेणुका रे समिती म्हणून प्रसिद्ध आहे.

त्यांच्या भावंडांपैकी सुब्रतो मुखर्जी हे भारतीय हवाई दलाचे पहिले एर चीफ मार्शल होते ज्यांचे तोक्यो येथे निधन झाले आणि विजया लक्ष्मी पंडित यांच्या मेव्हण्या शारदा मुखर्जी (नी' पंडित) यांच्याशी विवाह झाला आणि प्रशांता मुखर्जी भारतीय हवाई दलाच्या अध्यक्षा होत्या. रेल्वे बोर्ड आणि केशब चंद्र सेन यांची नात वायलेट हिच्याशी लग्न केले होते. त्यांची धाकटी बहीण नीता सेन यांची मुलगी गीती सेन ह्या प्रख्यात कला इतिहासकार आणि IIC, त्रैमासिकाची संपादक-संपादक आहेत आणि प्रसिद्ध बॉलीवूड चित्रपट दिग्दर्शक मुझफ्फर अलीशी विवाहित आहेत.