रायझोबियम जीवाणू

रायझोबियम जीवाणू किंवा रायझोबियम बॅक्टेरिया हे मुख्यतः द्विदल धान्याच्या मुळ्यांवर सहजीवन पद्धतीने गाठी निर्माण करून रहातात. हे जीवाणू हवेतील नत्रस्थिरीकरण तथा मातीतील नत्र विघटनाचे काम करतात. या बदल्यात वनस्पती त्यांना आपल्या मुळ्यात संरक्षण देतात व प्रकाशसंश्लेषण द्वारे निर्माण केलेली शर्करा (कर्ब संयुगे) अन्न म्हणून देतात.

प्रयोगशाळेतील रायझोबियम जीवाणू

सोयाबीनच्या मुळींवरील रायझोबियमच्या गाठी

संशोधन

रायझोबियम शेंगांसारख्या विशिष्ट वनस्पतींशी सहजीवन संबंध बनवतो, हवेपासून नायट्रोजनचे अमोनियामध्ये शोषन निश्चित करतो, जे वनस्पतींसाठी नैसर्गिक खत म्हणून काम करते. राईझोबियमच्या जैविक नायट्रोजन फिक्सेशनचा वापर करण्याचा एक मार्ग शोधण्यासाठी कृषी संशोधन सेवा सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञांकडून सध्याचे संशोधन केले जात आहे. या संशोधनात अल्फाल्फा किंवा सोयाबीन सारख्या वेगवेगळ्या राइझोबियल प्रजातींचे संबंधित सहजीवन वनस्पती प्रजातींचे अनुवांशिक मॅपिंग समाविष्ट आहे. या संशोधनाचे उद्दीष्ट खतांचा वापर न करता वनस्पतींची उत्पादकता वाढविणे हे आहे.

आण्विक जीवशास्त्रात, राईझोबियम डीएनए एक्सट्रक्शन किट अभिकर्मक आणि अल्ट्राप्योर वॉटर सिस्टमचे दूषित म्हणून देखील ओळखले गेले आहे, ज्यामुळे मायक्रोबायोटा किंवा मेटाजेनोमिक डेटासेटमध्ये त्याचे चुकीचे स्वरूप येऊ शकते.दूषित म्हणून नायट्रोजन फिक्सिंग बॅक्टेरियाची उपस्थिती स्टोरेज टाक्यांमध्ये सूक्ष्मजीव वाढ रोखण्यासाठी अल्ट्रा-शुद्ध जल उत्पादनामध्ये नायट्रोजन वायूचा वापर केल्यामुळे होऊ शकते.

गट

या जीवाणूंच्या सत्तर पेक्षा जास्त उपजाती आहेत. पैकी शेती उपयुक्त प्रमुख सात उपजाती असून त्या, ज्या पिकांच्या गटावर असतात त्यानुसार त्यांचे वर्गीकरण केल्या जाते .

गट	जीवाणू	पिके
चवळी	रायझोबियम स्पेसीज	चवळी, मुग, तूर, उडीद, वाल, मटकी, गवार, भुईमुग, कुलथी
हरभरा	रायझोबियम लोटी	हरभरा
वाटाणा	रायझोबियम लेग्यूमिनोसारम	वाटाणा, मसूर
घेवडा	रायझोबियम फेजीओलाय	सर्व प्रकारचे घेवडे
सोयाबीन	रायझोबियम जापोनिकम	सोयाबीन
अल्फाल्फा	रायझोबियम मिलीलोटी	मेथी, लसूणघास
बरसीम	रायझोबियम ट्रायफोली	बरसीम घास

हे सुद्धा पहा

• जीवाणू
• जैविक खते