पत्र

पूर्वीच्या काळी पत्र हे संदेशवहन करण्याचे प्रमुख साधन होते. संपर्काची अन्य साधने उपलब्ध नसल्याने पत्र लिहून आपला संदेश समोरच्या व्यक्तीपर्यंत पोहचवला जायचा. पत्राचे दोन प्रकार पडतात. औपचारिक आणि अनौपचारिक.

आता नव्या तंत्रज्ञानामुळे इंटरनेटद्वारे ईमेलचा वापर करून जगात कोठेही लगेचच पत्र पाठविता येते. त्यामुळे पारंपारिक पत्र पद्धत आता मागे पडत आहे.

पत्र लिहिण्याचे दोन प्रकार आहेत.

१) औपचारिक पत्र : कार्यालयीन तसेच व्यवसायिक पत्रांचे स्वरूप हे औपचारिक असते. काही औपचारिक कामासंबंधात विशिष्ठ व्यक्तींशी, संस्थांशी किंवा शासकीय कार्यालयांशी लेखी स्वरूपात साधलेला संवाद म्हणजे औपचारिक पत्रव्यवहार होय.

औपचारिक पत्राचे पुन्हा काही प्रकार पडतात. उदाहरणार्थ:-

1. तक्रार पत्र
2. चौकशी पत्र
3. मागणी पत्र
4. विनंती पत्र
5. अभिनंदन पत्र, शुभेच्छापत्र
6. मानपत्र
7. निमंत्रण पत्र
8. आभार पत्र
9. अर्ज लेखन

२) अनौपचारिक पत्र : अनौपचारिक पत्र हे मित्र- मैत्रीणीना, नातेसंबंधी, कुटुंबातील सदस्य व इतर नात्यातील ओळखीच्या लोकांना लिहिले जाते. या पत्रात सुखदुःख, उत्साह, प्रेम, अभिनंदन व शुभेच्छा इत्यादींचा समावेश असतो. अनौपचारिक पत्राची भाषा सौम्य हृदयस्पर्शी व प्रेमळ असते.

औपचारिक पत्राचे स्वरूप आणि उदाहरण:

औपचारिक पत्राचे स्वरूप:

1. पत्ता:

प्रेषकाचा पत्ता (आपला पत्ता)

पत्र लिहिण्याची तारीख

प्राप्तकर्त्याचा पत्ता

2. विषय:

पत्राचा उद्देश थोडक्यात सांगणारा

3. सन्माननीय संबोधन:

आदरणीय महोदय/महोदया किंवा संबोधित व्यक्तीचे नाव

4. मुख्य मजकूर:

प्रस्तावना (Introductions)

मुख्य भाग (Main Content)

निष्कर्ष (Conclusion)

5. शेवटचा नम्र उल्लेख:

धन्यवाद, आपला विश्वासू/आपली विश्वासू

6. सही:

आपले नाव आणि सही

---

उदाहरण: शाळेत रजा मागण्यासाठी पत्र

आपला पत्ता:

श्री. सुरेश देशमुख

प्रभाग क्रमांक 5,

पुणे - 411001

19 डिसेंबर 2024

प्राप्तकर्त्याचा पत्ता:

मुख्याध्यापक,

ज्ञानदीप विद्यालय,

पुणे - 411002

विषय: तीन दिवसांची रजा मंजूर करण्याबाबत

सन्माननीय महोदय/महोदया,

सविनय विनंती आहे की मला 20 डिसेंबर 2024 पासून 22 डिसेंबर 2024 पर्यंत वैयक्तिक कारणास्तव रजा हवी आहे. माझ्या गैरहजेरीत अभ्यासक्रम पूर्ण करण्याची पूर्ण तयारी केली आहे.

तरी, कृपया मला वरील कालावधीसाठी रजा मंजूर करावी.

धन्यवाद.

आपला विश्वासू,

सुरेश देशमुख

(इयत्ता - 10वी)

---

तुमच्यासाठी काही विशिष्ट उद्देशाचे औपचारिक पत्र तयार करायचे असेल, तर सांगा!