दोहा विकास एजेंडा

दोहा विकास अजेंडा हा जागतिक व्यापार संघटनेच्या (WTO) अंतर्गत चर्चेचा व्यापक कार्यक्रम आहे जो नोव्हेंबर 2001 मध्ये दोहा, कतार येथे सुरू झाला. या अजेंडाचे उद्दिष्ट जागतिक व्यापार प्रणालीतील सुधारणांच्या माध्यमातून आंतरराष्ट्रीय व्यापार सुलभ करणे आहे. दोहा विकास अजेंडामध्ये विविध क्षेत्रांचा समावेश आहे, त्यापैकी प्रमुख मुद्दे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. कृषी

    - कृषी मालावरची आयात शुल्क कमी करणे.

    - विकसनशील देशांसाठी कृषी मालाच्या निर्यातीवरच्या सबसिडीज कमी करणे.

    - विकसनशील देशांच्या कृषी उत्पादकांना अधिक बाजारपेठा मिळवून देणे.

2. कृषीतर बाजार प्रवेश (NAMA)

    - औद्योगिक मालावरची आयात शुल्क कमी करणे किंवा काढून टाकणे.

    - औद्योगिक उत्पादनांच्या व्यापारातील अडथळे कमी करणे.

3. सेवा व्यापार

    - बँकिंग, दूरसंचार, आणि पर्यटन यांसारख्या सेवांमध्ये व्यापार वाढवण्यासाठी उपाययोजना करणे.

    - सेवांच्या क्षेत्रात अधिक पारदर्शकता आणणे.

4. बौद्धिक संपदा हक्क (TRIPS)

    - पेटंट, कॉपीराइट आणि इतर बौद्धिक संपदा हक्कांच्या अंमलबजावणीसंबंधी मुद्दे हाताळणे.

    - बौद्धिक संपदा हक्कांच्या संरक्षणात समतोल साधणे.

5. व्यापार सुलभता

    - सीमा शुल्क प्रक्रियांचा सरलीकरण.

    - व्यापार प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि कार्यक्षमतेत वाढ करणे.

6. विकसनशील देशांचे मुद्दे

    - विकसनशील देशांसाठी विशेष आणि वेगवेगळ्या उपाययोजना (Special and Differential Treatment).

    - विकसनशील देशांच्या व्यापारातील सहभाग वाढवण्यासाठी क्षमता वाढवणे.

7. पर्यावरण

    - पर्यावरणीय शाश्वततेसाठी व्यापार धोरणांमध्ये सुधारणा करणे.

    - पर्यावरणीय माल आणि सेवांच्या व्यापाराला प्रोत्साहन देणे.

8. लैंगिक समानता

    - महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी व्यापार धोरणांचा समावेश करणे.

दोहा विकास अजेंडा हा विविध आणि व्यापक विषयांचा समावेश करतो. त्याच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी विकसनशील आणि विकसित देशांच्या सहकार्याची गरज आहे. चर्चेच्या या प्रक्रियेत अनेक आव्हाने असूनही, जागतिक व्यापारात सुधारणा आणण्यासाठी दोहा विकास अजेंडा महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो.

संदर्भ