चित्तूर जिल्हा

हा लेख चित्तूर जिल्ह्याविषयी आहे. चित्तूर शहराविषयीचा लेख येथे आहे.

चित्तूर जिल्हा
जिल्हा
आंध्र प्रदेशमधील चित्तूर जिल्ह्याचे ठिकाण
देश	भारत
राज्य	आंध्र प्रदेश
मुख्यालय	चित्तूर
प्रशासकीय विभाग	३ महसूल विभाग ६६ मंडल १४९३ गावे (१४५५ निवासी, ३८ अनिवासी) २२ शहरे (८ वैधानिक, १४ जनगणनेची शहरे)
सरकार
• जिल्हाधिकारी	डॉ. एन. भारत गुप्ता आयएएस Collector and District Magistrate
• लोक सभा	लोकसभा यादी चित्तूर तिरुपती
• Assembly	Assembly list चंद्रगिरी चित्तूर (एससी) गंगाधर नेल्लोर (एससी) कुप्पम मदनपल्ले नागरी पलामनर पाइलेरू पुंगानूर पुठलपट्टू (एससी) सत्यवेदू (एससी) श्रीकलाहस्ती थंबल्लापल्ले तिरुपती
क्षेत्रफळ
• जिल्हा	१५,१५१ km२ (५,८५० sq mi)
• Urban :14	३१८.६२ km२ (१२३.०२ sq mi)
• Rural :14	१४,८३२.३८ km२ (५,७२६.८१ sq mi)
Area rank	८ वा
लोकसंख्या  (२०११)
• जिल्हा	४१,७४,०६४
• Rank	6th
• लोकसंख्येची घनता	२७५/km२ (७१०/sq mi)
• Density rank	13th
• Urban :14	१२,३१,३८६
• Rural :14	२९,४२,६७८
• Households	७,०६,२०४
• Sex ratio	९८५ (females per १,००० males)
भाषा
• अधिकृत	तेलुगु
Literacy
• Literates	2667878
वेळ क्षेत्र	UTC+5:30 (भारतीय प्रमाणवेळ)
पोस्टल इंडेक्स नंबर	५१७xxx
क्षेत्र कोड	+९१–८५७२
आयएसओ ३१६६ कोड	IN-AP
Vehicle registration	AP–39 (from 30 January 2019)
संकेतस्थळ	www.chittoor.ap.gov.in

चित्तूर जिल्हा हा आंध्र प्रदेशातील रायलसीमा (निळ्या रंगात रंगवलेला) प्रदेशाचा एक भाग आहे

तिरुमाला टेकड्यांचे पुरातन खडक फॉर्म गरुडा सारखेच दिसतात

चित्तूर जिल्हा ( pronunciation ), हा भारताच्या आंध्र प्रदेश राज्यातील रायलसीमा भागातील एक जिल्हा आहे. याचे प्रशासकीय केंद्र चित्तूर येथे आहे. भारताच्या २०११ च्या जनगणनेनुसार याची लोकसंख्या ४१,७०,४६८ आहे. चित्तूर जिल्ह्यात तिरुपती, श्रीकलाहस्ती आणि कानिपकम आणि इतर मंदिरांचा समावेश आहे. हा चेन्नई-मुंबई महामार्गाच्या चेन्नई - बेंगळुरू विभागातील दक्षिणेकडील आंध्र प्रदेशच्या पोनि नदी खोऱ्यात आहे. आंबे, धान्य, ऊस आणि शेंगदाणे या बाजारपेठेचे प्रमुख केंद्र आहे. या जिल्ह्यातील सत्यवेद मंडल एक प्रमुख औद्योगिक केंद्र आहे. हे चित्तूर जिल्ह्यासह संपूर्ण आंध्रप्रदेशातील प्रमुख केंद्र मानले जाते.

व्युत्पत्ती

चित्तूर जिल्ह्याचे नाव त्यात असणाऱ्या चित्तूर शहरावरून पडले आहे.

इतिहास

१९४७ मधील भारतीय स्वातंत्र्यानंतर चित्तूर हे पूर्वीच्या मद्रास राज्याचा एक भाग बनवले गेले. सध्याचा चित्तूर जिल्हा पूर्वी उत्तर आर्कोट जिल्हा होता, जो १९ व्या शतकात ब्रिटिशांनी स्थापन केला होता. चित्तूर हे त्याचे मुख्यालय होते. पूर्वीचा चित्तूर जिल्हा १ एप्रिल १९११ रोजी सध्याच्या चित्तूर जिल्हा आणि उत्तर आर्कोट जिल्ह्यात विभागला गेला. १ एप्रिल १९११ रोजी चित्तूर जिल्हा, तत्कालीन मद्रास राज्याच्या उत्तर आर्कोट जिल्ह्यातील चट्टूर, पालामेनेरू, चंद्रगिरी आणि कडप्पा व पुंगनूर येथील वैलपडु, श्री कालाहस्ती, चित्तूर जिल्ह्यातील जमींदारी तहसीलमधील कर्वेतीनगर जिल्हा एकत्रित करून बनविला गेला. १९६० मध्ये मा. पो.सि. आणि इतर नेत्यांच्या मागण्यांमुळे चित्तूर जिल्ह्यात ३१९ गावे समाविष्ट करण्यात आली. ती गावे तमिळनाडूच्या तत्कालीन कांचीपुरम जिल्हा आणि तिरुवल्लूर जिल्ह्यातील होती. चंद्रगिरी हे तिरुपतीचे एक उपनगर आहे. हा भाग विजयनगर साम्राज्याची चौथी राजधानी होती.

भौगोलिक स्थिती

चित्तूर हा आंध्र प्रदेशातील रायलसीमेचा भाग आहे. जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ १५,३५९ चौरस किमी (५,९३० चौ. मैल) आहे. या जिल्ह्याच्या वायव्येकडे अनंतपूर जिल्हा, उत्तरेस कडपा जिल्हा, ईशान्येकडे नेल्लूर जिल्हा, दक्षिणेस तामिळनाडू राज्यातील कृष्णागिरी जिल्हा, वेल्लोर जिल्हा, तिरुपत्तूर जिल्हा व तिरुवल्लूर जिल्हा आणि पश्चिमेस कर्नाटक राज्यातील कोलार जिल्हा आहे. चित्तूर जिल्हा आंध्र प्रदेश राज्याच्या दक्षिणेस जवळजवळ १२°३७′ - १४°८′ उत्तर अक्षांश आणि ७८°३′ - ७९°५५′ पूर्व रेखांश या दरम्यान आहे. जिल्ह्यातील एकूण भूभागापैकी तीस टक्के भाग जंगलांनी व्यापलेला आहे. चित्तूर शहराभोवती आंबा आणि चिंच यांची झाडे आहेत. तसेच या जिल्ह्यात गुरे-ढोरे भरपूर आहेत. जिल्ह्यातील मातीत लाल चिकट ५७%, लाल वालुकामय ३४% आणि उर्वरित ९% काळी चिकणमाती, काळी वाळू आणि लाल मातीने बनलेली आहे. चित्तूर चेन्नईपासून १६० किलोमीटर (९९ मैल), बंगळुरूपासून १८० किलोमीटर (११० मैल) आणि हैदराबादपासून ५९० किलोमीटर (३७० मैल) अंतरावर आहे.