कुक्कुट

कुक्कुट हे पाळीव पक्षी आहेत जे मनुष्य त्यांच्या पासून मिळणाऱ्या अंडी, मांस किंवा त्यांचे पंख साठी जवळ ठेवतात. हे पक्षी सामान्यत: सुपरऑर्डर गॅलोअनसेरा (पक्षी) जातीचे सदस्य असतात, विशेषतः ऑर्डर गॅलीफॉर्म्स (ज्यामध्ये कोंबडी, लहान पक्षी आणि टर्कीचा समावेश आहे). कुक्कुट प्रकारात मांसासाठी मारल्या गेलेल्या इतर पक्ष्यांचा देखील समावेश होतो, उदा छोटे कबूतर (स्क्वॅब म्हणून ओळखले जाते) परंतु खेळासाठी मारल्या जाणाऱ्या वन्य पक्ष्यांचा त्यात समावेश होते नाही. इंग्रजी शब्द "पोल्ट्री", फ्रेंच / नॉर्मन शब्दापासून आला आहे, जो लॅटिन शब्द पुल्लसपासून आला आहे, ज्याचा अर्थ लहान प्राणी असा होतो.

जगभरातील कोंबड्या

कुक्कुट अनेक हजार वर्षांपूर्वी माणसाळवले गेले होते. पूर्वी लोकांनी जंगलातून गोळा केलेल्या अंड्यांमधून कोवळ्या पक्ष्यांच्या पिल्लांचे संगोपन केल्यामुळे सुरुवात झाली असावी. परंतु नंतर या पक्ष्यांना कायमचे पिंजऱ्यात ठेवण्यास सुरुवात झाली असावी. पाळीव कोंबड्यांचा वापर प्रथम त्यांच्या झुंझीसाठी केला गेला असावा आणि गोड आवाजासाठी कोकिळा पाळली गेली असावी. परंतु लवकरच मनुष्याला जाणवले असावे की या पक्ष्यांना पाळून जवळ ठेवले तर ते एक छान अन्नाचा स्रोत बनु शकतात.

शतकानुशतके वेगवान माणसाने कोंबड्या आणि इतर पक्षी त्यांच्या वाढीसाठी, अंडी घालण्याची क्षमतेसाठी, छान दिसण्यामुळे आणि कार्यक्षमतेसाठी मुद्दाम निवडक प्रजनन केले जेणेकरून ह्या गोष्टी अधिक वाढतील. त्यामुळे सध्याच्या पाळीव जाती त्यांच्या पूर्वजांपेक्षा खूप वेगळ्या दिसतात. जरी काही पक्ष्यांना अजूनही लहान कळपात ठेवण्यात येत असले तरी, आज बाजारात उपलब्ध असलेले बहुतेक पक्षी मोठ्या प्रमाणात व्यावसायिकरित्या पाळले जातात. यामुळे त्यांची पैदास मोठ्या प्रमाणात करणे सहज शक्य झाले आहे. डुकराच्या मांसाबरोबरच कुक्कुट (पोल्ट्री) हे जगात मोठ्या प्रमाणात खाल्या जाणाऱ्या दोन मांसांपैकी एक आहे. २०१२ मध्ये जगात खाल्या गेलेल्या एकूण मांसापैकी या दोन मांसाचा वाटा ७०% पेक्षा जास्त होता. कुक्कुट (पोल्ट्री) पौष्टिकदृष्ट्या फायदेशीर अन्न पुरवते. यात प्रथिन (प्रोटीन)चे प्रमाण जास्त असते आणि चरबीचे प्रमाण कमी प्रमाणात असते. सर्व प्रकारच्या कुकुटाचे (पोल्ट्रीचे) मांस योग्य प्रकारे हाताळले जरुरी असते. अन्नातून विषबाधा होण्याचा धोका कमी करण्यासाठी ते पुरेसे शिजवावे.

इंग्रजी शब्द "पोल्ट्री" हा वेस्ट आणि इंग्रजी "पुल्ट्री" मधून आला आहे. तसेच त्याचे संबध जुन्या फ्रेंच पालेटरी कडून, पोल्ट्री, पोल्ट्री डीलर, पालेट, पुलेटशी ही आहे. "पुलेट" हा शब्द मध्य इंग्रजीमधील पुलेटमधून आला आहे, जुन्या फ्रेंच पोल्टमधून, लॅटिन पुलस या दोन्ही भाषेतून आला आहे. "फॉउल" (fowl) हा शब्द मूळचा जर्मन आहे (सीएफ. जुना इंग्रजी फ्यूगोल, जर्मन व्होगेल, डॅनिश फुगल).

व्याख्या

"कुक्कुट" (पोल्ट्री) हा शब्द सर्व प्रकारच्या पाळीव पक्ष्यांसाठी वापरला जातो जो पक्षी वापरासाठी बंदिस्त जागेत वाढवला जातो. पारंपारिकरित्या हा शब्द वाइल्डफॉल (गॅलिफॉर्म्स) आणि वॉटरफॉल (सेन्सेरफॉर्म्स) संदर्भात वापरला गेला आहे परंतु सॉन्गबर्ड्स आणि पोपट सारख्या पिंजऱ्यात ठेवलेल्या पक्षांसाठी वापरला जात नाही. खाण्यासाठी मांस किंवा अंडी तयार करण्यासाठी वाढवलेले पक्षी कोंबडी, टर्की, गुसचे आणि बदक यासारखे पाळीव पक्षी म्हणून "कुक्कुट" (पोल्ट्री)च्या व्याख्येत येतात.

एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिकामध्ये त्याच पक्ष्यांच्या गटांची यादी आहे परंतु त्यात गिनिया पक्षी आणि स्क्वॅब्स (तरुण कबूतर) देखील आहेत. आर. डी. क्रॉफर्डच्या पोल्ट्री प्रजनन आणि अनुवंशशास्त्र मध्ये, स्क्वॅब वगळले गेले परंतु जपानी लहान पक्षी आणि सामान्य तीतर त्या यादीमध्ये जोडले गेले. इ.स. १८४८ च्या पोल्ट्री, सजावटीच्या आणि घरगुती पोल्ट्री या त्यांच्या अभिजात पुस्तकावर, एड हिंड, हिस्ट्री आणि मॅनेजमेंट, एडमंड डिक्सन यांनी मोर, गिनी पक्षी, मूक हंस, टर्की, विविध प्रकारचे गुस , मस्कवी बदक, इतर बदके आणि सर्व प्रकारच्या बाण्टॅमसह कोंबड्या या सर्व कुक्कुट व्याख्येत बसवले आहेत.