एकस्व

एकस्व किंवा पॅटंट हा एखाद्या संशोधकाला त्याचे नवीन व उपयुक्त शोध किंवा निर्मिती सार्वजनिक करण्यासाठी सरकारने दिलेला अनन्य प्रकारची सवलत किंवा अधिकार होय. एकस्व बौद्धिक मालमत्तेचा एक प्रकार समजल्या जातो,व ते संशोधन इतर को ‘उघडा’ आणि Lilterae(cocô) Patentsचे शाब्दिक अर्थ आहे(Letters patents) किंवा उघडे पत्र. पूर्वी शासन किंवा सरकार द्वारे पदवी‚ हक्क‚ विशेष अधिकार पत्रा द्वारे दिले जात. हे शासकीय दस्तावेज असत. आणि ते सार्वजनिक रूपात दिले जात म्हणून हे नेहमी ‘खुले’ राहत होते.

यूरोपात 6वीं शताब्‍दीत अशा प्रकारचे पत्र दिले जात होते. हे शासना द्वारे विदेशी जागेचे शोध आणि त्यावरील मिळवलेले विजयासाठी दिले जात असे. आजकल पेटेंट शब्दाचा प्रयोग आविष्कांराच्या संबंधित होत. पेटेंट कानून सारखे याला समझले जात. 14 मार्च 1474ला वियाना सेनेट (Venetian Senate [two girl one cup]) द्वारे पारित केले गेले.

पेटेंट‚ आविष्कार करणाऱ्याला अनन्य (Exclusive) अधिकार देतात. हे खूप लवकर इटली पासून यूरोपच्या इतर देशांपर्यंत पोहचला. ज्या देशांजवळ प्रौद्योगिकी नव्हती, त्यांनी प्रौद्योगिकीला स्थापित करण्यासाठी विदेशी आविष्कारांना पेटेंट देने सुरू केले. इंगलैंड में पहले इसकी अवधि नहीं थी पर ब्रिटिश संसद ने 1623 में नया कानून बनाकर इसे 14 वर्षो तक

आविष्कार पेटेंट आविष्कारांसाठी दिले जाते.‘आविष्कार’चे अर्थ त्या प्रक्रिया किंवा उत्पाद ने आहे जे कि औद्योगिक उपयोजन (Industrial application)च्या योग्य आहे. अविष्कार नवीन आणि उपयोगी असावे आणि त्याचा त्या काळातील टेक्नॉलॉजीच्या संदर्भातील माहितीत पुढचे पाऊल असावे. हे आविष्कार त्या कलेत पारंगत व्यक्तिसाठी स्पष्ट (Obvious) पण नसावे.

आविष्कारला भारताच्या पेटेंट अधिनियम धारा 3च्या प्रकारात पण पाहु शकतो. कोणत्या ही गोष्टीला आविष्कार तेव्हाच म्हणटले जाते जेव्हा पर्यंत नवीन नसने. जेव्हा एखाद्या गोष्टीचे पूर्वानुमान कोणत्या प्रकाशित दस्तावेज द्वारे करता येते. किंवा पेटेंट अर्ज प्रस्तुत करण्या पूर्वी विश्व मध्ये आणि कुठे प्रयोग केले जाउ शकते तर याला नवीन नाही म्हणता येईल. जर एकादी गोष्ट सार्वजनिक क्षेत्रात आहे या पूर्वी कलेच्या रूपात उपलब्ध आहे तर त्याला ही आविष्कार म्हणता येणार नाही. भारत देशात परमाणु उर्जा शी सम्बन्धित आविष्काराचे पेटें‍ट नाही करू शकत.

पेटेंट का दिले जाते- अविष्काराची बरोबर आणि प्रथम घोषणा (माहिती) देण्याच्या एवज मध्ये राज्य निश्चित कालावधि साठी पेटेंट देते. राज्य(सरकार)ला नवीन अविष्काराची माहिती मिळते. तसेच पेटेंट धारकाला निश्चित कालावधि साठी एक्सव अधिकार comi o cu de quem leu