आनंद

या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, आनंद (निःसंदिग्धीकरण).

आनंद ही एक मानसिक किंवा भावनिक स्थिती आहे. ह्या मध्ये सकारात्मक समाधानी भावना दर्शवली जाते. आनंद हा सर्वांची मानसिक आणि भावनिक स्थिती चांगली ठेवतो.

आनंदामुळे जीवनात शक्ती आणि उद्देश येतो

आनंदी असल्या वर आपल्याला कुठला ही आजार लागत नाही .

आनंद हा शब्द मानसिक किंवा भावनिक अवस्थांच्या संदर्भात वापरला जातो, ज्यामध्ये समाधानापासून तीव्र आनंदापर्यंतच्या सकारात्मक किंवा आनंददायी भावनांचा समावेश होतो. जीवनातील समाधान, व्यक्तिनिष्ठ कल्याण, युडेमोनिया, उत्कर्ष आणि कल्याण या संदर्भात देखील याचा वापर केला जातो.

इ.स. १९६० पासून, आनंदाचे संशोधन विविध प्रकारच्या वैज्ञानिक विषयांमध्ये आयोजित केले गेले आहे, ज्यामध्ये जेरोन्टोलॉजी, सामाजिक मानसशास्त्र आणि सकारात्मक मानसशास्त्र, क्लिनिकल आणि वैद्यकीय संशोधन आणि आनंद अर्थशास्त्र यांचा समावेश आहे.

व्याख्या

'हॅपिनेस' हा वापर आणि अर्थ आणि संस्कृतीनुसार समजण्यातील संभाव्य फरकांवर चर्चेचा विषय आहे.

हा शब्द मुख्यतः दोन घटकांच्या संबंधात वापरला जातो:

• आनंद किंवा आनंद यासारख्या भावनांच्या (प्रभाव) भावनेचा वर्तमान अनुभव किंवा 'संपूर्ण भावनिक स्थिती' या अधिक सामान्य अर्थाचा. उदाहरणार्थ, डॅनियल काहनेमनने आनंदाची व्याख्या "मी येथे आणि आता अनुभवतो" अशी केली आहे. आनंदाच्या शब्दकोशातील व्याख्यांमध्ये हा वापर प्रचलित आहे.
• जीवनातील समाधानाचे मूल्यांकन, जसे की जीवनाच्या गुणवत्तेचे. उदाहरणार्थ, रुट वीनहोव्हन यांनी आनंदाची व्याख्या "एखाद्याच्या संपूर्ण जीवनाची संपूर्ण प्रशंसा" अशी केली आहे. सध्याच्या अनुभवापेक्षा लोकांसाठी हे अधिक महत्त्वाचे असल्याचे काहनेमन यांनी म्हटले आहे.

काही वापरांमध्ये या दोन्ही घटकांचा समावेश असू शकतो. व्यक्तिपरक कल्याण (swb) मध्ये सध्याचे अनुभव (भावना, मनःस्थिती आणि भावना) आणि जीवनातील समाधानाचे उपाय समाविष्ट आहेत.[nb 1] उदाहरणार्थ सोनजा ल्युबोमिर्स्की यांनी आनंदाचे वर्णन "आनंद, समाधान किंवा सकारात्मक कल्याणाचा अनुभव" असे केले आहे. , एखाद्याचे जीवन चांगले, अर्थपूर्ण आणि सार्थक आहे या भावनेने एकत्रितपणे." Eudaimonia, एक ग्रीक शब्द आहे ज्याचे विविध भाषांतर आनंद, कल्याण, भरभराट आणि आशीर्वाद म्हणून केले जाते. झेवियर लँडेसने प्रस्तावित केले आहे की आनंदामध्ये व्यक्तिनिष्ठ कल्याण, मनःस्थिती आणि युडेमोनियाचे उपाय समाविष्ट आहेत.

हे भिन्न उपयोग भिन्न परिणाम देऊ शकतात. उदाहरणार्थ, उत्पन्नाच्या पातळीचा सहसंबंध जीवन समाधानाच्या उपाययोजनांशी महत्त्वपूर्ण असल्याचे दर्शविले गेले आहे, परंतु सध्याच्या अनुभवाच्या उपायांसह, कमीतकमी एका विशिष्ट उंबरठ्यापेक्षा जास्त कमकुवत असल्याचे दिसून आले आहे. नॉर्डिक देश अनेकदा swb सर्वेक्षणात सर्वाधिक गुण मिळवतात, तर दक्षिण अमेरिकन देश सध्याच्या सकारात्मक जीवनाचा अनुभव असलेल्या प्रभाव-आधारित सर्वेक्षणांमध्ये उच्च गुण मिळवतात.

या शब्दाचा गर्भित अर्थ संदर्भानुसार बदलू शकतो, पॉलीसेम आणि अस्पष्ट संकल्पना म्हणून आनंदाला पात्र ठरतो.

मापन केले जाते तेव्हा आणखी एक समस्या आहे; अनुभवाच्या वेळी आनंदाच्या पातळीचे मूल्यांकन नंतरच्या तारखेला स्मृतीद्वारे मूल्यांकनापेक्षा वेगळे असू शकते.

काही वापरकर्ते या समस्या स्वीकारतात, परंतु त्याच्या संयोजक शक्तीमुळे शब्द वापरणे सुरू ठेवतात.

तत्त्वज्ञान

नैतिकतेच्या संबंधात आनंद

आनंदाच्या तत्त्वज्ञानाची अनेकदा नैतिकतेच्या संयोगाने चर्चा केली जाते. पारंपारिक युरोपियन समाज, ग्रीक आणि ख्रिश्चन धर्माकडून वारशाने मिळालेले, आनंदाला नैतिकतेशी जोडले गेले, जे विशिष्ट प्रकारच्या सामाजिक जीवनात विशिष्ट प्रकारच्या भूमिकेतील कामगिरीशी संबंधित होते. तथापि, प्रोटेस्टंटवाद आणि भांडवलशाहीमुळे अंशतः जन्माला आलेल्या व्यक्तिवादाच्या उदयामुळे, समाजातील कर्तव्य आणि आनंद यांच्यातील दुवे हळूहळू तुटले. परिणाम म्हणजे नैतिक अटींची पुनर्व्याख्या. आनंदाची व्याख्या यापुढे सामाजिक जीवनाशी संबंधित नाही, तर वैयक्तिक मानसशास्त्राच्या दृष्टीने केली जाते. तथापि, नैतिक तत्त्वज्ञानासाठी आनंद हा एक कठीण शब्द आहे. नैतिक तत्त्वज्ञानाच्या संपूर्ण इतिहासात, आनंदाकडे नेणाऱ्या परिणामांच्या दृष्टीने नैतिकतेची व्याख्या करण्याचा प्रयत्न आणि आनंदाशी काहीही संबंध नसलेल्या अटींमध्ये नैतिकतेची व्याख्या करण्याचा प्रयत्न यांच्यात एक दोलन आहे.

ऍरिस्टॉटल

ऍरिस्टॉटलने युडाइमोनिया (ग्रीकः εὐδαιμονία)चे मानवी विचार आणि कृतीचे उद्दिष्ट म्हणून वर्णन केले. Eudaimoniaचे भाषांतर आनंदासाठी केले जाते, परंतु काही विद्वानांचे म्हणणे आहे की "मानवी उत्कर्ष" हे अधिक अचूक भाषांतर असू शकते. ॲरिस्टॉटलने निकोमाचियन एथिक्समध्ये या शब्दाचा वापर आनंदाच्या सामान्य अर्थाच्या पलीकडे केला आहे.

इस पूर्व ३५० मध्ये लिहिलेल्या निकोमाचेन एथिक्समध्ये, ॲरिस्टॉटलने सांगितले की आनंद (चांगले असणे आणि चांगले करणे) ही एकमेव गोष्ट आहे जी मनुष्य स्वतःच्या फायद्यासाठी इच्छिते, धन, सन्मान, आरोग्य किंवा मैत्री यापेक्षा वेगळे. त्यांनी निरीक्षण केले की पुरुष केवळ त्यांच्या स्वतःच्या फायद्यासाठी नव्हे तर आनंदी राहण्यासाठी धन, सन्मान किंवा आरोग्य शोधतात. ॲरिस्टॉटलसाठी युडायमोनिया ही संज्ञा, ज्याचे भाषांतर 'आनंद' किंवा 'उत्कर्ष' असे केले जाते, ही भावना किंवा स्थितीऐवजी क्रियाकलाप आहे. Eudaimonia (ग्रीकः εὐδαιμονία) हा एक शास्त्रीय ग्रीक शब्द आहे ज्यामध्ये "eu" ("चांगले" किंवा "कल्याण") आणि "डाइमोन" ("आत्मा" किंवा "लहान देवता" या शब्दाचा समावेश आहे, ज्याचा वापर एखाद्याच्या भरपूर अर्थासाठी विस्ताराने केला जातो. किंवा दैव). अशा प्रकारे समजले की, आनंदी जीवन हे चांगले जीवन आहे, म्हणजेच असे जीवन ज्यामध्ये एखादी व्यक्ती मानवी स्वभावाची उत्कृष्ट रीतीने पूर्तता करते. विशेषतः, ऍरिस्टॉटलने असा युक्तिवाद केला की चांगले जीवन हे उत्कृष्ट तर्कसंगत क्रियाकलापांचे जीवन आहे. "फंक्शन अर्ग्युमेंट" सह तो या दाव्यावर पोहोचला. मूलभूतपणे, जर ते योग्य असेल तर, प्रत्येक सजीवाचे एक कार्य असते, जे ते अद्वितीयपणे करते. ऍरिस्टॉटलसाठी मानवी कार्य हे तर्क करणे आहे, कारण ते एकमेव आहे जे मानव अद्वितीयपणे करतात. आणि एखाद्याचे कार्य चांगले किंवा उत्कृष्टपणे करणे चांगले आहे. ऍरिस्टॉटलच्या मते, उत्कृष्ट तर्कसंगत क्रियाकलापांचे जीवन म्हणजे आनंदी जीवन. अ‍ॅरिस्टॉटलने असा युक्तिवाद केला की जे उत्कृष्ट तर्कसंगत कार्य करण्यास असमर्थ आहेत त्यांच्यासाठी दुसरे सर्वोत्तम जीवन म्हणजे नैतिक सद्गुणांचे जीवन. अ‍ॅरिस्टॉटल ज्या मुख्य प्रश्नाचे उत्तर शोधत आहे तो म्हणजे "मानवी अस्तित्वाचा अंतिम हेतू काय आहे?" बरेच लोक आनंद, आरोग्य आणि चांगली प्रतिष्ठा शोधत आहेत. हे खरे आहे की त्यांचे मूल्य आहे, परंतु त्यांच्यापैकी कोणीही मानवतेचे उद्दिष्ट असलेल्या महान चांगल्याचे स्थान व्यापू शकत नाही. असे दिसते की सर्व वस्तू हे आनंद मिळविण्याचे साधन आहेत, परंतु ॲरिस्टॉटल म्हणाले की आनंद हा नेहमीच स्वतःचा अंत असतो.

संस्कृती

वैयक्तिक आनंदाची उद्दिष्टे सांस्कृतिक घटकांमुळे प्रभावित होऊ शकतात. हेडोनिझम अधिक व्यक्तिवादी संस्कृतींमध्ये आनंदाशी अधिक दृढपणे संबंधित असल्याचे दिसून येते.

काळानुसार आनंदाविषयीचे सांस्कृतिक दृष्टिकोन बदलले आहेत. उदाहरणार्थ, बालपण हा आनंदाचा काळ असल्याबद्दल पाश्चात्य चिंता केवळ 19 व्या शतकापासून उद्भवली आहे.

सर्वच संस्कृती आनंद वाढवण्याचा प्रयत्न करत नाहीत, [nb 2][nb 3] आणि काही संस्कृती आनंदाला विरोध करतात.

धर्म

उच्च सांस्कृतिक धार्मिकता असलेल्या देशांतील लोक अधिक धर्मनिरपेक्ष देशांतील लोकांपेक्षा त्यांच्या जीवनातील समाधानाचा त्यांच्या भावनिक अनुभवांशी कमी संबंध ठेवतात.

पूर्वेकडील धर्म

इस्लाम

मुस्लिम सूफी विचारवंत अल-गजाली (1058-1111) यांनी "आनंदाची किमया" लिहिली, जो संपूर्ण मुस्लिम जगामध्ये आध्यात्मिक निर्देशांची एक पुस्तिका आहे आणि आज मोठ्या प्रमाणावर प्रचलित आहे.[उद्धरण आवश्यक]

बौद्ध धर्म

आनंद ही बौद्ध शिकवणीची मध्यवर्ती थीम आहे. दुःखापासून परम मुक्तीसाठी, नोबल आठपट मार्ग आपल्या अभ्यासकाला शाश्वत शांततेच्या निर्वाणाकडे नेतो. सर्व प्रकारच्या लालसेवर मात करूनच अंतिम आनंद प्राप्त होतो. आनंदाचे अधिक सांसारिक प्रकार, जसे की संपत्ती मिळवणे आणि चांगली मैत्री राखणे, हे देखील सामान्य लोकांसाठी योग्य उद्दिष्टे म्हणून ओळखले जातात (सुखा पहा). बौद्ध धर्म देखील प्रेमळ दयाळूपणा आणि करुणा, सर्व प्राण्यांच्या आनंद आणि कल्याणाच्या इच्छेला प्रोत्साहन देतो.[अविश्वसनीय स्रोत?]

आनंद मिळवण्याच्या पद्धती

आनंद कसा मिळवावा या सिद्धांतांमध्ये "अनपेक्षित सकारात्मक घटनांना सामोरे जाणे", "एखाद्या महत्त्वाच्या व्यक्तीला पाहणे", आणि "इतरांच्या स्वीकृती आणि स्तुतीचा आनंद घेणे" यांचा समावेश होतो. तथापि इतरांचा असा विश्वास आहे की आनंद हा केवळ बाह्य, क्षणिक सुखांपासून मिळत नाही.

आत्मपूर्ती सिद्धांत

मास्लोची गरजांची पदानुक्रम

• एरिक फ्रॉम
• आत्मनिर्णयाचा सिद्धांत
• आधुनिकीकरण आणि निवडीचे स्वातंत्र्य
• सकारात्मक मानसशास्त्र
• अप्रत्यक्ष दृष्टिकोन
• काही लोकांमध्ये नैसर्गिकरित्या उद्भवते
• आनंद शोधण्याचे नकारात्मक परिणाम

आनंदाचे नकारात्मक परिणाम

जून ग्रुबरने असा युक्तिवाद केला आहे की आनंदावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. हे एखाद्या व्यक्तीला अधिक संवेदनशील, अधिक समजूतदार, कमी यशस्वी आणि उच्च जोखमीचे वर्तन करण्यास प्रवृत्त करू शकते.

आनंदावर संभाव्य मर्यादा

प्रेरक हेडोनिझमची कल्पना हा सिद्धांत आहे की आनंद हे मानवी जीवनाचे ध्येय आहे. तथापि, प्रभाव पूर्वाग्रहानुसार, लोक त्यांच्या भविष्यातील भावनांचे खराब अंदाज लावतात. म्हणूनच, आनंदाचा शोध घेता येईल आणि दुःख टाळता येईल का, जर ते अप्रत्याशित आणि टिकाऊ मानले जाते? सिग्मंड फ्रॉइड म्हणाले की सर्व मानव आनंदासाठी प्रयत्न करतात, परंतु ते साध्य करण्याच्या शक्यता मर्यादित आहेत कारण आपण "असे बनलेले आहोत की आपण केवळ एका कॉन्ट्रास्टमधून तीव्र आनंद मिळवू शकतो आणि गोष्टींच्या स्थितीतून फारच कमी."

आनंदाच्या शोधावर संभाव्य मर्यादा

सर्वच संस्कृती आनंद वाढवण्याचा प्रयत्न करत नाहीत. पाश्चात्य संस्कृतींमध्ये असे आढळून आले आहे की वैयक्तिक आनंद सर्वात महत्त्वाचा आहे. तथापि, इतर संस्कृतींमध्ये विरुद्ध विचार आहेत आणि वैयक्तिक आनंदाच्या कल्पनेला विरोध करतात. उदाहरणार्थ, पूर्व आशियाई संस्कृतींमध्ये राहणारे लोक इतरांसोबतच्या नातेसंबंधात आनंदाच्या गरजेवर अधिक लक्ष केंद्रित करतात आणि वैयक्तिक आनंद देखील आनंदी सामाजिक संबंध पूर्ण करण्यासाठी हानिकारक असल्याचे समजतात.

2012च्या अभ्यासात असे आढळून आले की सकारात्मक आणि नकारात्मक अशा दोन्ही भावना अनुभवलेल्या लोकांसाठी मनोवैज्ञानिक कल्याण जास्त होते.

आनंदाचे परीक्षण करणे

आनंदाचे परीक्षण अनुभवात्मक आणि मूल्यमापनात्मक संदर्भांमध्ये केले जाऊ शकते. अनुभवात्मक कल्याण, किंवा "वस्तुनिष्ठ आनंद", "आता तुमचा अनुभव किती चांगला किंवा वाईट आहे?" यासारख्या प्रश्नांद्वारे क्षणात आनंद मोजला जातो. याउलट, मूल्यमापन करणारे कल्याण प्रश्न विचारतात जसे की "तुमची सुट्टी किती चांगली होती?" आणि भूतकाळातील आनंदाबद्दल एखाद्याचे व्यक्तिनिष्ठ विचार आणि भावना मोजते. अनुभवात्मक कल्याण पुनर्रचनात्मक स्मरणशक्तीमध्ये त्रुटींना कमी प्रवण आहे, परंतु आनंदावरील बहुसंख्य साहित्य मूल्यांकनात्मक कल्याणाचा संदर्भ देते. पीक-एंड नियमासारख्या हेरिस्टिक्सद्वारे आनंदाचे दोन उपाय संबंधित असू शकतात.

काही समालोचक आनंदाचा शोध घेण्याची आणि अप्रिय अनुभव टाळण्याच्या आनंदवादी परंपरा आणि संपूर्ण आणि सखोल समाधानी जीवन जगण्याची युडायमोनिक परंपरा यांच्यातील फरकावर लक्ष केंद्रित करतात.