मराठी विकिपीडिया

आघातानंतरच्या ताणाचा विकार

आघातानंतरच्या ताणाचा विकार (PTSD)[note १] हा एक मानसिक विकार आहे जो एखाद्या व्यक्तीला आघाताची घटना, जसे की लैंगिक हल्ला, युद्ध, वाहतुकीत टक्कर किंवा व्यक्तीच्या जीवनाला इतर कोणतेही धोके यांना सामोरे जायला लागल्यानंतर विकसित होऊ शकतो.[१] लक्षणांमध्ये घटनांशी संबंधित त्रासदायक विचार, जाणीव, किंवा स्वप्नेमानसिक किंवा शारीरिक दुःखतेआघाताशीसंबंधित संकेत, आघाताशी संबंधित संकेत टाळण्याचे प्रयत्न, व्यक्ती कसा विचार करते आणि त्याला जाणवते यामधील बदल, आणि टक्कर किंवा टकरीच्या प्रतिसादात झालेली वाढ यांचा समावेश असतो.[१][३] घटनेनंतर ही लक्षणे एका महिन्याहून अधिक काळ टिकतात.[१] तरुण मुलांना दुःख होण्याची शक्यता खूप कमी असते, पण त्याऐवजी ते त्यांच्या आठवणी खेळमार्फत सांगू शकतात.[१] PTSD असलेल्या व्यक्तीला आत्महत्याआणि सहेतुक स्वतःचे नुकसान करण्याची खूप जास्त जोखीम असते.[२][६]

आघातानंतरच्या ताणाचा विकार
चित्र:USMC-120503-M-9426J-001.jpg
आघातानंतरच्या ताणाचा विकारासह यू.एस. मरीन द्वारे तयार केलेला कला चिकित्सा प्रकल्प
लक्षणे घटनेशी संबंधित त्रासदायक विचार, भावना किंवा स्वप्ने; मानसिक किंवा शारीरिक दु:ख ते आघाताशी संबंधित संकेत; आघाताशी संबंधित प्रसंग टाळण्याच्या प्रयत्नांमुळे; संघर्ष किंवा संघर्षाला प्रतिसाद वाढला[१]
गुंतागुंत आत्महत्या[२]
कालावधी > 1 महिना[१]
कारणे आघाताच्या घटनेस अनावृत्ती[१]
निदान पद्धत लक्षणांवर आधारित[२]
उपचार समुपदेशन, औषधोपचार[३]
औषधोपचार निवडक सेरोटोनिन पुनर्शोषण अवरोधक[४]
वारंवारता 8.7% (आजीवन जोखीम); 3.5% 12 महिन्यांची जोखीम) (यूएसए)[५]

अनेक लोकं ज्यांनी आघाताची घटना अनुभवलेली असते त्यांना PTSD होणार नाही.[२] ज्या लोकांनी आंतरवैयक्तिक आघात (उदाहरणार्थ बलात्कारकिंवा बाल शोषणअनुभवले आहे त्यांच्या तुलनेत, ज्या लोकांनी हल्लानसलेला आघात जसे की अपघात आणि नैसर्गिक आपत्तीअनुभवल्या आहेत त्यांना PTSD होण्याची अधिक शक्यता असते.[७] बलात्कारानंतर सुमारे निम्म्या लोकांना PTSD होतो.[२] आघातानंतर प्रौढांपेक्षा बालकांमध्ये PTSD विकसित होण्याची शक्यता कमी असते, विशेषतः जर ती 10 वर्षे पेक्षा कमी वयाची असतील तर.[८] निदान हे आघाताच्या घटनेनंतर असलेल्या विशिष्ट लक्षणांवर आधारित असते.[२]

चिकित्सा ही सुरुवातीची लक्षणे असलेल्यांना लक्ष्य केल्यावर, प्रतिबंध शक्य होऊ शकतो परंतु जेव्हा लक्षणे असतील किंवा नसतील अशा सर्व व्यक्तींना दिली असताना ती प्रभावी ठरत नाही.[२] PTSD असलेल्या लोकांसाठी समुपदेशन आणि औषधोपचार हे प्रमुख उपचार आहेत.[३] अनेक वेगवेगळ्या प्रकारच्या चिकित्सा उपयोगी पडू शकतात.[९] ही एकेकावर किंवा गटामध्ये घडू शकते.[३] निवडक सेरोटोनिन पुनर्शोषण अवरोधक प्रकारचे निराशा अवरोधक हे PTSD साठी प्राथमिक औषधोपचार आहेत आणि परिणामी सुमारे निम्म्या लोकांना फायदा होतो.[४] हे फायदे चिकित्सेसह दिसलेल्या फायद्यांपेक्षा कमी आहेत.[२] औषधोपचार आणि चिकित्सा एकत्रितपणे वापरणे अधिक जास्त फायद्याचे आहे का हे अस्पष्ट आहे.[२][१०] इतर औषधोपचारांना त्यांच्या उपयोगाच्या समर्थनासाठी पुरेसा पुरावा नाही, आणि बेंझोडियाझेपिन्सच्या बाबतीत, निष्कर्ष अधिक खराब असू शकतात.[११][१२]

एखाद्या वर्षामध्ये युनायटेड स्टेट्स मधील सुमारे 3.5% प्रौढांना PTSD आहे, आणि 9% लोकांना त्यांच्या जीवनामध्ये कोणत्यातरी वेळी तो विकसित होतो.[१] जगभरात उरलेल्या बहुतांश ठिकाणी दिलेल्या वर्षातील दर 0.5% आणि 1% च्या दरम्यान आहेत.[१] सशस्त्र संघर्ष असलेल्या प्रदेशांमध्ये अधिक उच्च दर असू शकतात.[२] तो पुरुषांच्या तुलनेत स्त्रियांमध्ये अधिक सामान्य आहे.[३] अगदी प्राचीन ग्रीक काळापासून आघाताशी संबंधित मानसिक विकारांच्या लक्षणांचे दस्तऐवजीकरण केले गेले आहे.[१३] जागतिक महायुद्धांच्या दरम्यान “खोलवर मानसिक धक्का” आणि “लढाईनंतरचा मानसिक विकार” यांच्या समावेशासह वेगवेगळ्या संज्ञाच्या अंतर्गत या अवस्थेची माहीत झाली होती.[१४] आघातानंतरच्या ताणाचा विकार ही संज्ञा 1970 मध्ये मोठ्या प्रमाणावर व्हिएतनाम युद्धा मध्ये यू.एस. मधीललष्करातील दिग्गजांच्या निदानामुळे वापरात आली.[१५] 1980 मध्ये डायग्नोस्टिक आणि स्टॅटिस्टिकल मॅन्युअल ऑफ मेंटल डिसऑर्डर (डीएसएम-III) च्या तिसऱ्या आवृत्तीत अमेरिकन सायकियाट्रिक असोसिएशन ने अधिकृतपणे मान्यता दिली होती.[१६]

Notes

संपादन
  1. ^ या संज्ञेची वेगळी स्वीकारार्य रूपे अस्तित्वात आहेत; या लेखामधील परिभाषा विभाग पहा.

References

संपादन
  1. ^ a b c d e f g h i American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. pp. 271–280. ISBN 978-0-89042-555-8.
  2. ^ a b c d e f g h i j Bisson JI, Cosgrove S, Lewis C, Robert NP (November 2015). "Post-traumatic stress disorder". Bmj. 351: h6161. doi:10.1136/bmj.h6161. PMC 4663500. PMID 26611143.
  3. ^ a b c d e "Post-Traumatic Stress Disorder". National Institute of Mental Health. February 2016. 10 March 2016 रोजी पाहिले. Unknown parameter |archive-दुवा= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य)
  4. ^ a b Berger W, Mendlowicz MV, Marques-Portella C, Kinrys G, Fontenelle LF, Marmar CR, Figueira I (March 2009). "Pharmacologic alternatives to antidepressants in posttraumatic stress disorder: a systematic review". Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry. 33 (2): 169–80. doi:10.1016/j.pnpbp.2008.12.004. PMC 2720612. PMID 19141307.
  5. ^ Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. American Psychiatric Association (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. p. 276. ISBN 9780890425558. OCLC 830807378.CS1 maint: others (link)
  6. ^ Panagioti M, Gooding PA, Triantafyllou K, Tarrier N (April 2015). "Suicidality and posttraumatic stress disorder (PTSD) in adolescents: a systematic review and meta-analysis". Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 50 (4): 525–37. doi:10.1007/s00127-014-0978-x. PMID 25398198.
  7. ^ Zoladz PR, Diamond DM (June 2013). "Current status on behavioral and biological markers of PTSD: a search for clarity in a conflicting literature". Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 37 (5): 860–95. doi:10.1016/j.neubiorev.2013.03.024. PMID 23567521.
  8. ^ National Collaborating Centre for Mental Health (UK) (2005). "Post-Traumatic Stress Disorder: The Management of PTSD in Adults and Children in Primary and Secondary Care". NICE Clinical Guidelines, No. 26. Gaskell (Royal College of Psychiatrists). Unknown parameter |deadurl= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |archive-दुवा= ignored (सहाय्य); Unknown parameter |layदुवा= ignored (सहाय्य) साचा:Open access
  9. ^ Haagen JF, Smid GE, Knipscheer JW, Kleber RJ (August 2015). "The efficacy of recommended treatments for veterans with PTSD: A metaregression analysis". Clinical Psychology Review. 40: 184–94. doi:10.1016/j.cpr.2015.06.008. PMID 26164548.
  10. ^ Hetrick SE, Purcell R, Garner B, Parslow R (July 2010). "Combined pharmacotherapy and psychological therapies for post traumatic stress disorder (PTSD)". The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD007316. doi:10.1002/14651858.CD007316.pub2. PMID 20614457.
  11. ^ Guina J, Rossetter SR, DeRHODES BJ, Nahhas RW, Welton RS (July 2015). "Benzodiazepines for PTSD: A Systematic Review and Meta-Analysis". Journal of Psychiatric Practice. 21 (4): 281–303. doi:10.1097/pra.0000000000000091. PMID 26164054.
  12. ^ Hoskins M, Pearce J, Bethell A, Dankova L, Barbui C, Tol WA, van Ommeren M, de Jong J, Seedat S, Chen H, Bisson JI (February 2015). "Pharmacotherapy for post-traumatic stress disorder: systematic review and meta-analysis". The British Journal of Psychiatry. 206 (2): 93–100. doi:10.1192/bjp.bp.114.148551. PMID 25644881. Some drugs have a small positive impact on PTSD symptoms
  13. ^ Carlstedt R (2009). Handbook of Integrative Clinical Psychology, Psychiatry, and Behavioral Medicine Perspectives, Practices, and Research. New York: Springer Pub. Co. p. 353. ISBN 9780826110954.
  14. ^ Herman J (2015). Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence–From Domestic Abuse to Political Terror. Basic Books. p. 9. ISBN 9780465098736.
  15. ^ Klykylo WM (2012). Clinical child psychiatry (3. ed.). Chichester, West Sussex, UK: John Wiley & Sons. p. Chapter 15. ISBN 9781119967705.
  16. ^ Friedman MJ (October 2013). "Finalizing PTSD in DSM-5: getting here from there and where to go next". Journal of Traumatic Stress. 26 (5): 548–56. doi:10.1002/jts.21840. PMID 24151001.
संपादन
Classification
External resources
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=आघातानंतरच्या_ताणाचा_विकार&oldid=2169577" पासून हुडकले