हवामान सरासरी स्थिती
मराठी मध्ये हवामान हा एखाद्या जागेचं किंवा प्रदेशाचं वातावरण दर्शविण्यासाठी वापरण्यात येणारा शब्द आहे. इंग्रजी मध्ये हवामान ह्या शब्दाची Weather आणि Climate अशी दोन वेगवेगळी भाषांतर करता येतील. ह्या दोन्ही भाषांतराचा अर्थ ही तितकाच भिन्न आहे. व्हेदर ह्या अर्थी वापरण्यात येणाऱ्या हवामान हा शब्द "वातावरणाची सद्य स्थिती" दर्शवितो. तर क्लायमेट ह्या अर्थी वापरण्यात येणारा हवामान हा शब्द "वातावरणाची किमान ३० वर्षे असलेली सरासरी स्थिती" दर्शवितो. हा लेख क्लायमेट शी निगडीत आहे.
_no_borders.png)
हवामान (क्लायमेट) ही हवामानाची दीर्घ-कालावधीची सरासरी असते, साधारणत: ३० वर्षांच्या कालावधीत त्या भागात असलेल्या वातावरणाची सरासरी असते.[१][२] तापमान, आर्द्रता, वातावरणाचा दाब, वारा आणि पर्जन्यवृष्टी ही सामान्यत: हवामानासाठी मोजली जाणारी काही गुणके आहेत. व्यापक अर्थाने हवामान (क्लायमेट) म्हणजे हवामान प्रणालीतील घटक ज्यात पृथ्वीवरील समुद्र आणि बर्फ यांचा मुख्यतः समावेश होतो.[१] एखाद्या स्थानाचे हवामान (क्लायमेट) त्याच्या अक्षांश, भूभाग आणि उंची तसेच जवळपासचे जल संस्था आणि त्यांच्या प्रवाहांनी प्रभावित होते. अधिक सामान्यत: प्रदेशातील हवामान व्यवस्थेची सामान्य स्थिती हिच त्या प्रदेशाचे "हवामान" दर्शवते.
सरासरीनुसार आणि वेगवेगळ्या चलांच्या विशिष्ट श्रेणी, सामान्यतः तापमान आणि पर्जन्यमानानुसार हवामानाचे वर्गीकरण केले जाऊ शकते. सर्वाधिक वापरली जाणारी वर्गीकरण योजना म्हणजे कोप्पेनवर आधारित हवामान वर्गीकरण पद्धत. इ.स. १९४८ पासून वापरल्या जाणाऱ्या थॉर्नथवेट सिस्टम [३] मध्ये तापमान आणि पावसाच्या माहितीसह बाष्पीभवनांचाही समावेश होतो आणि जैविक विविधता आणि हवामान बदलावर त्याचा कसा परिणाम होतो याचा अभ्यास करण्यासाठी उपयोग केला जातो. बर्गरन आणि स्थानिक सिनोप्टिक वर्गीकरण प्रणाली क्षेत्राचे हवामान परिभाषित करणाऱ्या वायु जनतेच्या उत्पत्तीवर लक्ष केंद्रित करते.
पॅलेओक्लिमाटोलॉजी म्हणजे प्राचीन हवामानाचा अभ्यास. १९ व्या शतकापूर्वी हवामानाबद्दलचे फारच थोडे निरिक्षण उपलब्ध आहे. पॅलेओक्लीमेट्सचा प्रॉक्सी व्हेरिएबल्सद्वारे म्हण्जे लेक बेड्स आणि बर्फ कोरमध्ये आढळलेल्या गाळासारखे नॉन-बायोटिक पुरावे आणि वृक्ष रिंग्ज आणि कोरल सारख्या जैविक पुराव्यांच्या आधारावर अनुमान लावला जातो. हवामान मॉडेल भूत, वर्तमान आणि भविष्यातील हवामानाचे गणितीय मॉडेल आहेत. हवामान बदल विविध घटकांमधून मोठ्या आणि लहान कालावधीत होऊ शकतो. अलीकडील जागतिक तापमानवाढ ग्लोबल वार्मिंगच्या नावाखाली चर्चेत आहे. ग्लोबल वार्मिंगचा पुनर्वितरणामध्ये परिणाम होतो. उदाहरणार्थ, "सरासरी वार्षिक तापमानात ३ अंश सेल्सियस बदल हा अक्षांश (समशीतोष्ण प्रदेशात) किंवा ५०० मीटर उंचावरच्या अंदाजे ३०० - ४०० कि.मी.च्या आइसोथर्म्समधील बदलांशी संबंधित आहे. म्हणूनच प्राण्यांच्या जाती बदलत्या हवामान क्षेत्राला प्रतिसाद म्हणून उंच जागी स्थलांतरित होतात.[४][५]
संदर्भ
संपादन- ^ a b Planton, Serge (France; editor) (2013). "Annex III. Glossary: IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change" (PDF). IPCC Fifth Assessment Report. p. 1450. 2016-05-24 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 25 July 2016 रोजी पाहिले.
- ^ Shepherd, Dr. J. Marshall; Shindell, Drew; O'Carroll, Cynthia M. (1 February 2005). "What's the Difference Between Weather and Climate?". NASA. 13 November 2015 रोजी पाहिले.
- ^ C. W. Thornthwaite (1948). "An Approach Toward a Rational Classification of Climate" (PDF). Geographical Review. 38 (1): 55–94. doi:10.2307/210739. JSTOR 210739.
- ^ Hughes, Lesley (2000). Biological consequences of globalwarming: is the signal already. p. 56.
- ^ Hughes, Leslie (1 February 2000). "Biological consequences of global warming: is the signal already apparent?". Trends in Ecology and Evolution. 15 (2): 56–61. doi:10.1016/S0169-5347(99)01764-4. November 17, 2016 रोजी पाहिले.