शून्य-तासांचा करार

शून्य-तासांचा करार हा युनायटेड किंग्डममधील कामगार कायद्यातील रोजगार कराराचा एक प्रकार आहे. या करारानुसार, नियुक्त केलेल्या कर्मचाऱ्याला किमान कामाचे तास प्रदान करण्यास बांधील नसतो, आणि कर्मचारी आवश्यकतेनुसार काम करतो.

व्याख्या

झिरो-अवर कॉन्ट्रॅक्ट' हा नियोक्ता आणि कामगार यांच्यातील कराराचा एक प्रकार आहे ज्यानुसार नियोक्ता कोणतेही किमान कामाचे तास देण्यास बांधील नाही आणि कामगार देऊ केलेले कोणतेही काम स्वीकारण्यास बांधील नाही. 'झिरो-अवर कॉन्ट्रॅक्ट' हा शब्द प्रामुख्याने युनायटेड किंग्डममध्ये वापरला जातो.

कर्मचारी आवश्यकतेनुसार कामासाठी उपलब्ध होण्यासाठी करारावर स्वाक्षरी करू शकतो, जेणेकरून कामाच्या तासांची किंवा वेळेची विशिष्ट संख्या निर्दिष्ट केली जाणार नाही.

शून्य-तासांचे करार प्रसूती/पितृत्व वेतन, सुट्टी आणि आरोग्य विम्यासह मूलभूत सामाजिक सुरक्षा लाभ प्रदान करतात. शून्य-तासांचा करार प्रासंगिक कामापेक्षा वेगळा असू शकतो.

कामगार आणि कर्मचारी यांच्यातील फरक

यूके कायद्यानुसार "कामगार" आणि "कर्मचारी" यांच्यात फरक केला जातो, ज्या कर्मचाऱ्याला कामगारापेक्षा अधिक कायदेशीर अधिकार असतात. शून्य-तासांच्या कराराखाली काम करणारी व्यक्ती कर्मचारी आहे की कामगार हे अनिश्चित असू शकते; तथापि, ज्या प्रकरणांमध्ये शून्य-तास कराराचा साधा मजकूर व्यक्तीला "कामगार" म्हणून नियुक्त करतो अशा प्रकरणांमध्येही न्यायालयांनी नियोक्ता आणि कर्मचारी यांच्यातील दायित्वाच्या परस्परतेवर आधारित रोजगार संबंधाचा अंदाज लावला आहे.

इतिहास

युनायटेड किंग्डममध्ये, राष्ट्रीय किमान वेतन कायदा 1998 अंतर्गत, स्टँड-बाय टाइम, ऑन-कॉल टाइम आणि डाउनटाइमवर शून्य-तासांच्या कराराखाली काम करणाऱ्या कामगारांना काम केलेल्या तासांसाठी राष्ट्रीय किमान वेतन दिले जाणे आवश्यक आहे. कामकाजाच्या वेळेचे नियम 1998 आणि राष्ट्रीय किमान वेतन नियम १९९९ शून्य-तासांच्या कराराचा वापर काहीवेळा कर्मचाऱ्यांना शांत कालावधीत "घड्याळ बंद" करण्यासाठी केला जात असे आणि त्यांना साइटवर कायम ठेवत होते जेणेकरून त्यांना गरज पडल्यास त्यांना सशुल्क कामावर परत करता येईल. उठणे राष्ट्रीय किमान वेतन नियमनांनुसार कामगारांना कामाच्या ठिकाणी "काम" नसतानाही त्या वेळेसाठी राष्ट्रीय किमान वेतन द्यावे लागते. पूर्वी, शून्य-तासांच्या करारावर काम करणाऱ्या काही कर्मचाऱ्यांना इतर काम स्वीकारण्यापूर्वी त्यांच्या मालकाची परवानगी घेणे आवश्यक असल्याचे सांगण्यात आले होते, परंतु मे २०१५ मध्ये अंमलात आलेल्या यूके कायद्यानुसार आता या प्रथेवर बंदी घालण्यात आली आहे.

ऑटोक्लेन्झ लिमिटेड विरुद्ध बेल्चर मध्ये, यूके सर्वोच्च न्यायालयाने शून्य-तासांच्या कराराखाली काम करणाऱ्या कामगारांवर निर्णय दिला. लॉर्ड क्लार्कने परिच्छेद ३५ मध्ये असे म्हटले आहे की, कराराच्या सामर्थ्याच्या असमानतेद्वारे वैशिष्ट्यीकृत असलेल्या रोजगार संबंधांमध्ये, कराराच्या लिखित अटी कदाचित कायद्यातील करार काय होते हे दर्शवू शकत नाहीत.

मार्च २०१५ मध्ये, लघु व्यवसाय, उपक्रम आणि रोजगार कायदा २०१५ ला राजेशाही संमती मिळाली. नियुक्तीच्या तारखेला एस. अधिनियमातील १५३ रोजगार हक्क कायदा १९९६ मध्ये सुधारणा करेल, जेणेकरून शून्य-तासांच्या करारातील विशेष अटी यापुढे लागू होणार नाहीत, आणि नियम इतर परिस्थिती निर्दिष्ट करू शकतात ज्या अंतर्गत नियोक्ते इतर शून्य-तास कामगार काय करू शकतात यावर निर्बंध घालू शकत नाहीत.

वाद

यूकेमध्ये, शून्य-तास करार विवादास्पद आहेत. ते लवचिक श्रमिक बाजार प्रदान करतात असे सांगून ब्रिटीश व्यावसायिक नेत्यांनी त्यांना पाठिंबा दिला आहे. असा युक्तिवाद केला जातो की ते काही लोकांसाठी जसे की सेवानिवृत्त आणि विद्यार्थी ज्यांना अधूनमधून कमाई हवी असते आणि ते काम करताना पूर्णपणे लवचिक राहण्यास सक्षम असतात. असे नोंदवले गेले आहे की शून्य-तासांच्या करारावरील ६०% लोक कामाच्या तासांबद्दल आनंदी आहेत. कोणत्याही अर्थपूर्ण किंवा क्षुल्लक कारणास्तव कर्मचाऱ्यांना बक्षीस देण्यासाठी किंवा फटकारण्याचे साधन म्हणून व्यवस्थापनाद्वारे शोषण आणि अशा करारांच्या वापराबद्दल ट्रेड युनियन गट आणि इतरांनी चिंता व्यक्त केली आहे. कामगार त्यांचे रोजगार हक्क कसे पुरेशा प्रमाणात मांडू शकतात किंवा सभ्य रोजगार संबंध कसे राखू शकतात याबद्दलही ते चिंता व्यक्त करतात. १ ऑगस्ट २०१३ रोजी प्रसारित झालेल्या चॅनल ४ डॉक्युमेंटरीमध्ये असा दावा करण्यात आला होता की ॲमेझॉनने कर्मचाऱ्यांना फटकारण्यासाठी "वादग्रस्त" शून्य-तास कराराचा वापर केला.

शून्य-तासांच्या कराराच्या अधीन असलेले कामगार शोषणास असुरक्षित असतात कारण त्यांना कोणत्याही कारणास्तव कोणत्याही वेळी काम नाकारले जाऊ शकते, ज्यात कामाच्या मागणीला प्रतिसाद देण्यास नकार दिला जाऊ शकतो. कोणत्याही कारणास्तव कोणत्याही एका प्रसंगात काम करण्यास नकार दिल्यास दीर्घकाळ कामाचा अभाव होऊ शकतो. कामगारांच्या वेळापत्रकाच्या अनिश्चिततेमुळे, शून्य-तासांच्या करारामुळे मुलांसह कामगारांना मुलांच्या संगोपनाची व्यवस्था करण्यात अडचणी येतात. शून्य-तासांच्या कराराचा झपाट्याने वाढणारा वापर हा जुलै २०१३ च्या उत्तरार्धात द गार्डियनच्या लेखांच्या मालिकेचा विषय होता आणि २०१३ पर्यंत संसदेच्या चिंतेचा विषय होता. सरकारचे बिझनेस सेक्रेटरी व्हिन्स केबल यांनी करारांचे जवळचे नियमन मानले परंतु बंदी नाकारली. कामगार खासदार ॲलिसन मॅकगव्हर्न आणि अँडी सॉफोर्ड यांनी या प्रथेवर बंदी घालण्यासाठी किंवा अधिक चांगले नियमन करण्यासाठी मोहीम राबवली.

२०१६ मध्ये, शून्य-तास करार वापरत असलेल्या अनेक यूके साखळ्यांनी घोषित केले की ते २०१७ मध्ये ते फेज आउट करतील. यामध्ये स्पोर्ट्स डायरेक्ट आणि कर्झन आणि एव्हरीमन या दोन सिनेमा साखळ्यांचा समावेश होता. तथापि, सिनेवर्ल्ड, पिक्चरहाऊसची मालकी असलेली आणखी एक आघाडीची सिनेमा शृंखला, कॉन्ट्रॅक्ट फॉरमॅट वापरणे सुरू ठेवल्याबद्दल छाननीत आली आहे, विशेषतः लंडनच्या रिट्झी सिनेमात रिट्झी लिव्हिंग वेज निषेधासह.

२०२० मध्ये, झिरो अवर्स जस्टिस नावाची मोहीम सुरू करण्यात आली. बेकर्स, फूड अँड अलाईड वर्कर्स युनियनचे अध्यक्ष इयान हॉडसन यांच्या नेतृत्वाखाली आणि ज्युलियन रिचर यांच्या पाठिंब्याने, शून्य तासांचा करार समाप्त करण्याच्या उद्देशाने हे सुरू करण्यात आले.