शनि (ज्योतिष)

शनि (संस्कृत: शनि, IAST: Śani), किंवा शनैश्चरा (संस्कृत: शनैश्चर, IAST: Śanaiścara), हिंदू धर्मातील शनि ग्रहाचे दैवी रूप आहे, आणि हिंदूमधील नऊ स्वर्गीय वस्तूंपैकी (नवग्रह) एक आहे. ज्योतिषशास्त्र. शनी हे पुराणातील एक पुरुष हिंदू देवता देखील आहे, ज्याच्या प्रतिमाशास्त्रात तलवार किंवा दंड (राजदंड) धारण केलेला आणि कावळ्यावर बसलेला गडद रंगाची आकृती आहे. तो कर्म, न्याय आणि प्रतिशोधाचा देव आहे आणि एखाद्याच्या विचार, वाणी आणि कृतीवर अवलंबून परिणाम देतो. शनि हा दीर्घायुष्य, दुःख, म्हातारपण, शिस्त, बंधन, जबाबदारी, विलंब, महत्त्वाकांक्षा, नेतृत्व, अधिकार, नम्रता, सचोटी आणि अनुभवातून जन्मलेल्या शहाणपणाचा नियंत्रक आहे. तो आध्यात्मिक तपस्या, तपश्चर्या, शिस्त आणि कर्तव्यनिष्ठ कार्य देखील सूचित करतो. तो दोन पत्नींशी संबंधित आहे: नीलादेवी, रत्न नीलमचे अवतार, आणि धामिनी (मंदा), एक गंधर्व राजकुमारी.

हा लेख फलज्योतिषातील ग्रहांविषयी आहे याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, शनि (निःसंदिग्धीकरण).

शनि (ज्योतिष)
शनिदेव मंदिरात, कोलकाता, पश्चिम बंगाल, भारत नवग्रह - इत्यादींची अधिपती देवता
लोक	शनिलोक
वाहन	कावळा
शस्त्र	राजदंड, त्रिशूळ, कुऱ्हाड
वडील	सुर्य (वडिल)
आई	छाया (आई)
पत्नी	मंदा आणि नीलादेवी
अपत्ये	गुलिक(मांदी) व कुलिग्न
अन्य नावे/ नामांतरे	शनिश्वर, छायासुत, पिंगला, काकध्वज, कोनस्थ, बभ्रू, रौध्रांतक, शनेश्चरम, सौरी, मंदा, कृष्णा, पिप्पलश्रय, रविपुत्र
मंत्र	ॐ काकध्वजाय विद्महे खड्गहस्ताय धीमहि तन्नो मन्दः प्रचोदयात ॥,ॐ शं शनिश्चराय नम:

हा भारतीय फलज्योतिषातील ग्रह आहे. कुंडलीमध्ये याचे स्थान महत्त्वाचे आहे. शनीविषयी ज्योतिषशास्त्रातील कल्पना :-

शनिदेव मंदिरात, कोलकाता, पश्चिम बंगाल, भारत

शनीच्या दशा, अंतर्दशा आणि महादशा यामध्ये कर्मांनुसार फळ प्राप्त होते. शनीची महादशा १९ वर्षाची आहे. शनीची दशा ही अडीच वर्षे आणि परिणाम साडेसात वर्षे दिसून येतो. म्हणून जेव्हा एकाद्या व्यक्तीच्या जन्मराशीत आणि त्या राशीच्या अलीकडील-पलीकडील राशीत शनि असतो तेव्हा त्या व्यक्तीस साडेसाती आहे असे म्हणतात. (आकाशातला शनि हा ग्रह एका राशीत अडीच वर्षे असतो. मध्यंतरीच्या काळात वक्री झाला नसता तर त्याच राशीत ३० वर्षांनी आला असता. मात्र आकाशस्थ शनि अनेकदा वक्री होतो(म्हणजे मागच्या राशीत जातो), आणि त्यानंतर साधारणपणे १३५ दिवसांनी मार्गी होतो.) हा न्यायप्रिय ग्रह आहे. व्यक्तीच्या कर्मानुसार त्याला साडेसातीचे फळ मिळते.

काळा रंग हा शनीला प्रिय असतो असे मानले आहे. ज्योतिषशास्त्रातील कल्पनेनुसार शनि हा रवीचा पुत्र आहे. परंतु त्यांच्यात मैत्री नसते. शनिचे कारकत्त्व यश, ऐश्वर्य, दीर्घ आयुष्य आणि चिंतनशक्ति यात आहे. हे स्थानानुसार आणि भावानुसार बदलते. याचे वाहन कावळा आहे असे समजण्यात येते. ज्योतिषाप्रमाणे शनीची माहिती खालील प्रमाणे आहे-

• अनुकूल भाव -
• प्रतिकूल भाव -
• बाधस्थान -
• अनुकूल राशी -
• प्रतिकूल राशी -
• मित्र ग्रह - शुक्र (ज्योतिष)
• सम ग्रह -गुरू
• नवीन ग्रहाशी
• मूल त्रिकोण - कुंभ
• स्वराशीचे अंश -
• उच्च राशी - तूळ
• नीच राशी - मेष
• मध्यम गती-
• संख्या- ८,१७ आणि २६
• देवता - भैरव
• अधिकार - नोकर चाकर, षष्टम स्थान
• दर्शकत्व -
• शरीर वर्ण - काळा
• शरीरांतर्गत धातू
• तत्त्व - संकोच
• कर्मेन्द्रिय -
• ज्ञानेन्द्रिय -
• त्रिदोषांपैकी दोष -
• त्रिगुणापैकी गुण -
• लिंग -
• रंग - काळा, निळा
• द्र्व्य -
• निवासस्थान - उकिरडा, घाण ठिकाणे.
• दिशा - पश्चिम
• जाती- तेली
• रत्न -नीलम
• रास - कुंभ
• ऋतु -
• वय -३६
• दृष्टी - ३, ७, १० वे घर
• उदय -
• स्थलकारकत्व -
• भाग्योदय वर्ष -वयाच्या ३६व्या वर्षानंतर

शनि मंदिरे

महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, हरियाणा, तामिळनाडू, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेश यासारख्या भारतातील अधिक लोकसंख्या असलेल्या भागात शनीची मंदिरे आढळतात. शनि शिंगणापूर धाम हे विशेषतः भगवान शनी या देवतेशी संबंधित प्रसिद्ध पवित्र स्थान आहे. शणि शिंगणापूर किंवा शिंगणापूर हे भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील एक गाव आहे. अहमदनगर जिल्ह्यातील नेवासा तालुक्यात वसलेले हे गाव शनि ग्रहाशी संबंधित हिंदू देव शनि मंदिरासाठी ओळखले जाते. अहमदनगर शहरापासून शिंगणापूर ३५ किमी अंतरावर आहे.

दूरदर्शन मध्ये

दया शंकर पांडे यांनी २०१० ते २०१२ पर्यंत NDTV Imagine वर प्रसारित झालेल्या महिमा शनि देव की मध्ये शनिदेवाची भूमिका साकारली होती.

७ नोव्हेंबर २०१६ रोजी कलर्स टीव्हीवर कर्मफल दाता शनी हा कार्यक्रम प्रसारित झाला; हे शनिदेवाचे जीवन दर्शवते. कार्तिकेय मालवीय लहान शनी आणि प्रौढ शनीच्या रोहित खुराणाची भूमिका साकारत आहे. शो ९ मार्च २०१८ रोजी संपला.

२०१७ मध्ये कर्मफल दाता शनीचा रिमेक कन्नडमध्ये शनी नावाने बनवण्यात आला होता, जो कलर्स कन्नडवर प्रसारित झाला होता. सुनीलने तरुण शनिची भूमिका साकारली आहे. प्रणव श्रीधर परिपक्व शनीची भूमिका साकारत आहे.

२०२० मध्ये देवी आदि पराशक्ती हा कार्यक्रम दंगल टीव्हीवर प्रसारित झाला; रोहित खुराणा शनिदेवाच्या भूमिकेत आहे.