साल (वृक्ष)

(शोरिया रोबस्टा या पानावरून पुनर्निर्देशित)

शोरिया रोबस्टा, साल वृक्ष, डिप्टेरोकारपेसी कुळातील झाडाची एक प्रजाती आहे.

हे झाड मूळतः भारतीय उपखंडातील आहे, हे हिमालयाच्या दक्षिणेस, पूर्वेस म्यानमार पासून नेपाळ, भारत आणि बांगलादेश पर्यंत आढळते. भारतात ते, आसाम, बंगाल, ओडिशा आणि झारखंडपासून पश्चिमेकडील हरियाणामधील शिवालिक टेकड्यांपर्यंत, यमुनेच्या पूर्वेस पसरलेले आहे. त्याचे क्षेत्र पूर्व घाट आणि पूर्वे कडील विंध्य आणि मध्य भारतातील सातपुडा पर्वत रांगा पर्यंत आहे. ज्या जंगलात हे वृक्ष आढळते तेथील प्रमुख वृक्ष ह्याचेच असतात. नेपाळमध्ये, ते मुख्यतः पूर्व ते पश्चिमेकडील तराई प्रदेशात आढळते, विशेषतः, उप-उष्णकटिबंधीय हवामान क्षेत्रातील शिवलिक पर्वत रांगा (चुरिया रेंज) मध्ये आढळते. चितवन नॅशनल पार्क, बर्डिया नॅशनल पार्क आणि शुक्ला फाट वन्यजीव राखीव अशी अनेक संरक्षित क्षेत्रे आहेत जिथे प्रचंड सालच्या झाडाची घनदाट जंगले आहेत. हे वृक्ष डोंगराळ प्रदेश आणि अंतर्गत तेराईच्या खालच्या पट्ट्यातही आढळते.

मध्य प्रदेश, ओडिशा आणि झारखंडसह उत्तर भारतात सालच्या झाडाला साखुआ म्हणूनही ओळखले जाते. [१] [२] छत्तीसगड आणि झारखंड या दोन भारतीय राज्यांचा साल हा राज्य वृक्ष आहे. 

साल हा मध्यम ते संथ वाढीचा वृक्ष असून तो 30 ते 35 मीटर पर्यंत उंची आणि 2-2.5 पर्यंत मध्य व्यास  गाठू शकतो  त्याची पाने 10-25  सेमी लांब आणि 5-15 सेंमी रुंद असतात. अतिवृष्टी असलेल्या प्रदेशात, साल सदाहरित असतो; कोरड्या प्रदेशामध्ये साल वृक्ष फेब्रुवारी ते एप्रिल दरम्यान पानगळीचे गुणधर्म दाखवितो आणि एप्रिल आणि मेमध्ये पुन्हा नवीन पालवी येते.

.हिंदू धर्म संपादन

हिंदू परंपरेत, सालच्या झाडाला विष्णू अनुकूल आहेत असे म्हणतात. [३] त्याचे नाव शाल , शाला किंवा साल संस्कृत भाषेतील शाल, शाला , (शब्दशः "घर") वर आधारित आहे, सुचवितो की एक नाव; संस्कृत भाषेत इतर नावे अक्षवर्ण , चिरपर्ण आणि अनेक इतर आहेत.  [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2015)">उद्धरण आवश्यक</span> ] जैनांचे म्हणणे आहे की 24 व्या तीर्थंकर, महावीर यांनी साल वृक्षाखाली  ज्ञान प्राप्त केले. 

बंगालमधील काही संस्कृती, साल  वृक्ष असलेल्या देवराई तील  देवी सरना बुरही ची  पूजा करतात.

हिंदू भारतीय शिल्पकलेचा एक मानक सजावटीचा घटक आहे जो एका यक्षीने फुलांच्या झाडाच्या फांदीला हाताने धरून त्याच्या मुळांवर पाय ठेवताना चित्रित केला  आहे. हे सजावटीचे शिल्पकला घटक भारतीय मंदिर आर्किटेक्चरमध्ये सालभंजिका  म्हणून ओळखले  गेले होते, जरी हे स्पष्ट नाही की ते साल झाड आहे की अशोक वृक्ष आहे. रामायणातही या झाडाचा उल्लेख आहे-विशेषतः, जेथे भगवान राम (पदच्युत वानर-राजा सुग्रीवाच्या विनंतीवरून तो सुग्रीवाचा मोठा सावत्र भाऊ वलीला मारू शकतो) एका बाणाने सलग सात साल छेदण्यास सांगितले आहे ( ज्याचा नंतर वलीचा वध करण्यासाठी आणि नंतर रावणाचा भाऊ कुंभकर्णाचा शिरच्छेद करण्यासाठी वापर झाला होता )

नेपाळच्या काठमांडू खोऱ्यात, लाकडी कोरीव काम असलेली वैशिष्ट्यपूर्ण नेपाळी पॅगोडा मंदिर आढळून येतात आणि बहुतेक मंदिर, जसे की न्याटापोल मंदिर (न्याटापोला), विटा आणि साल झाडाच्या लाकडापासून बनलेले आहेत. 

राणी महामाया बुद्धाला जन्म देत आहे

बौद्ध परंपरेनुसार , शाक्य राणी माया, आपल्या आजोबांच्या राज्याकडे जात असताना, दक्षिण नेपाळमधील लुंबिनी येथे एका बागेत गौतम बुद्धांना जन्म दिला तेव्हा तिने सालच्या झाडाची किंवा अशोकच्या झाडाची शाखा हातात धरून ठेवली होती. [४] [५]

संदर्भ संपादन

  1. ^ "संग्रहित प्रत". Archived from the original on 2012-05-15. 2021-09-22 रोजी पाहिले.
  2. ^ http://bjmirror0112.wordpress.com/
  3. ^ Sacred trees
  4. ^ Buswell, Robert Jr; Lopez, Donald S. Jr., eds. (2013). Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton, NJ: Princeton University Press. p. 724. ISBN 9780691157863.CS1 maint: ref=harv (link)
  5. ^ Bhikkhu Nyanatusita, “What is the Real Sal Tree”, Buddhist Publication Society Newsletter, No. 63, 2010, accessed on 15.1.2017 at https://www.scribd.com/document/192654045/Nyanatusita-Bhikkhu-What-is-the-Real-Sal-Tree