वामपंथी राजकारण
वामपंथी किंवा डावे राजकारण ही अशी राजकीय विचारसरणी आहेे, जी समाजात आर्थिक आणि वांशिक समानता आणू पाहते. अनेकदा ही विचारसरणी सामाजिक उतरंडीच्या विरोधात असतेे. या विचारसरणीमध्ये, समाजातील अशा लोकांबद्दल सहानुभूती व्यक्त केली जाते जे कोणत्याही कारणामुळे इतर लोकांच्या तुलनेत मागासलेले किंवा शक्तीहीन असतात.
राजकारणाच्या संदर्भात 'डावे' आणि 'उजवे' या शब्दांचा वापर फ्रेंच राज्यक्रांतीच्या काळात सुरू झाला. फ्रान्समध्ये राज्यक्रांतीपूर्वी, इस्टेट जनरल नावाच्या तेथील संसदेत, ज्यांना सम्राट हटवून लोकशाही आणायची होती, तसेच ज्यांना धर्मनिरपेक्षता हवी होती ते बहुतेकदा डाव्या बाजूला बसले. आधुनिक काळात, भांडवलशाहीशी संबंधित विचारधारा अनेकदा उजव्या राजकारणात मोजक्या जातात.
विचार संपादन
अर्थशास्त्राचे एमेरिटस प्रोफेसर बॅरी क्लार्क यांच्या मते, डाव्या विचारसरणीच्या समर्थकांचा असा दावा आहे की, "मानवी विकास हा जेव्हा व्यक्ती सहकार्यात्मक, परस्पर आदरयुक्त संबंधांमध्ये गुंतलेला असतो आणि जेव्हा स्थिती, शक्ती आणि संपत्ती मधील जास्त फरक दूर केला जातो, तेव्हाच मानवाची भरभराट होऊ शकते ."
साधारणपणे डावे लोक हे समाजाची ऐतिहासिक भाषा, अर्थव्यवस्था आणि धार्मिक अस्मिता जपण्याचा प्रयत्न करतात. पारंपारिक समाज बहुधा लोकांचे वर्गीकरण करत नाही. डावी विचारसरणी ही नैसर्गिक कायद्याचा युक्तिवाद करून असे वर्गीकरण चालू ठेवण्यास समर्थन देत नाही.
इतिहास संपादन
डाव्या-उजव्या राजकीय स्पेक्ट्रममध्ये, फ्रेंच राज्यक्रांतीदरम्यान, फ्रेंच इस्टेट जनरलमधील आसन व्यवस्थेचा संदर्भ देत, डावे आणि उजवे हे शब्द तयार केले गेले. जे डावीकडे बसले होते त्यांनी सामान्यत: प्राचीन राजवट आणि बोर्बन राजेशाहीला विरोध केला आणि फ्रेंच राज्यक्रांती, लोकशाही प्रजासत्ताक निर्मिती आणि समाजाचे धर्मनिरपेक्षीकरण यांना पाठिंबा दिला तर उजवीकडे असलेले ते प्राचीन राजवटीच्या पारंपारिक संस्थांचे समर्थन करत होते. . 1815 मध्ये फ्रेंच राजेशाहीच्या पुनर्स्थापनेनंतर डाव्या शब्दाचा वापर अधिक ठळक झाला, जेव्हा तो स्वतंत्र लोकांना लागू करण्यात आला. १९व्या शतकाच्या उत्तरार्धात डावीकडे आणि उजवीकडे विंग हा शब्द प्रथम जोडण्यात आला, सामान्यत: अपमानास्पद हेतूने, आणि डावे-पंथ त्यांच्या धार्मिक किंवा राजकीय विचारांमध्ये अपरंपरागत असलेल्यांना लागू केले गेले. राजकीय स्पेक्ट्रमच्या बाजूने ओव्हरटन विंडोच्या स्थानावर दिलेल्या वेळेनुसार आणि स्थानावर अवलंबून डावी-पंथी मानल्या जाणाऱ्या विचारधारा मोठ्या प्रमाणात बदलतात. 18 व्या शतकाच्या शेवटी, पहिल्या उदारमतवादी लोकशाहीच्या स्थापनेनंतर, डावी हा शब्द युनायटेड स्टेट्समधील उदारमतवाद आणि फ्रान्समधील प्रजासत्ताकवादाचे वर्णन करण्यासाठी वापरला गेला, ज्याने उजव्या विचारसरणीच्या राजकारणापेक्षा कमी प्रमाणात श्रेणीबद्ध निर्णय घेण्यास समर्थन दिले. पारंपारिक पुराणमतवादी आणि राजेशाहीवादी. आधुनिक राजकारणात, डावी हा शब्द विशेषतः विचारधारा आणि शास्त्रीय उदारमतवादाच्या डावीकडील चळवळींना लागू होतो, जो आर्थिक क्षेत्रात काही प्रमाणात लोकशाहीचे समर्थन करतो. आज, सामाजिक उदारमतवादासारख्या विचारसरणींना केंद्र-डावे मानले जाते, तर डावे सामान्यत: भांडवलशाही विरोधी चळवळींसाठी राखीव आहेत, म्हणजे समाजवाद, अराजकतावाद, साम्यवाद, कामगार चळवळ, मार्क्सवाद, सामाजिक लोकशाही आणि सिंडिकलिझम, प्रत्येक त्यापैकी 19व्या आणि 20व्या शतकात प्रसिद्ध झाले. या व्यतिरिक्त, डाव्या-विंग हा शब्द सांस्कृतिकदृष्ट्या उदारमतवादी सामाजिक चळवळींच्या विस्तृत श्रेणीसाठी देखील लागू केला गेला आहे, ज्यामध्ये नागरी हक्क चळवळ, स्त्रीवादी चळवळ, एलजीबीटी हक्क चळवळ, गर्भपात-हक्क चळवळ, बहुसांस्कृतिकता, युद्धविरोधी चळवळ आणि पर्यावरण चळवळ [तसेच राजकीय पक्षांची विस्तृत श्रेणी. [१]
संदर्भ संपादन
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. Archived from the original (PDF) on 2006-09-02. 2022-07-09 रोजी पाहिले.