'''यामिकी''' (मराठी लेखनभेदनामभेद: '''स्थितिगतिशास्त्र'''; [[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''Mechanics'', ''मेकॅनिक्स'') ही स्थिर वा हालणाऱ्याहालणार्या वस्तूंवर पडणाऱ्या [[बल|बलांमुळे]] होणाऱ्या परिणामांचा अभ्यास करणारी [[भौतिकशास्त्र|भौतिकशास्त्राची]] एक शाखा आहे. प्राचीन संस्कृतींच्या काळापासून ही विद्याशाखा मानवास ज्ञात आहे. आधुनिक इतिहासकाळात [[गॅलिलिओ]], [[योहानेस केप्लर]], [[आयझॅक न्यूटन]] इत्यादी भौतिकशास्त्रज्ञांनी या विद्याशाखेचा पाया घातला. हिला [[अभिजात यामिकी]] या संज्ञेनेही संबोधले जाते. अभिजात यामिकीत विशिष्ट [[वेग|वेगातील]] कणांच्या गतीचा किंवा निश्चल कणांच्या स्थितीचा अभ्यास केला जातो.
== यामिकीचा इतिहास ==
[[चित्र:Pulleys.gif|thumb|right|250px|कप्पी (pulleyपुली)]] यामिकीच्या अभ्यासाची सुरूवात फार पुर्वीपूर्वी झाली. त्याचा प्रारंभ [[अॅरिस्टोटल]] (इ.स.पूर्वपू. ३८४-३२२) व [[आर्किमिडीज]] (इ.स.पूर्वपू. २८७-२१२) यांनी केला. अॅरिस्टोटलने आपल्या लिखाणात कप्पीचा[[कप्पी]]चा वापर करुनकरून जड वस्तुवस्तू कमी बल वापरून उचलण्याचे तंत्र मांडलेविशद केले. त्या काळातील अभियांत्रिकीचा वापर हा [[स्थापत्यशास्त्र|स्थापत्यशास्त्रापुरता]] मर्यादित असल्याने अॅरिस्टॅाटलच्या अभ्यासामध्ये तिरप्या पृष्ठभागावरील वस्तुचीवस्तूची [[गती]],वस्तु वस्तू उचलण्यासाठी [[उटाणी]] व कप्पीचा उपयोग या संकल्पनांचा समावेश होता. आर्किमिडीज याने तरंगत राहणार्याराहणार्या क्षमतेचा, शक्तीचा(buoyancy)अर्थात [[प्लावकता|प्लावकतेचा]] अभ्यास केला.
[[गॅलेलियो गॅलिली]] (इ.स. १५८४-१६४२) याने सर्वप्रथम वस्तुवरवस्तूवर होणार्या [[बल|बलाच्या]] परिणामात वेळेचा समावेश केला. त्याने केलेल्या [[लंबक|लंबकाच्या(pendulum)]] व खाली पडणार्या वस्तुंच्या(falling body)वस्तूंच्या प्रयोगांनी पुढील संशोधनात अमुलाग्रसंशोधनासाठी स्थानपाया मिळवलेघातला.
यामिकीच्या अभ्यासात सर्वात महत्वाचे स्थान [[सर आयझॅक न्युटन]](इ.स.१६४२-१७२७) यांचे आहे.त्यांनी [[गतीचे मुलभुत नियम]](fundamental laws of motion) व [[गुरुत्वाकर्षण|वैश्विक गुरुत्वाकर्षण त्वरा]](universal gravitational acceleration) हे सिद्धांत मांडले.त्याच कालखंडात [[व्हेरीग्नॅान]](इ.स. १६५४-१७२२) या फ्रेंच गणितीने आत्ता वापरात असलेला व्हेरीग्नॅानच्या प्रमेयाचा सिद्धांत मांडला.▼
इ.स.१९८७ साली न्युटन व व्हेरीग्नॅान यांनी मिळून [[समांतरभूज चौकोनात असलेल्या बलांच्या नियमाचा]](law of parallelogram of forces) शोध लावला.पुढे याच नियमाचा वापर डी'अॅलेंबर्ट(इ.स.१७१७-१७८३) ,ओयलर(इ.स.१७३६-१८१३) ,लॅगरँज व इतरांनी केला.▼
▲यामिकीच्या अभ्यासात सर्वातसर्वांत महत्वाचेमहत्त्वाचे स्थान [[सर आयझॅक न्युटनन्यूटन]] (इ.स.१६४२-१७२७) यांचेयाचे आहे.त्यांनी त्याने [[गतीचे मुलभुतमूलभूत नियम]](fundamental laws of motion) व [[गुरुत्वाकर्षण|वैश्विक गुरुत्वाकर्षण त्वरा]](universal gravitational acceleration) हे सिद्धांतसिद्धान्त मांडले. त्याच कालखंडात [[व्हेरीग्नॅानवेरिन्यॉन]] (इ.स. १६५४-१७२२) या फ्रेंच गणितीनेगणितज्ञाने ''वेरीन्यॉनचे आत्ताप्रमेय'' वापरातम्हणून असलेलाआता व्हेरीग्नॅानच्याओळखला प्रमेयाचाजाणारा सिद्धांतसिद्धान्त मांडला.
[[प्लँक]](इ.स.१८५८-१९४३) व [[बोहर]](इ.स.१८८५-१९६२) यांनी [[quantum mechanics]] मध्ये आपापली छाप सोडली. १९०५ मध्ये [[अल्बर्ट आइनस्टाइन]] यांनी [[सापेक्षतावादाचा सिद्धांत]] मांडला.या सिद्धांताने न्युटनच्या गतीच्या नियमांना आव्हान दिले,पण आईनस्टाइनच्या नियमाला ठराविक मर्यादा असल्याने सर्वसामान्य परिस्थितीत त्याचा वापर करता येत नाही.▼
न्युटनचे नियम यामिकीचा पाया असल्याने प्रचलीत यामिकीला न्युटनची यामिकी (newtonian mechanics) असेही म्हणतात.▼
▲इ.स.१९८७ १६८७ साली न्युटनन्यूटन व व्हेरीग्नॅानवेरिन्यॉन यांनी मिळून [[समांतरभूजसमांतरभुज चौकोनात असलेल्या बलांचा नियम|समांतरभुज चौकोनात असलेल्या बलांच्या नियमाचा]](law of parallelogram of forces) शोध लावला. पुढे याच नियमाचा वापर डी'अॅलेंबर्ट'द आल्बेर्ट'' (इ.स. १७१७-१७८३),ओयलर ऑयलर (इ.स. १७३६-१८१३),लॅगरँज लाग्रांज व इतरांनी केला.
▲[[प्लँकमाक्स प्लांक|प्लांक]] (इ.स. १८५८-१९४३) व [[नील्स बोहर|बोहर]](इ.स. १८८५-१९६२) यांनी [[quantumपुंज mechanicsयामिकी]]मध्ये आपापली छाप सोडली. इ.स. १९०५ मध्ये [[अल्बर्ट आइनस्टाइन]] यांनी [[सापेक्षतावादाचा सिद्धांतसिद्धान्त]] मांडला. या सिद्धांतानेसिद्धान्ताने न्युटनच्यान्यूटनच्या गतीच्या नियमांना आव्हान दिले, पण आईनस्टाइनच्या नियमाला ठराविकठरावीक मर्यादा असल्याने सर्वसामान्य परिस्थितीत त्याचा वापर करता येत नाही.
▲न्युटनचेन्यूटनचे नियम यामिकीचा पाया असल्याने प्रचलीतप्रचलित यामिकीला न्युटनचीन्यूटनची यामिकी (newtonianकिंवा mechanicsन्यूटोनियन यामिकी) असेही म्हणतात.