"बासरी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
अभय आनंद भावे (चर्चा | योगदान) |
V.narsikar (चर्चा | योगदान) No edit summary |
||
ओळ १:
[[चित्र:Bansuri bamboo flute 23inch.jpg|thumb|200px|right|सात छिद्रे असलेली आडवी बासरी.]]
'''{{लेखनाव}}''' हे [[वेळु|वेळुपासुन]] बनलेले एक फुंकुन वाजविण्याचे वाद्य. हे [[श्रीकृष्ण|श्रीकृष्णाचे]] आवडते वाद्य होते.[[भारत|भारतात]] हे वाद्य फार पुरातन काळापासून प्रचलीत आहे.
{{विस्तार}}
== रचना ==
बासरी हे एक सुषिर वाद्य आहे. हे [[भारतीय संगीत|भारतीय संगीतातील]] वाद्यांमधील आद्य वाद्य मानले जाते.▼
[[भूंगा|भुंग्यांनी]] भोक पाडलेल्या
▲बासरी हे एक सुषिर वाद्य आहे. हे भारतीय संगीतातील वाद्यांमधील आद्य वाद्य मानले जाते.
सामान्यतः, बासरी ही बांबूपासून
▲भुंग्यांनी भोक पाडलेल्या बांबूमधून वारा जाताना आलेल्या आवाजामुळे या वाद्याची कल्पना सुचल्याचे मानले जाते.
मुखरंध्र हे बंद
▲सामान्यतः बासरी ही बांबूपासून वबनवली जाते. एका टोकाला बांबू कॄत्रिम बुचाने बंद केला जातो, अथवा बांबूच्या पेराच्या सांध्याचाच वापर करून ते टोक बंद राखले जाते. बासरीला हाताच्या बोटांनी बंद करून्/उघडी ठेवून स्वर काढण्यासाठीची ६/७/८ छिद्रे (स्वररंध्रे) असतात्, आणि एक फुंकरीचे छिद्र (मुखरंध्र) असते.
▲मुखरंध्र हे बंद टोकाजवळ् असते. त्याखाली सामान्यतः म, ग, रे, सा, नी, ध आणि प या स्वरांची स्वररंध्रे असतात. काही वेळा प च्या स्वररंध्राखाली म चे स्वररंध्र बनवले जाते. बासरीबवादक श्री केशवराव गिंडे यांनी केलेल्या नव्या संरचनेमध्ये मुखरंध्राकडील म च्या स्वररंध्राच्या वर प चे एक स्वररंध्र बनवले जाते.
== वादन ==
बासरीच्या मुखरंध्रवर फुंकर घालून आणि दोन्ही हातांची तीन तीन [[बोट|बोटे]] ([[तर्जनी]],
▲बासरीच्या मुखरंध्रवर फुंकर घालून आणि दोन्ही हातांची तीन तीन बोटे (तर्जनी, मध्यमा आणि अनामिका) स्वररंध्रांवर ठेवून आणि पूर्ण अथवा अर्धी उचलून स्वरनिर्मिती केली जाते. बासरीमधून सामान्यतः दोन सप्तकांत (मंद्र पंचम ते मध्य षड्ज हे अर्धे सप्तक्, मध्य षड्ज ते तार षड्ज हे पूर्ण सप्तक, तार षड्ज ते तार पंचम हे अर्धे सप्तक) वादन करता येते. (प्रगत वादक तार पंचम ते अतितार षड्ज असे अर्धे सप्तक अधिक वाजवू शकतो)
६ स्वररंध्रांच्या सामान्य बासरीच्या वादनामध्ये स्वर खालील पद्धतीने काढले जातात.
Line २३ ⟶ २१:
! स्वर !! वापरले जाणारे बोट
|-
| प || सर्व स्वररंध्रे बंद.
|-
| कोमल ध || उजव्या हाताची अनामिका अर्धी उचललेली.
|-
| शुद्ध ध || उजव्या हाताची अनामिका उचललेली.
|-
| कोमल नी || उजव्या हाताची अनामिका उचललेली आणि मध्यमा अर्धी उचललेली.
|-
| शुद्ध नी || उजव्या हाताची अनामिका आणि मध्यमा उचललेली.
|-
| सा || उजव्या हाताची सर्व बोटे उचललेली.
|-
| कोमल रे || उजव्या हाताची सर्व बोटे उचललेली <br>आणि डाव्या हाताची तर्जनी अर्धी उचललेली.
|-
| शुद्ध रे || उजव्या हाताची सर्व बोटे <br>आणि डाव्या हाताची तर्जनी उचललेली.
|-
| कोमल ग || उजव्या हाताची सर्व बोटे <br>आणि डाव्या हाताची तर्जनी उचललेली, डाव्या हाताची मध्यमा अर्धी उचललेली.
|-
| शुद्ध ग || उजव्या हाताची सर्व बोटे <br>आणि डाव्या हाताची तर्जनी आणि मध्यमा उचललेली.
|-
| शुद्ध म || उजव्या हाताची सर्व बोटे आणि <br>डाव्या हाताची तर्जनी आणि मध्यमा पूर्ण उचललेली, आणि डाव्या हाताची अनामिका अर्धी उचललेली.
|-
| तीव्र म || दोन्ही हातांची सर्व बोटे उचललेली.
|-
|}
Line ६१ ⟶ ५९:
{{हिंदुस्तानी संगीत}}
[[वर्ग:वाद्ये]]
[[वर्ग:सुषिर वाद्ये]] [[bn:বাঁশি]]
|