"श्रीनिवास रामानुजन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
छोNo edit summary खूणपताका: दृश्य संपादन मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन प्रगत मोबाईल संपादन |
Created by translating the section "Early life" from the page "Srinivasa Ramanujan" खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन प्रगत मोबाईल संपादन आशयभाषांतर SectionTranslation |
||
ओळ १२७:
* रामानुजन यांचा उल्लेख १९९७ च्या ''गुड विल हंटिंग'' या चित्रपटात करण्यात आला होता, ज्यात प्रोफेसर गेराल्ड लॅम्बेउ ( स्टेलन स्कार्सगार्ड ) शॉन मॅग्वायर ( रॉबिन विल्यम्स ) यांना विल हंटिंग (मॅट डॅमन) ची प्रतिभा रामानुजनशी तुलना करून स्पष्ट करतात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.psychologytoday.com/us/blog/psychology-masala/201802/legendary-creative-math-genius-srinivasa-ramanujan|title=A Legendary Creative Math Genius: Srinivasa Ramanujan|last=Kumar|first=V. Krishna|date=2 February 2018|website=Psychology Today|access-date=24 April 2018}}</ref>
== प्रारंभिक जीवन ==
[[File:Erode,_18_Alahiri_Str_-_Ramanujan_birth_place.jpg|इवलेसे|रामानुजन यांचे जन्मस्थान १८ अलाहिरी स्ट्रीट, [[इरोड]], आता [[तमिळनाडू|तामिळनाडूमध्ये आहे]] .]]
[[File:Ramanujanhome.jpg|इवलेसे|[[कुंभकोणम]] येथील सारंगपाणी सन्निधी रस्त्यावर रामानुजन यांचे घर]]
रामानुजन (शब्दशः अर्थ : [[राम|रामाचा]] धाकटा भाऊ) <ref name="Kanigel-1991-12">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=12}}</ref> यांचा जन्म २२ डिसेंबर १८८७ रोजी सध्याच्या [[तमिळनाडू|तामिळनाडूमधील]] [[इरोड]] येथील तमिळ ब्राह्मण अय्यंगार कुटुंबात झाला. <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=11}}</ref> त्यांचे वडील कुप्पुस्वामी श्रीनिवास अय्यंगार हे मूळचे [[तंजावूर जिल्हा|तंजावर जिल्ह्यातील]] होते आणि ते एका [[साडी|साडीच्या]] दुकानात कारकून म्हणून काम करायचे. <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|pages=17–18}}</ref> त्यांच्या आई कोमलताम्मल या एक गृहिणी होत्या आणि त्या स्थानिक मंदिरात गाणे गायच्या. <ref>{{Harvard citation no brackets|Berndt|Rankin|2001a}}</ref> ते [[कुंभकोणम]] शहरातील सारंगपानी सन्निधी रस्त्यावर एका छोट्याशा पारंपरिक घरात राहत होते. <ref name="hindu">{{स्रोत बातमी|last=Srinivasan|first=Pankaja|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/history-and-culture/the-nostalgia-formula/article4013282.ece|title=The Nostalgia Formula|date=19 October 2012|work=The Hindu|access-date=7 September 2016}}</ref> ते कौटुंबिक घर आता एक संग्रहालय आहे. रामानुजन दीड वर्षांचे असताना त्यांच्या आईने सदागोपन नावाच्या एका मुलाला जन्म दिला, जो तीन महिन्यांपेक्षा कमी कालावधीनंतर मरण पावला. डिसेंबर १८८९ मध्ये, रामानुजन यांना [[देवी (रोग)|चेचक]] झाला, परंतु ते पुढे बरे झाले. तंजावर जिल्ह्यात या काळामध्ये ४,००० लोक मरण पावले होते. ते त्यांच्या आईसोबत मद्रास (आताचे [[चेन्नई]] ) जवळील [[कांचीपुरम]] येथे त्यांच्या पालकांच्या घरी गेले. त्यांच्या आईने १८९१ आणि १८९४ मध्ये आणखी दोन मुलांना जन्म दिला, दोघेही त्यांच्या पहिल्या वाढदिवसापूर्वी मरण पावले. <ref name="Kanigel-1991-12" />
१ ऑक्टोबर १८९२ रोजी रामानुजन यांनी स्थानिक शाळेत प्रवेश घेतला. <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|p=13}}</ref> त्यांच्या आजोबांनी कांचीपुरममधील न्यायालयीन अधिकारी म्हणून नोकरी गमावल्यानंतर, <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=19}}</ref> रामानुजन आणि त्यांची आई [[कुंभकोणम]] येथे परत आले आणि त्यांनी कांगायन प्राथमिक शाळेत प्रवेश घेतला. <ref name="Kanigel-1991-14">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=14}}</ref> जेव्हा त्यांचे आजोबा मरण पावले, तेव्हा त्यांना त्यांच्या आजी-आजोबांकडे परत पाठवण्यात आले, ते मद्रासमध्ये राहत होते. त्यांना मद्रासमधील शाळा आवडली नाही, आणि त्यांने शाळा टाळण्याचा प्रयत्न केला. ते शाळेत जात असल्याची खात्री करण्यासाठी त्यांच्या कुटुंबाने स्थानिक हवालदाराची भरती केली. सहा महिन्यांतच रामानुजन कुंभकोणमला परतले. <ref name="Kanigel-1991-14" />
रामानुजन यांचे वडील बहुतेक दिवस कामावर असल्याने, त्यांच्या आईने मुलाची काळजी घेतली आणि त्यांच्यात घनिष्ठ संबंध होते. आईकडून ते परंपरा आणि [[पुराणे|पुराण]], धार्मिक गाणी गाणे, मंदिरातील [[पूजा|पूजेला]] उपस्थित राहणे आणि विशिष्ट खाण्याच्या सवयी - हे सर्व [[ब्राह्मण (वर्ण)|ब्राह्मण]] संस्कृतीचे भाग शिकले. <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991}}</ref> कांगायन प्राथमिक शाळेत रामानुजनने चांगली कामगिरी केली. 10 वर्षांच्या होण्यापूर्वी, नोव्हेंबर 1897 मध्ये, त्यांनी इंग्रजी, [[तमिळ भाषा|तमिळ]], भूगोल आणि अंकगणित या विषयांच्या प्राथमिक परीक्षा जिल्ह्यातील सर्वोत्तम गुणांसह उत्तीर्ण केल्या. <ref name="Kanigel-1991-25">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=25}}</ref> त्या वर्षी, रामानुजन यांनी टाऊन हायर सेकेंडरी स्कूलमध्ये प्रवेश केला, जिथे त्यांना प्रथमच औपचारिक गणिताचा सामना करावा लागला. <ref name="Kanigel-1991-25" />
वयाच्या 11 व्या वर्षी एक लहान मूल, त्याने त्याच्या घरी राहणाऱ्या दोन महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांचे गणिताचे ज्ञान संपवले होते. नंतर त्याला एसएल लोनी यांनी प्रगत त्रिकोणमितीवर लिहिलेले पुस्तक दिले. <ref name="berndt9">{{Harvard citation no brackets|Berndt|Rankin|2001b|p=9}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|title=Ramanujan: Twelve Lectures on Subjects Suggested by His Life and Work|last=Hardy|first=G. H.|publisher=[[American Mathematical Society]]|year=1999|isbn=978-0-8218-2023-0|location=Providence, Rhode Island|page=2}}</ref> वयाच्या १३ व्या वर्षी त्यांनी स्वतःहून अत्याधुनिक प्रमेये शोधून काढले. 14 पर्यंत, त्याला गुणवत्ता प्रमाणपत्रे आणि शैक्षणिक पुरस्कार प्राप्त झाले जे त्याच्या संपूर्ण शालेय कारकिर्दीत चालू राहिले आणि त्याने शाळेला त्याच्या 1,200 विद्यार्थ्यांना (प्रत्येक वेगवेगळ्या गरजा असलेल्या) अंदाजे 35 शिक्षकांना नियुक्त करण्यात मदत केली. <ref name="Kanigel-1991-27">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991}}</ref> त्याने दिलेल्या वेळेच्या निम्म्या वेळेत गणिताच्या परीक्षा पूर्ण केल्या आणि [[भूमिती]] आणि अनंत मालिकांची ओळख दाखवली. रामानुजन यांना 1902 मध्ये घन समीकरणे कशी सोडवायची हे दाखवण्यात आले. नंतर तो क्वार्टिक सोडवण्यासाठी स्वतःची पद्धत विकसित करेल. 1903 मध्ये, त्यांनी क्विंटिक सोडवण्याचा प्रयत्न केला, हे माहित नसले की मूलगामी सह सोडवणे अशक्य आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Ramanujan/|title=Srinivasa Ramanujan - Biography|website=Maths History|language=en|access-date=2022-10-29}}</ref>
1903 मध्ये, जेव्हा ते 16 वर्षांचे होते, तेव्हा रामानुजन यांनी एका मित्राकडून ''शुद्ध आणि उपयोजित गणितातील प्राथमिक निकालांच्या सारांशाची'' लायब्ररी प्रत मिळवली, जीएस कारच्या 5,000 प्रमेयांचा संग्रह. <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=39}}</ref> <ref>McElroy, Tucker (2005). ''A to Z of mathematicians''. Facts on File. p. 221. {{ISBN|0-8160-5338-3-}}</ref> रामानुजन यांनी पुस्तकातील मजकुराचा तपशीलवार अभ्यास केला. <ref name="papers">{{Citation|title=Collected papers of Srinivasa Ramanujan|year=2000}}</ref> पुढच्या वर्षी, रामानुजन यांनी स्वतंत्रपणे बर्नौली संख्या विकसित आणि तपासल्या आणि 15 दशांश स्थानांपर्यंत यूलर-माशेरोनी स्थिरांक काढला . <ref>{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|p=90}}</ref> त्यावेळी त्याच्या समवयस्कांनी सांगितले की ते त्याला "क्वचितच समजतात" आणि "त्याचा आदरपूर्वक विस्मय करतात". <ref name="Kanigel-1991-27">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=27}}</ref>
जेव्हा ते 1904 मध्ये टाऊन हायर सेकेंडरी स्कूलमधून पदवीधर झाले तेव्हा शाळेचे मुख्याध्यापक कृष्णस्वामी अय्यर यांनी रामानुजन यांना गणितासाठी के. रंगनाथ राव पुरस्काराने सन्मानित केले. अय्यर यांनी रामानुजन एक उत्कृष्ट विद्यार्थी म्हणून ओळख करून दिली जी कमाल पेक्षा जास्त गुण मिळवण्यास पात्र आहेत. <ref name="Kanigel-1991-unknown-page">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991}}</ref> कुंभकोणम येथील शासकीय कला महाविद्यालयात शिकण्यासाठी त्यांना शिष्यवृत्ती मिळाली, <ref name="Kanigel-1991-28">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=28}}</ref> <ref name="Kanigel-1991-45">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=45}}</ref> पण गणितावर त्यांचा इतका ध्यास होता की ते इतर कोणत्याही विषयांवर लक्ष केंद्रित करू शकले नाहीत आणि त्यातील बहुतांश विषयांमध्ये ते नापास झाले, त्यामुळे त्यांची शिष्यवृत्ती या प्रक्रियेत गमावली. <ref name="Kanigel-1991-47-48">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991}}</ref> ऑगस्ट 1905 मध्ये, रामानुजन घरातून पळून गेले, [[विशाखापट्टणम|विशाखापट्टणमकडे]] निघाले आणि सुमारे एक महिना [[राजमहेंद्री|राजमुंद्री]] येथे राहिले. <ref name="Kanigel-1991-47-48" /> नंतर त्यांनी मद्रास येथील पचयप्पा कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. तेथे, तो गणितात उत्तीर्ण झाला, केवळ त्याला आकर्षित करणारे प्रश्न निवडण्याचा प्रयत्न केला आणि बाकीचे अनुत्तरीत सोडले, परंतु इंग्रजी, शरीरशास्त्र आणि संस्कृत यांसारख्या इतर विषयांमध्ये त्याने खराब कामगिरी केली. <ref name="hindu2">{{स्रोत बातमी|last=Krishnamachari|first=Suganthi|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/travails-of-a-genius/article4857108.ece#comments|title=Travails of a Genius|date=27 June 2013|work=The Hindu|access-date=7 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170826080524/https://www.thehindu.com/features/friday-review/travails-of-a-genius/article4857108.ece#comments|archive-date=26 August 2017|url-status=live}}</ref> रामानुजन डिसेंबर 1906 मध्ये फेलो ऑफ आर्ट्स परीक्षेत नापास झाले आणि एक वर्षानंतर पुन्हा. FA ची पदवी न घेता, त्याने महाविद्यालय सोडले आणि गणितात स्वतंत्र संशोधन चालू ठेवले, अत्यंत गरिबीत आणि अनेकदा उपासमारीच्या उंबरठ्यावर राहून. <ref name="Kanigel-1991-55-56">{{Harvard citation no brackets|Kanigel|1991|page=55–56}}</ref>
1910 मध्ये, 23 वर्षीय रामानुजन आणि इंडियन मॅथेमॅटिकल सोसायटीचे संस्थापक व्ही. रामास्वामी अय्यर यांच्या भेटीनंतर, रामानुजन यांना मद्रासच्या गणितीय वर्तुळात मान्यता मिळू लागली, ज्यामुळे त्यांचा [[मद्रास विद्यापीठ|मद्रास विद्यापीठात]] संशोधक म्हणून समावेश झाला. . <ref name="krish">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.krishnamurthys.com/profvk/VK2/Srinivasa_Ramanujan.html|title=Srinivasa Ramanujan – His life and his genius|last=Krishnamurthy|first=V.|website=www.krishnamurthys.com|publisher=(Expository address delivered on Sep.16, 1987 at Visvesvarayya Auditorium as part of the celebrations of Ramanujan Centenary by the IISC, Bangalore)|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160921182431/https://www.krishnamurthys.com/profvk/VK2/Srinivasa_Ramanujan.html|archive-date=21 September 2016|access-date=7 September 2016}}</ref>
==संदर्भ==
| |||