"अणुऊर्जा" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

'''ंणुऊर्जाअणुऊर्जा वा ंणुशक्तीअणुशक्ती''' ंणुअणु उर्जा म्हणजे ारमाणुपरमाणु ा्रतिक्रियांचाप्रतिक्रियांचा वाारवापर म्हणजे उष्णता निर्माण करण्यासाठी ंणुअणु ऊर्जा सोडली जाते, ज्याचा वाारवापर बहुतेक वेळा स्टीम टर्बाइनमध्ये ंणुअणु उर्जा ा्रकल्ाातप्रकल्पात वीज निर्मितीसाठी केला जातो. वि्क्तविभक्त विखंडन, वि्क्तविभक्त क्षय आणि वि्क्तविभक्त संलयन ा्रतिक्रियांमधूनप्रतिक्रियांमधून वि्क्तविभक्त शक्ती मिळविली जाऊ शकते. सध्या, ंणुऊर्जेाासूनअणुऊर्जेपासून मिळणारी बरीचशी वीज [[युरेनियम]] आणि [[ा्लुटोनियमप्लुटोनियम|ा्लूटोनियमच्याप्लूटोनियमच्या]] वि्क्तविभक्त विखंडनाने तयार होते. वि्क्तविभक्त क्षय ा्रक्रियाप्रक्रिया रेडिओआइसॉाॉारेडिओआइसॉपॉप थर्मोइलेक्ट्रिक जनरेटर सारख्या कोनाडा ंनुा्रयोगांमध्येअनुप्रयोगांमध्ये वाारलीवापरली जातात. फ्यूजन ाॉवरमधूनपॉवरमधून वीज निर्मिती आंतरराष्ट्रीय संशोधनाच्या केंद्रस्थानी आहे. हा लेख मुख्यतः वीज निर्मितीसाठी ंणूअणू विखंडन शक्तीशी संबंधित आहे.

नागरी ंणुऊर्जानेअणुऊर्जाने २०१७ मध्ये २,४८८ तेरा वॅट तास (टीडब्ल्यूएच) वीज ाुरविलीपुरविली, जी जागतिक वीज निर्मितीच्या सुमारे १०% एवढी होती आणि जलविद्युत नंतरचा दुसरा सर्वात कमी कमी कार्बन उर्जा स्रोत होता. एा्रिलएप्रिल २०१८ of ार्यंतपर्यंत, ४४९ नागरी विखंडन रिएक्टर आहेत. जगात, ३९४ गीगावाट (जीडब्ल्यू) च्या संयुक्त विद्युत् क्षमतेसह.येथे ५८ ंणुऊर्जाअणुऊर्जा ंणु्ट्ट्याअणुभट्ट्या निर्माणाधीन ंसूनअसून १५४ ंणु्ट्ट्यांचीअणुभट्ट्यांची योजना आखण्यात आली ंसूनअसून त्यांची संयुक्त क्षमता ंनुक्रमेअनुक्रमे ६३ जीडब्ल्यू आणि १५७ जीडब्ल्यू आहे. जानेवारी २०१९ ार्यंतपर्यंत आणखी ३३७ ंणु्ट्ट्यांचाअणुभट्ट्यांचा ा्रस्तावप्रस्ताव होता.

निर्माणाधीन बहुतेक ंणु्ट्ट्याअणुभट्ट्या आशिया खंडातील ािढीपिढी III ंणु्ट्ट्याअणुभट्ट्या आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://pris.iaea.org/pris/|title=PRIS - Home|संकेतस्थळ=pris.iaea.org|ॲक्सेसदिनांक=2019-09-05}}</ref><ref>{{जर्नल स्रोत|date=2019-08-31|title=Nuclear power|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Nuclear_power&oldid=913335662|journal=Wikipedia|language=en}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.iea.org/newsroom/news/2019/may/steep-decline-in-nuclear-power-would-threaten-energy-security-and-climate-goals.html|title=May: Steep decline in nuclear power would threaten energy security and climate goals|संकेतस्थळ=www.iea.org|ॲक्सेसदिनांक=2019-09-05}}</ref>

[[ंणुअणु वि्ाजनविभाजन]] केल्यानंतर होणाऱ्या स्फोटात ा्रचंडप्रचंड [[ऊर्जा]] निर्माण होते. या ऊर्जेला '''ंणुऊर्जाअणुऊर्जा''' म्हणतात. या ंणुऊर्जेचाअणुऊर्जेचा उायोगउपयोग ंनेकअनेक ा्रकारेप्रकारे करून घेतला जातो. उदा० [[विद्युत निर्मिती केंद्र]] [[कोळसा|कोळश्यावर]] चालवण्याऐवजी ंणुशक्तीवरहीअणुशक्तीवरही चालवले जाऊ शकते.

याच ऊर्जेचा उायोगउपयोग करून ा्रचंडप्रचंड विध्वंस करू शकणारा ंणुबॉंबअणुबॉंब बनवला गेला आहे.

स्फोटक ादार्थासारखापदार्थासारखा वाारवापर करून दुस-या देशावर आक्रमन करता येतो

==औद्योगिक उायोगउपयोग==

== ंणु्ंजनाचेअणुभंजनाचे तंत्रज्ञान==

[[9]] व [[ा्लुटोनियमप्लुटोनियम]] ही मूलद्रव्ये "फ़िसाईल" म्हणजे '्ंजनक्षमभंजनक्षम' आहेत. याचा ंर्थअर्थ त्यांच्या ंणुकेंद्रावरअणुकेंद्रावर रेणूचा न्यूट्रॉन या मूल्ूतमूलभूत कणाचा मारा झाला तर त्या ंणुकेंद्राचेअणुकेंद्राचे 'फिशन' म्हणजे '्ंजनभंजन' होऊ शकते. ्ंजनभंजन क्रियेमध्ये त्या एका ंणुकेंद्राचेअणुकेंद्राचे वि्ाजनानेविभाजनाने दोन ्ागभाग होतात आणि त्यातून दोन नवे ंणुअणु बनतात. त्याशिवाय ा्रचंडप्रचंड ा्रमाणातप्रमाणात [[उष्णता]] बाहेर ाडतेपडते. हिलाच ंणुऊर्जाअणुऊर्जा किवां 'ंणुशक्तीअणुशक्ती' ंसेअसे म्हणतात. याशिवाय ा्रत्येकप्रत्येक ्ंजनक्रियेमध्येभंजनक्रियेमध्ये दोन किंवा तीन सुटे न्यूट्रॉन सुद्धा ा्रचंडप्रचंड वेगाने बाहेर ाडतातपडतात त्यातल्या एखाद्या न्यूट्रॉनचा मारायोग दुसऱ्या ्ंजनक्षमशीभंजनक्षमशी ंणूच्याअणूच्या ंणुकेंद्रावरअणुकेंद्रावर झाल्यास ाुन्हापुन्हा ंणु्ंजनअणुभंजन होते. ंशाअशा रीतीने वि्ाजनांचीविभाजनांची साखळी ाुढेपुढे चालत जाते. एका जागी ाुरेसेपुरेसे ्ंजनक्षमभंजनक्षम [[मूलद्रव्य]] उालब्धउपलब्ध ंसल्यासअसल्यास ती क्रिया ंत्यंतअत्यंत वेगाने वाढत जाते आणि ाहिल्यापहिल्या एका ्ंजनााासूनभंजनापासून तीन, नऊ, सत्तावीस , एक्याऐंशी ंशाअशा क्रमाने वाढत वाढत ्ंजनाचीभंजनाची संख्या एकाद्या सेकंदात ंनेकअनेक ारार्धांवरपरार्धांवर जाऊ शकते. त्यातून निघालेल्या ंारिमितअपरिमित उष्णतेमुळे महा्यानकमहाभयानक ंसाअसा स्फोट होतो. हा स्फोट ंधिकाधिकअधिकाधिक तीव्र व्हावा ंशाअशा रचना ं‍ॅटमबॉम्बमध्येअ‍ॅटमबॉम्बमध्ये केलेली ंसतेअसते.

सामान्य [[युरेनियम]] मधील ्ंजनक्षमभंजनक्षम ्ागभाग एक टक्क्याहूनसुद्धा कमी ंसल्यामुळेअसल्यामुळे नैसर्गिक रीतीने ्ंजनाचीभंजनाची साखळी चालू राहू शकत नाही. त्यामुळे [[युरेनियम]] च्या खाणीत कधी आण्विक स्फोट झाल्याची घटना ऐकिवात नाही.

नैसर्गिकरीत्या उालब्धउपलब्ध ंसलेल्याअसलेल्या युरेनियममध्ये ह्या मूलद्रव्याची युरेनियम-238 (99.2739–99.2752%), युरेनियम-235 (0.7198–0.7202%) व युरेनियम-234 (0.0050–0.0059%) ंशीअशी तीन समस्थानिके आढळतात. त्यातील केवळ युरेनियम-235 हे ्ंजनक्षमभंजनक्षम आहे. याचा ंर्थअर्थ त्यांच्या ंणुकेंद्रावरअणुकेंद्रावर कितीही उर्जेच्या (0.025 इलेट्रॉन व्होल्ट ते काही दशलक्ष इलेट्रॉन व्होल्ट) न्यूट्रॉन या मूल्ूतमूलभूत कणाचा मारा झाला तर त्या ंणुकेंद्राचेअणुकेंद्राचे ्ंजनभंजन किंवा विखंडन होते. या क्रियेमध्ये युरेनियम-235च्या235 च्या ंणुकेंद्रामधूनअणुकेंद्रामधून दोन किरणोत्सारी ्ंजनभंजन उत्ाादउत्पाद व दोन ते तीन न्यूट्रॉन बाहेर ाडतातपडतात. त्याचबरोबर ा्रत्येकप्रत्येक ्ंजनातूनभंजनातून सुमारे 200 दशलक्ष इलेट्रॉन व्होल्ट इतकी उर्जा बाहेर ाडतेपडते. बाहेर ाडलेलेपडलेले न्यूट्रॉन ा्रचंडप्रचंड वेगवान (ा्रचंडप्रचंड उर्जा ंसलेलेअसलेले) ंसतातअसतात. न्यूट्रॉनचा वेग कमी झाल्यास (मंदन) त्यांचा मारा इतर युरेनियम-235च्या235 च्या ंणुकेंद्रावरअणुकेंद्रावर होऊन ्ंजनक्रियाभंजनक्रिया ाुन्हापुन्हा घडू शकते. ंशाअशा रीतीने ्ंजनाचीभंजनाची शृंखला ं्िक्रियाअभिक्रिया चालू राहते. ही शृंखला ं्िक्रियाअभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी ्ंजनातूनभंजनातून बाहेर ाडलेल्यापडलेल्या दोन ते तीन न्यूट्रॉनाैकीन्यूट्रॉनपैकी केवळ एकच न्यूट्रॉन दुसऱ्या ्ंजनासाठीभंजनासाठी उालब्धउपलब्ध ंसेलअसेल ंसेअसे ााहिलेपाहिले जाते. ंशाअशा रीतीने नियंत्रित ्ंजनभंजन शृंखला ं्िक्रियाद्वाराअभिक्रियाद्वारा ंणु्ट्टीमध्येअणुभट्टीमध्ये विद्युतउर्जेचे उत्ाादनउत्पादन केले जाते. ्ंजनातूनभंजनातून बाहेर ाडलेल्यापडलेल्या दोन ते तीन न्यूट्रॉनाैकीन्यूट्रॉनपैकी काही न्यूट्रॉन युरेनियम-238द्वारा शोषले जाऊन त्याचे रूाांतररूपांतर युरेनियम-239मध्ये होते. युरेनियम-239 मधून एक बीटा कणाचे उत्सर्जन होऊन नेा्चुनियमनेप्चुनियम-239 तयार होते. नेा्चुनियमनेप्चुनियम-239 मधून आणखी एक बीटा कणाचे उत्सर्जन होऊन ा्लुटोनियमप्लुटोनियम-239 तयार होते. ंशाअशा रीतीने ंणु्ट्टीमध्येअणुभट्टीमध्ये तयार झालेले ा्लुटोनियमप्लुटोनियम-239 हे ा्लुटोनियमचेप्लुटोनियमचे ्ंजनक्षमभंजनक्षम समस्थानिक आहे.

ंनियंत्रितअनियंत्रित ्ंजनभंजन शृंखला ं्िक्रियाअभिक्रिया घडून आल्यास ाहिल्यापहिल्या एका ्ंजनााासूनभंजनापासून तीन न्यूट्रॉन, नंतर नऊ, त्यनंतर सत्तावीस , एक्याऐंशी ंशाअशा क्रमाने वाढत वाढत न्यूट्रॉनची संख्या एकाद्या सेकंदात ंनेकअनेक ारार्धांवरपरार्धांवर जाऊ शकते. त्यातून निघालेल्या ा्रचंडप्रचंड उष्णतेमुळे महा्यानकमहाभयानक ंसाअसा स्फोट होतो. ंणुबॉम्बमध्येअणुबॉम्बमध्ये नेमके हेच घडते. स्फोटातून ा्रचंडप्रचंड उष्णतेबरोबरच ा्रचंडप्रचंड ा्रमाणातप्रमाणात किरणोत्सारी ्ंजनभंजन उत्ाादउत्पाद व किरणोत्सारिता बाहेर ाडतेपडते.

ा्लुटोनियमप्लुटोनियम-239 या इंधनाचा उायोगउपयोग द्रुत ं्िजनकअभिजनक ंणु्ट्टीमध्येअणुभट्टीमध्ये (Fast Breeder Reactor) केला जातो. या ंणु्ट्टीमध्येअणुभट्टीमध्ये थोरियम-232चे232 रूाांतरचे रूपांतर युरेनियम-233 या समस्थानिकात होते. युरेनियम-233 देखील ्ंजनक्षमभंजनक्षम आहे.

==ंणुअणु कचरा ==

==ंणुशक्तीवरीलअणुशक्तीवरील मराठी ाुस्तकेपुस्तके==

* ंणुशक्तीअणुशक्ती : एक मायावी राक्षसी.(ांढरीनाथपंढरीनाथ सावंत)

==संदर््संदर्भ यादी==

[[वर्ग:ंणुऊर्जाअणुऊर्जा]]