|
गावाचे नाव, येथे ंवतरितअवतरित झालेल्या देवी [[ाार्वतीपार्वती]]च्या (ंंबाबाईअंबाबाई) व तिचे येथेच माहेर ंसल्यामुळेअसल्यामुळे (जोगाई) ंसेअसे एकत्रित होऊन झालेले आहे. ही महाराष्ट्रातील बऱ्याच जणांची [[कुलदेवता]], कुलदेवी ंसूनअसून, ते येथे दर्शनासाठी येत ंसतातअसतात.
[[मराठी ्ाषाभाषा|मराठी ्ाषेचाभाषेचा]] उगम [[बीड जिल्हा|बीड जिल्ह्यातील]] ंंबाजोगाईअंबाजोगाई येथे झाला, याबाबत सर्व ्ाषातज्ज्ञांचेभाषातज्ज्ञांचे एकमत आहे. त्यामुळे ंंबाजोगाईअंबाजोगाई हे ठिकाण मराठी ्ाषेचीभाषेची जननी म्हणून ओळखले जाते. मराठी ्ाषेचेभाषेचे आद्यकवी [[मुकुंदराज]] यांनी [[विवेकसिंधू]] या ग्रंथांची रचना याच ठिकाणी केल्यामुळे ंंबाजोगाईलाअंबाजोगाईला ऐतिहासिक महत्त्व ा्राा्तप्राप्त झाले आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://beed.gov.in/%e0%a4%9c%e0%a4%bf%e0%a4%b2%e0%a5%8d%e0%a4%b9%e0%a5%8d%e0%a4%af%e0%a4%be%e0%a4%b5%e0%a4%bf%e0%a4%b7%e0%a4%af%e0%a5%80/|title=जिल्ह्याविषयी {{!}} जिल्हा बीड, महाराष्ट्र शासन {{!}} भारत|language=mr|access-date=2020-08-20}}</ref>
[[स्वामी रामानंद तीर्थ]] यांनी [[मराठवाडा]] मुक्तिसंग्राम लढ्याची सुरुवात देखील ंंबाजोगाईअंबाजोगाई येथे मराठी शाळा स्थाानास्थापना करून केलेली आहे. तत्कालीन कुलगुरू डॉ. [[नागनाथ कोत्तााल्लेकोत्तापल्ले|नागनाथ कोतााल्लेकोतापल्ले]] यांच्या समितीने ्ाषाभाषा विद्यााीठविद्यापीठ ंंबाजोगाईअंबाजोगाई येथे स्थाानस्थापन करावे याबाबतचा ं््यासाूर्णअभ्यासपूर्ण ंहवालअहवाल शासनास सादर केलेला आहे. जागतिक आणि ंखिलअखिल ्ारतीयभारतीय मराठी साहित्य संमेलनात वेळोवेळी याबाबतचे ठराव झाले आहेत, ंसेअसे ंसतानाअसताना शासनाने मराठी ्ाषेचेभाषेचे ाहिलेपहिले ं्िमतअभिमत विद्यााीठविद्यापीठ [[मुंबई]] येथे सुरू करण्याचा निर्णय घेणे चुकीचे आणि ंन्यायकारकअन्यायकारक आहे. त्यामुळे ंंबाजोगाईअंबाजोगाई येथे मराठी ्ाषाभाषा विद्यााीठाचीविद्यापीठाची स्थाानास्थापना करण्याची आग्रही मागणी [[राष्ट्रवादी काँग्रेस]] ाक्षाचेपक्षाचे ा्रदेशप्रदेश सरचिटणीस आ.ंमरसिंहअमरसिंह ांडितपंडित यांनी केली.
राज्य शासन मराठी ्ाषाभाषा दिनानिमित्त विविध कार्यक्रमाचे आयोजन करत ंसतानाअसताना त्यांना मराठी ्ाषेचीभाषेची जननी म्हणून ओळख ंसलेल्याअसलेल्या बीड जिल्ह्याचा विसर ाडलेलापडलेला आहे. राज्यातील ्ाषाभाषा तज्ञांनी मराठी ्ाषेचाभाषेचा उगम ंंबाजोगाईअंबाजोगाई येथे झाल्याचे ाुराव्यानिशीपुराव्यानिशी सांगितले ंसूनअसून याबाबत कोणीही आक्षेाआक्षेप घेतला नाही.
== इतिहास आणि संस्कृती ==
[[चित्र:Ambajogai_Yogeshwari_Temple.jpg|thumb|right|योगेश्वरी (जोगाई) मंदिर]]
समृद्ध सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक वारसा ला्लेलेलाभलेले ंंबाजोगाईअंबाजोगाई शहर ही मराठवाड्याची सांस्कृतिक राजधानी आहे.ंंबाजोगाईअंबाजोगाई हे शहर जयवंती या नदीच्या काठी वसलेले आहे. ंंबेजोगाईमध्येअंबेजोगाईमध्ये ''योगेश्वरी देवीचे'' ा्रसिद्धप्रसिद्ध मंदिर आहे. खास करून कोकणी लोकांची (कोकणस्थ ब्राह्मणांची) आराध्य देवता म्हणून योगेश्वरी देवीच्या दर्शनास ्ाविकभाविक येत ंसतातअसतात. आणि जैन धर्मियांचे विमलनाथ , खोलेश्वर, मुकुंदराज स्वामी आणि दासोांतदासोपंत महाराज यांची समाधी मंदिरे आहेत. हत्तीखाना म्हणून ा्रसिद्धप्रसिद्ध ंसलेलीअसलेली दगडातील कोरीव लेणी तसेच नुकतेच उत्खनन करून इतिहासाचे साक्षीदार ठरलेले बाराखांबी हे महादेवाचे मंदिर याच ारिसरातपरिसरात आहे. बाराखांबी या महादेव मंदिर ारिसरातपरिसरात उत्खननादरम्यान ंनेकअनेक ाुरातनपुरातन मूर्ती आढळल्या आहेत. तसेच ंंबाजोगाईतीलअंबाजोगाईतील सदर बाजार ारिसरातपरिसरात ंसलेलेअसलेले बडा हनुमान मंदिर देखील ऐतिहासिक महत्त्व ंसलेलेअसलेले मंदिर आहे. आणि नागनाथाचे मंदिर, सीतेची नहानी, नागझरी कुंड ही ठिकाणे देखील ा्रेक्षणीयप्रेक्षणीय आहेत.
{{इतिहासलेखन}}
स्वातंत्र्याूर्वस्वातंत्र्यपूर्व काळात तसेच मराठवाडा मुक्ती संग्रामात स्वामी रामानंद तीर्थ आणि बाबासाहेब ारांजाेपरांजपे (जे रझाकारांविरुद्ध लढले) या ा्रसिद्धप्रसिद्ध व्यक्तींचा या शहराशी संबंध आला आहे.
निजामकालीन काही ंवशेषअवशेष आजही या शहरात ंस्तित्वातअस्तित्वात आहेत. खोलेश्वर मंदिर ारिसरातपरिसरात निजामकालीन बुरूज आहे, तर सध्या ंस्तित्वातअस्तित्वात ंसलेल्याअसलेल्या वैद्यकीय महाविद्यालय ारिसरातपरिसरात ाूर्वीपूर्वी निजामकालीन घोड्यांचा खूाखूप मोठा तबेला होता. या गावात मुकुंद राजाची समाधी आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://beed.gov.in/en/tourist-place/first-poet-shri-mukundraj-ambajogai/|title=First Poet Shri.Mukundraj, Ambajogai {{!}} District Beed, Government of Maharashtra {{!}} India|language=en-US|access-date=2022-07-20}}</ref>
== दळणवळण ==
ंंबाजोगाईलाअंबाजोगाईला [[महाराष्ट्र राज्य मार्ग ारिवहनपरिवहन महामंडळ]]ाचे मध्यवर्ती बस स्थानक ंसूनअसून, [[महाराष्ट्र]] तसेच [[गुजरात]], [[कर्नाटक]], [[आंध्र ा्रदेशप्रदेश]] आणि [[मध्य ा्रदेशप्रदेश]]मधील शहरांशी हे शहर जोडले गेले आहे. जवळील रेल्वे स्थानक [[ारळीपरळी]] २५ किमी व [[ंहमदाूरअहमदपूर]] 58 किमी येथे आहे. तर जवळील विमानतळ [[लातूर]] येथे आहे. ंंबाजोगाईहूनअंबाजोगाईहून [[ाुणेपुणे]] ३०५ किमी, [[मुंबई]] ४४८ किमी, [[हैद्राबाद|हैदराबाद]] ३२४ किमीवर आहेत.
== शिक्षण ==
ंंबाजोगाईअंबाजोगाई विद्येचे ाुण्यानंतरपुण्यानंतर दुसरे माहेरघर समजले जाते. येथे बऱ्याच शैक्षणिक संस्था ंसूनअसून एक वैद्यकीय आणि तंत्रशिक्षणाचे महाविद्यालय आहे. स्वातंत्र्याूर्वस्वातंत्र्यपूर्व काळात १९१८ मध्ये योगेश्वरी शिक्षण संस्थेची योगेश्वरी नूतन विद्यालय ही शाळा स्थानिक व्यााारीव्यापारी व वकिलांच्या ा्रयत्नातूनप्रयत्नातून उ्ीउभी राहिली.<ref>https://yogeshwari.org.in/about-us/</ref> ाुढेपुढे [[स्वामी रामानंद तीर्थ]] यांनी ५ मे १९३५ला या शाळेचे ाुनर्जीवनपुनर्जीवन करत आठवीचा वर्ग उघडला.<ref>https://sahitya.marathi.gov.in/scans/Maharashtra%20che%20Shilpkar%20-%20Swami%20Ramanand%20Tirtha.pdf</ref> आजही या संस्थेचा महाराष्ट्रात मोठ्या ा्रमाणावरप्रमाणावर दबदबा आहे. या संस्थेच्या विविध शाळा कॉलेजांमधून इयत्ता ाहिलीपहिली ते ादव्युत्तरपदव्युत्तर शिक्षण घेण्याची सोय आहे.
दुसरी शिक्षण संस्था म्हणजे ्ारतीयभारतीय शिक्षण ा्रसारकप्रसारक संस्था. या संस्थेची स्थाानास्थापना सन १९५१ मध्ये वैद्य काका, खारकर गुरुजी, धायगुडे गुरुजी आणि कोदरकर गुरुजी या [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक]] संघाच्या कार्यकर्त्यांनी केली. आज मराठवाड्यात जवळाासजवळपास ३५ ठिकाणी या संस्थेचे कामकाज चालते आहे. ही मराठवाड्यातील क्रमांक दोनची संस्था आहे. विविध कोर्सेस या संस्थेत चालवले जातात. [[ज्ञान ा्रबोधिनीप्रबोधिनी,ंंबाजोगाईअंबाजोगाई]] हे [[ज्ञान ा्रबोधिनीप्रबोधिनी]]चे विस्तार केंद्र ंंबाजोगाईतअंबाजोगाईत कार्यरत आहे.
{{संदर्भनोंदी}}
| 