"अंबाजोगाई" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
No edit summary
छो ं; थ; र
ओळ १:
'''अंबाजोगाईंंबाजोगाई''' हे महाराष्ट्राच्या [[बीड जिल्हा|बीड जिल्ह्यातील]] एक तालुक्याचे ठिकाण आहे. यास प्राचीना्राचीन काळी 'अंबानगरींंबानगरी' व जयवंती राजाच्या काळात 'जयवंतीनगर' म्हणून ही ओळखले जाई. निजामाच्या राज्यात या गावाचे नाव 'मोमिनाबाद' असेंसे होते. नंतर १९६२ साली [[यशवंतराव चव्हाण]] यांच्या कार्यकाळात कांग्रेस ने अंबाजोगाईंंबाजोगाई असेंसे नामांतरण केले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://beed.gov.in/|title=जिल्हा बीड, महाराष्ट्र शासन {{!}} बीड जिल्हा औरंगाबाद विभागाच्या पश्चिमेस मध्यभागी वसलेला आहे. {{!}} भारत|language=mr|access-date=2022-08-15}}</ref>{{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र
| स्थानिक_नाव =अंबाजोगाई
| प्रकार = शहर
ओळ २३:
 
 
गावाचे नाव, येथे अवतरितंवतरित झालेल्या देवी [[पार्वतीाार्वती]]च्या (अंबाबाईंंबाबाई) व तिचे येथेच माहेर असल्यामुळेंसल्यामुळे (जोगाई) असेंसे एकत्रित होऊन झालेले आहे. ही महाराष्ट्रातील बऱ्याच जणांची [[कुलदेवता]], कुलदेवी असूनंसून, ते येथे दर्शनासाठी येत असतातंसतात.
 
[[मराठी भाषा्ाषा|मराठी भाषेचा्ाषेचा]] उगम [[बीड जिल्हा|बीड जिल्ह्यातील]] अंबाजोगाईंंबाजोगाई येथे झाला, याबाबत सर्व भाषातज्ज्ञांचे्ाषातज्ज्ञांचे एकमत आहे. त्यामुळे अंबाजोगाईंंबाजोगाई हे ठिकाण मराठी भाषेची्ाषेची जननी म्हणून ओळखले जाते. मराठी भाषेचे्ाषेचे आद्यकवी [[मुकुंदराज]] यांनी [[विवेकसिंधू]] या ग्रंथांची रचना याच ठिकाणी केल्यामुळे अंबाजोगाईलांंबाजोगाईला ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्ता्राा्त झाले आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://beed.gov.in/%e0%a4%9c%e0%a4%bf%e0%a4%b2%e0%a5%8d%e0%a4%b9%e0%a5%8d%e0%a4%af%e0%a4%be%e0%a4%b5%e0%a4%bf%e0%a4%b7%e0%a4%af%e0%a5%80/|title=जिल्ह्याविषयी {{!}} जिल्हा बीड, महाराष्ट्र शासन {{!}} भारत|language=mr|access-date=2020-08-20}}</ref>
 
[[स्वामी रामानंद तीर्थ]] यांनी [[मराठवाडा]] मुक्तिसंग्राम लढ्याची सुरुवात देखील अंबाजोगाईंंबाजोगाई येथे मराठी शाळा स्थापनास्थााना करून केलेली आहे. तत्कालीन कुलगुरू डॉ. [[नागनाथ कोत्तापल्लेकोत्तााल्ले|नागनाथ कोतापल्लेकोतााल्ले]] यांच्या समितीने भाषा्ाषा विद्यापीठविद्यााीठ अंबाजोगाईंंबाजोगाई येथे स्थापनस्थाान करावे याबाबतचा अभ्यासपूर्णं््यासाूर्ण अहवालंहवाल शासनास सादर केलेला आहे. जागतिक आणि अखिलंखिल भारतीय्ारतीय मराठी साहित्य संमेलनात वेळोवेळी याबाबतचे ठराव झाले आहेत, असेंसे असतानांसताना शासनाने मराठी भाषेचे्ाषेचे पहिलेाहिले अभिमतं्िमत विद्यापीठविद्यााीठ [[मुंबई]] येथे सुरू करण्याचा निर्णय घेणे चुकीचे आणि अन्यायकारकंन्यायकारक आहे. त्यामुळे अंबाजोगाईंंबाजोगाई येथे मराठी भाषा्ाषा विद्यापीठाचीविद्यााीठाची स्थापनास्थााना करण्याची आग्रही मागणी [[राष्ट्रवादी काँग्रेस]] पक्षाचेाक्षाचे प्रदेशा्रदेश सरचिटणीस आ.अमरसिंहंमरसिंह पंडितांडित यांनी केली. 
राज्य शासन मराठी भाषा्ाषा दिनानिमित्त विविध कार्यक्रमाचे आयोजन करत असतानांसताना त्यांना मराठी भाषेची्ाषेची जननी म्हणून ओळख असलेल्यांसलेल्या बीड जिल्ह्याचा विसर पडलेलााडलेला आहे. राज्यातील भाषा्ाषा तज्ञांनी मराठी भाषेचा्ाषेचा उगम अंबाजोगाईंंबाजोगाई येथे झाल्याचे पुराव्यानिशीाुराव्यानिशी सांगितले असूनंसून याबाबत कोणीही आक्षेपआक्षेा घेतला नाही.
 
== इतिहास आणि संस्कृती ==
[[चित्र:Ambajogai_Yogeshwari_Temple.jpg|thumb|right|योगेश्वरी (जोगाई) मंदिर]]
समृद्ध सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक वारसा लाभलेलेला्लेले अंबाजोगाईंंबाजोगाई शहर ही मराठवाड्याची सांस्कृतिक राजधानी आहे.अंबाजोगाईंंबाजोगाई हे शहर जयवंती या नदीच्या काठी वसलेले आहे. अंबेजोगाईमध्येंंबेजोगाईमध्ये ''योगेश्वरी देवीचे'' प्रसिद्धा्रसिद्ध मंदिर आहे. खास करून कोकणी लोकांची (कोकणस्थ ब्राह्मणांची) आराध्य देवता म्हणून योगेश्वरी देवीच्या दर्शनास भाविक्ाविक येत असतातंसतात. आणि जैन धर्मियांचे विमलनाथ , खोलेश्वर, मुकुंदराज स्वामी आणि दासोपंतदासोांत महाराज यांची समाधी मंदिरे आहेत. हत्तीखाना म्हणून प्रसिद्धा्रसिद्ध असलेलींसलेली दगडातील कोरीव लेणी तसेच नुकतेच उत्खनन करून इतिहासाचे साक्षीदार ठरलेले बाराखांबी हे महादेवाचे मंदिर याच परिसरातारिसरात आहे. बाराखांबी या महादेव मंदिर परिसरातारिसरात उत्खननादरम्यान अनेकंनेक पुरातनाुरातन मूर्ती आढळल्या आहेत. तसेच अंबाजोगाईतीलंंबाजोगाईतील सदर बाजार परिसरातारिसरात असलेलेंसलेले बडा हनुमान मंदिर देखील ऐतिहासिक महत्त्व असलेलेंसलेले मंदिर आहे. आणि नागनाथाचे मंदिर, सीतेची नहानी, नागझरी कुंड ही ठिकाणे देखील प्रेक्षणीया्रेक्षणीय आहेत.
 
{{इतिहासलेखन}}
स्वातंत्र्यपूर्वस्वातंत्र्याूर्व काळात तसेच मराठवाडा मुक्ती संग्रामात स्वामी रामानंद तीर्थ आणि बाबासाहेब परांजपेारांजाे (जे रझाकारांविरुद्ध लढले) या प्रसिद्धा्रसिद्ध व्यक्तींचा या शहराशी संबंध आला आहे.
निजामकालीन काही अवशेषंवशेष आजही या शहरात अस्तित्वातंस्तित्वात आहेत. खोलेश्वर मंदिर परिसरातारिसरात निजामकालीन बुरूज आहे, तर सध्या अस्तित्वातंस्तित्वात असलेल्यांसलेल्या वैद्यकीय महाविद्यालय परिसरातारिसरात पूर्वीाूर्वी निजामकालीन घोड्यांचा खूपखूा मोठा तबेला होता. या गावात मुकुंद राजाची समाधी आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://beed.gov.in/en/tourist-place/first-poet-shri-mukundraj-ambajogai/|title=First Poet Shri.Mukundraj, Ambajogai {{!}} District Beed, Government of Maharashtra {{!}} India|language=en-US|access-date=2022-07-20}}</ref>
 
== दळणवळण ==
अंबाजोगाईलांंबाजोगाईला [[महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहनारिवहन महामंडळ]]ाचे मध्यवर्ती बस स्थानक असूनंसून, [[महाराष्ट्र]] तसेच [[गुजरात]], [[कर्नाटक]], [[आंध्र प्रदेशा्रदेश]] आणि [[मध्य प्रदेशा्रदेश]]मधील शहरांशी हे शहर जोडले गेले आहे. जवळील रेल्वे स्थानक [[परळीारळी]] २५ किमी व [[अहमदपूरंहमदाूर]] 58 किमी येथे आहे. तर जवळील विमानतळ [[लातूर]] येथे आहे. अंबाजोगाईहूनंंबाजोगाईहून [[पुणेाुणे]] ३०५ किमी, [[मुंबई]] ४४८ किमी, [[हैद्राबाद|हैदराबाद]] ३२४ किमीवर आहेत.
 
== शिक्षण ==
अंबाजोगाईंंबाजोगाई विद्येचे पुण्यानंतराुण्यानंतर दुसरे माहेरघर समजले जाते. येथे बऱ्याच शैक्षणिक संस्था असूनंसून एक वैद्यकीय आणि तंत्रशिक्षणाचे महाविद्यालय आहे. स्वातंत्र्यपूर्वस्वातंत्र्याूर्व काळात १९१८ मध्ये योगेश्वरी शिक्षण संस्थेची योगेश्वरी नूतन विद्यालय ही शाळा स्थानिक व्यापारीव्यााारी व वकिलांच्या प्रयत्नातूना्रयत्नातून उभीउ्ी राहिली.<ref>https://yogeshwari.org.in/about-us/</ref> पुढेाुढे [[स्वामी रामानंद तीर्थ]] यांनी ५ मे १९३५ला या शाळेचे पुनर्जीवनाुनर्जीवन करत आठवीचा वर्ग उघडला.<ref>https://sahitya.marathi.gov.in/scans/Maharashtra%20che%20Shilpkar%20-%20Swami%20Ramanand%20Tirtha.pdf</ref> आजही या संस्थेचा महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणावरा्रमाणावर दबदबा आहे. या संस्थेच्या विविध शाळा कॉलेजांमधून इयत्ता पहिलीाहिली ते पदव्युत्तरादव्युत्तर शिक्षण घेण्याची सोय आहे.
 
दुसरी शिक्षण संस्था म्हणजे भारतीय्ारतीय शिक्षण प्रसारका्रसारक संस्था. या संस्थेची स्थापनास्थााना सन १९५१ मध्ये वैद्य काका, खारकर गुरुजी, धायगुडे गुरुजी आणि कोदरकर गुरुजी या [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक]] संघाच्या कार्यकर्त्यांनी केली. आज मराठवाड्यात जवळपासजवळाास ३५ ठिकाणी या संस्थेचे कामकाज चालते आहे. ही मराठवाड्यातील क्रमांक दोनची संस्था आहे. विविध कोर्सेस या संस्थेत चालवले जातात. [[ज्ञान प्रबोधिनीा्रबोधिनी,अंबाजोगाईंंबाजोगाई]] हे [[ज्ञान प्रबोधिनीा्रबोधिनी]]चे विस्तार केंद्र अंबाजोगाईतंंबाजोगाईत कार्यरत आहे.
 
{{संदर्भनोंदी}}