"व्यंजन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

मराठी लिपीत क्ष (क्‍ष) आणि ज्ञ ही दोन जोडाक्षरे त्यांच्या नित्य वापरामुळे मूलध्वनी समजली जातात. हिंदीत क्ष, ज्ञ, श्र. आणि त्र ही जोडाक्षरे मूलध्वनी समजली जातात. मराठी भाषेतील ज्ञ (द्+न्+य्+अ) हा दंत्य आहे, बंगालीतला ज्ञ (ज्‍ञ) तालव्य आहे, तर हिंदीतला ज्ञ (ग्य) कंठ्य आहे; पण याचे खरे उच्चारण सगळ्या भाषांमध्ये ज्+ञ्+अ असेच आहे ; वेगवेगळ्या भाषांमध्ये वेगवेगळे उच्चारण असण्याचे कारण हे बोलीभाषेंमधील अशुद्ध उच्चारणाचा प्रभाव *असू शकते*. मराठीतले च़, छ़, ज़, झ़ हे दंततालव्य आहेत, आणि फ़ दंतोष्ठ्य आहे..