"षोडशी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

 

[[चित्र:Lalita statue.jpg|अंगूठाकार|चतुर्भुजा ललिता रूप मध्ये [[पार्वती]] सोबत [[गणेश]] आणि स्कन्द आहे। ११वीं शताब्दी मध्ये [[ओडिशा|ओड़िशा]] मध्ये निर्मित ही प्रतिमा वर्तमान स

काळात [[ब्रिटिश संग्रहालय]] लन्दन मध्ये स्थित आहे।]]

 

षोडशी ही दशमहाविद्यांपैकी एक आहे. या देवीला ललिता, त्रिपुरसुंदरीसुद्धा म्हणतात. त्रिपुरा सुंदरी ही देवी आहे, जी सौंदर्याचे प्रतीक आहे. ती सोळा वर्षांची असल्याचे मानले जाते आणि म्हणूनच तिला सोळा वर्षांची षोडसी असेही म्हटले जाते. ती पार्वतीचे एक रूप आहे, दैवी शक्तीचे भयंकर रूप, ज्याला [[पार्वती]], [[दुर्गा]] आणि भगवती सारख्या इतर अनेक नावांनीही ओळखले जाते.या देवीचे तीन रुप आहेत.ती भगवान शिवाच्या मांडीवर विराजमान आहे, तर देवी श्री [[लक्ष्मी]] देवी आणि [[सरस्वती]] देवी तिच्या उजवीकडे आणि डावीकडे आहेत त्यांच्या हातात 'विंजमारम' (पंखे) धरून तिची सेवा करण्यासाठी.देवी ललिता हिला हिंदू सौंदर्य आणि उपभोग देवी मानली जाते.देवी ललिताचे चार हात असलेले चित्र आहे आणि तिची त्वचा सोनेरी रंगाची आहे. दोन पुढच्या हातांपैकी एकामध्ये तिने दोरी आणि दुसऱ्यामध्ये पाईक आहे. ते आयुष्यात दिसणारी आसक्ती आणि तिरस्कार हायलाइट करतात. नंतरच्या दोन हातांमध्ये तिने उसाचे धनुष्य आणि पाच फुलांचे बाण घेऊन अनुक्रमे मन आणि पाच ज्ञानेंद्रियांचे प्रतिनिधित्व केले आहे. तिचे शरीर असंख्य अलंकारांनी परिपूर्ण आहे. ललिता ही निर्मिती, जतन आणि नाश यांचे प्रतिनिधित्व आहे आणि इच्छांच्या सोळा सुधारांची प्रतिमा मानली जाते. सहसा ती सिंहासनावर ठेवलेल्या कमळावर बसलेली आढळते. हे सर्व तिच्या वातावरणात एक शाही वातावरण प्रदर्शित करते. त्रिपुरा सुंदरीला दुर्गा आणि महाकाली प्रमाणेच [[पार्वती]] देवीचे रूप म्हणून दर्शविले जाते. ती भगवान [[शिव]] यांच्यासह आदिम निर्माता आहे. त्रिपुरा सुंदरी ही श्रीकुलाच्या परंपरेनुसार देवी आदि पराशक्तीचा सर्वोच्च पैलू आहे. ती दशा महाविद्यांमध्ये तिसऱ्या स्थानावर येते आणि त्रिपुरसुंदरी आणि षोडशी या नावानेही ओळखली जाते. देवी ललिता त्रिपुरसुंदरी ही नवरात्रीच्या देवीच्या उपासनेच्या नऊ प्रकारांपैकी एक आहे. देवी ललिता ही श्री चक्राची दैवी ऊर्जा मानली जाते. चित्रांमध्ये, तिला सोळा वर्षांची अत्यंत सुंदर देवी म्हणून चित्रित केले गेले आहे जे मानवजातीला सोळा सल्ला देऊन आशीर्वाद देते. शिवाय हे परिपूर्णतेचे आणि परिपक्वताचे वय आहे. ललिता देवीचे तीन रूप देवी ललिता तीन दिव्य रूपांमध्ये ओळखली जाते. ते आहेत त्रिपुरा बाला, त्रिपुरा सुंदरी आणि त्रिपुरा भैरवी जे अनुक्रमे शरीर, मन आणि चेतना यांचे प्रतिनिधित्व करतात. पहिले रूप एक तरुण कुमारिका देवी म्हणून दर्शविले जाते तर दुसरे रूप तीन जगातील अद्भुत शाश्वत सौंदर्य आहे. त्रिपुरा भैरवीचे तिसरे रूप म्हणजे ललिता देवीची क्रूरता आणि शक्ती. त्रिपुरा भैरवीसाठी भक्तिपद्धती महाविदयाकडे जास्त झुकलेली आहे तर इतर दोन प्रकारांबाबत श्रीचक्रांच्या पूजेवर आधारित श्री विद्या परंपरेनुसार आहेत. देवी श्री विद्याला तिच्या दयाळूपणे आणि वैभवासाठी प्रार्थना केली जाते. देवीला अस्तित्वाचे तीन स्तर प्राप्त झाले असल्याने तिला राजराजेश्वरी, कामेश्वरी आणि महा त्रिपुरा सुंदरी म्हणून पूजले जाते. हे रूप तिच्या पवित्र कार्याच्या गुणांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी आहेत.