ओबैद सिद्दीकी

ओबैद सिद्दीकी एफआरएस (७ जानेवारी १९३२ - २ जुलै २०१३) हे भारतातील पद्मविभूषण पुरस्कार विजेते संशोधन प्राध्यापक आणि टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (टीआयएफआर) येथील नॅशनल सेंटर फॉर बायोलॉजिकल सायन्सेसचे संस्थापक-संचालक होते. त्याने ड्रोसोफिलाच्या अनुवांशिक आणि न्यूरोबायोलॉजीचा वापर करून वर्तणुकीशी संबंधित न्यूरोजेनेटिक्सच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. न्यूरोजेनेटिक्समध्ये सिद्दीकीच्या कार्यामुळे मानवी मेंदूला चव आणि गंध कसा अवगत होतो आणि कसा एन्कोड केला जातो हे समजून घेण्यास मूलभूत संशोधन व प्रगती झाली.

ओबैद सिद्दीकी यांचा जन्म उत्तर प्रदेशच्या बस्ती जिल्ह्यात झाला. त्यांचे शिक्षण अलिगड मुस्लिम विद्यापीठात झाले जेथे त्यांनी एम.एस्सी पूर्ण केले. त्यांनी पीएच.डी. ग्लाईडो विद्यापीठात, गिडो पोन्टेकडवोर्ड यांच्या देखरेखीखाली झाली. कोल्ड स्प्रिंग हार्बर प्रयोगशाळा आणि पेनसिल्व्हेनिया विद्यापीठात त्यांनी पोस्ट डॉक्टरेटचे संशोधन केले. सन १९६२ साली होमी भाभा यांनी त्यांना टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (टीआयएफआर) येथे आण्विक जीवशास्त्र युनिट स्थापन करण्यासाठी आमंत्रित केले होते. ते बंगलोरमध्ये टीआयएफआर नॅशनल सेंटर फॉर बायोलॉजिकल सायन्सेसचे संस्थापक संचालक बनले. आयुष्याच्या शेवटच्या दिवसांपर्यंत त्यांचे संशोधन चालूच राहीले.

पुरस्कार आणि पदभार

• भारतीय विज्ञान अकादमीचे अध्यक्ष
• सदस्य, रॉयल सोसायटी, लंडन
• सदस्य, यूएस नॅशनल Academyकॅडमी ऑफ सायन्सेस, वॉशिंग्टन
• सदस्य, तृतीय विश्व अकादमी, ट्रिस्ट
• व्हिजिटिंगप्रॉफोसर येल विद्यापीठ
• व्हिजिटिंगप्रॉफोसर मॅसेच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नोलॉजी
• व्हिजिटिंगप्रॉफोसर कॅलिफोर्निया इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी
• व्हिजिटिंगप्रॉफोसर केंब्रिज विद्यापीठ
• कॅलटेक येथे दोनदा शर्मन फेअरचाइल्ड विशिष्ट विद्वान
• सर सय्यद अहमद खान आंतरराष्ट्रीय जीवन पुरस्कार २००९.
• पद्मविभूषण, २००६
• डॉ. बी. सी. रॉय पुरस्कार, २००४
• सर सय्यद लाइफ टाइम अचिव्हमेंट अवॉर्ड, एएमयूएए न्यूयॉर्क, २००४
• प्राइड ऑफ इंडिया पुरस्कार, एएफएमआय, यूएसए, २००४
• आयएनएसए आर्यभट्ट पदक १९९२
• गोयल पुरस्कार १९९१
• बिर्ला स्मारक कोश राष्ट्रीय पुरस्कार १९८९
• पद्मभूषण १९८४
• भटनागर पुरस्कार १९७६
• क्लेअर हॉल, केंब्रिजचे लाइफ मेंबर.
• अलीगड मुस्लिम युनिव्हर्सिटी, अलीगड, मानद डी.एस.सी.
• बनारस हिंदू विद्यापीठ, बनारस, मानद डी.एस.सी.
• मानद डी.एस.सी., जामिया हमदर्द, दिल्ली
• कल्याणी विद्यापीठ, कल्याणी, मानद डी.एस.सी.
• इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, मुंबई, ऑनर डी.एस.सी.
• मानद डी.एस.सी., जामिया मिलिया, दिल्ली
• हैदराबाद सेंट्रल युनिव्हर्सिटी ऑफ मानद डी.एस.सी.

निधन

२१ जुलै २०१३ रोजी बेंगळुरू येथे झालेल्या एका विचित्र रस्ता अपघातात सिद्दीकी यांचे निधन झाले. त्यांच्या पश्चात पत्नी आसिया, मुले इम्रान आणि कलीम आणि मुली यमना व दिबा असा परिवार आहे.