|
संभाजीनंतर कोल्हापूरच्या गादीवर शिवाजी द्वितीय (कोल्हापूर) या दत्तक पुत्राची कारकीर्द इ.स. १७६२ ते १८१३ अशी झाली. याच्या कारकीर्दीत १ ऑक्टोबर १८१२ रोजी कोल्हापूर संस्थानाचा ईस्ट इंडिया कंपनी सरकारबरोबर संरक्षणात्मक करार होऊन ते ब्रिटिशांच्या आधिपत्याखाली आले. त्यानंतर १८१३ मध्ये शिवाजी महाराज द्वितीय (कोल्हापूर) यांचे निधन झाले.
== बालाजी बाजीराव पेशव्याशी संघर्ष ==
पुढे शाहूच्या मध्यस्थीने ताराबाईंची कैदेतून सुटका झाली. त्यानंतर त्या सातारा येथे राहावयास गेल्या.
१७४० च्या दशकात शाहूच्या आयुष्याच्या शेवटच्या वर्षांत ताराबाईंनी त्यांच्याकडे एक मूल आणले: राजाराम दुसरा (ज्याला रामराजा देखील म्हटले जाते). तिने मुलाला आपला नातू आणि शिवाजीचा थेट वंशज म्हणून सादर केले तिने असा दावा केला की त्याच्या संरक्षणासाठी तो जन्मल्यानंतर लपविला गेला होता आणि एका राजपूत सैनिकाच्या पत्नीने त्याला वाढवले होते.<ref name="BP_2000">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=S2Yn4LlujqsC&pg=PA30 |title=Issues in Modern Indian History |editor=Biswamoy Pati |isbn=9788171546589 |publisher=Popular |year=2000 |page=30 }}</ref> ह्या मुलाला शाहूने दत्तक घेतले कारण त्याला स्वत: चा मुलगा नव्हता..
१७४९ मध्ये शाहूच्या मृत्यूनंतर, राजाराम द्वितीय त्याच्यानंतर छत्रपती झाला. जेव्हा पेशवा बालाजी बाजीराव मुघल सरहद्दीवर रवाना झाले तेव्हा ताराबाईंनी राजाराम द्वितीय ला बालाजी बाजीराव यांना पेशव्याच्या पदावरून काढून टाकण्यास उद्युक्त केले. जेव्हा राजाराम यांनी नकार दिला, तेव्हा 24 नोव्हेंबर 1750 रोजी तिने त्याला सातारा येथील अंधारकोठडीत कैद केले. तिने दावा केला की तो एक ढोंगी आहे आणि तिने शाहूसमोर राजाराम आपला आपला नातू म्हणून खोटी साक्ष दिली होती..<ref name="G.S.Chhabra2005">{{cite book|author=G.S.Chhabra|title=Advance Study in the History of Modern India (Volume-1: 1707-1803)|url=https://books.google.com/books?id=UkDi6rVbckoC&pg=PA19|year=2005|publisher=Lotus Press|isbn=978-81-89093-06-8|pages=29–30}}</ref> यापूर्वी, ऑक्टोबर १ 1750० मध्ये ताराबाईंनी पेशवाविरोधी, उमाबाई दाभाडे यांची भेट घेतली होती. उमाबाईंनी ताराबाईंच्या समर्थनार्थ दामाजीराव गायकवाड यांच्या नेतृत्वात १५,००० सैन्य पाठवले. गायकवाड यांनी साताऱ्याच्या उत्तरेस निंब येथे एका लहानशा गावात पेशवाईचा निष्ठावंत त्र्यंबकराव पुरंदरे यांच्या नेतृत्वात असलेल्या २०,००० बलाढ्य सैन्याचा पराभव केला. त्यानंतर त्यांनी साताऱ्याला कूच केले, जिथे त्यांचे ताराबाईंनी स्वागत केले. तथापि, त्र्यंबकरावांनी पुन्हा आपले सैन्य स्थापन केले आणि १ मार्च रोजी वेण्णा नदीच्या काठावर असलेल्या गायकवाडच्या सैन्यावर हल्ला केला. या युद्धात गायकवाड यांचा पराभव झाला व त्याला मोठ्या प्रमाणात नुकसान सोसावे लागले..<ref name="BondWright2006">{{cite book|author1=J. W. Bond|author2=Arnold Wright|title=Indian States: A Biographical, Historical, and Administrative Survey|url=https://books.google.com/books?id=47sfj8DUwNgC&pg=PA230|year=2006|publisher=Asian Educational Services|isbn=978-81-206-1965-4|page=10}}</ref>
== पुढे शाहूच्या मध्यस्थीने ताराबाईंची कैदेतून सुटका झाली. त्यानंतर त्या सातारा येथे राहावयास गेल्या. शाहूंना मुलगा नसल्यामुळे ताराबाईंनी आपला नातू आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांचा थेट वंशज म्हणून राजाराम दुसरे (ज्यांना रामराजा देखील म्हटले जाते)यांना शाहूंना दत्तक दिले.[4] शाहूनंतर राजाराम द्वितीय गादीवर आले. परंतू पेशव्यांनी राजाराम द्वितीय यांना छत्रपती मानण्यास नकार दिला. त्यामुळे ताराबाईंनी राजाराम द्वितीय यांना बालाजी बाजीराव याला पेशव्याच्या पदावरून काढून टाकण्यास सांगितले. त्यावेळी पेशवा बालाजी बाजीराव मुलुखावर असल्यामुळे पेशव्याचा प्रतिनिधी त्र्यंबकराव पुरंदरे याच्याशी संघर्ष करावा लागला.[5] यापूर्वी, ऑक्टोबर १७५० मध्ये ताराबाईंनी पेशवेविरोधी उमाबाई दाभाडे यांची भेट घेतली होती. उमाबाईंनी ताराबाईंच्या समर्थनार्थ दामाजीराव गायकवाड यांच्या नेतृत्वात १५,००० सैन्य पाठवले. गायकवाड यांनी साताऱ्याच्या उत्तरेस निंब येथे एका लहानशा गावात पेशव्याचा प्रतिनिधी त्र्यंबकराव पुरंदरे याच्या नेतृत्वात असलेल्या २०,००० सैन्याचा पराभव केला. त्यानंतर त्यांनी साताऱ्याला कूच केले, जिथे त्यांचे ताराबाईंनी स्वागत केले.[6] ==
दरम्यान, पेशवे मोगल सीमेवरून परत आले आणि २४ एप्रिल रोजी सातारा येथे पोहोचले. त्यांनी ताराबाईच्या सैन्यांचा पराभव करीत सातारा येथील यवतेश्वरच्या चौकीवर हल्ला केला. त्यांनी सातारा किल्ला घेरला, आणि ताराबाईंना छत्रपती राजारामला सोडण्यास सांगितले. त्यावेळी राजारामाची शारीरिक व मानसिक स्थिती खूपच खालावली होती. ताराबाईंनी नकार दिला आणि पेशवे पुण्याला निघून गेले कारण सुसज्ज आणि मजबूत सातारा किल्ला घेण्यास सोपा होणार नव्हता. दरम्यान, पेशवाईच्या माणसांनी दामाजी गायकवाड, उमाबाई दाभाडे आणि त्यांच्या नातेवाईकांना अटक केली.
== दरम्यान, पेशवा मुलुखावरून परत आला आणि २४ एप्रिल रोजी सातारा येथे पोहोचला. त्याने ताराबाईंना आव्हान दिले परंतू त्याला हार पत्करावी लागली व तो पुण्यात परत गेला. ==
त्याचवेळी सातारा सैन्याच्या तुकडीने तिच्याविरुध्द बंड केले. तिने बंडखोरांचे नेते आनंदराव जाधव यांचा शिरच्छेद केला. तथापि, तिला समजले की ती पेशव्यांविरुद्ध लढू शकणार नाही आणि शांततेच्या करारासाठी पुण्यात भेटण्याची तयारी दर्शविली. पेशव्यांचा प्रतिस्पर्धी जानोजी भोसले हा पुष्कळ सैन्य घेऊन पुण्याजवळ होता आणि त्यामुळे पेशव्यानी तिचे संरक्षण करण्याचे मान्य केले. पुण्यात पेशवे तिच्याशी आदराने वागले आणि, काही नाखुषीनंतर ताराबाईंनी पेशव्याचे श्रेष्ठत्व स्वीकारले. पेशवे यांना नापसंत करणारे सरदार जाधव यांना काढून टाकण्याचे तिने मान्य केले. त्या बदल्यात पेशवाईने तिला माफ केले. १ सप्टेंबर १५५२ रोजी दोघांनी परस्पर शांततेचे वचन देऊन जेजुरीतील खंडोबा मंदिरात शपथ घेतली. या शपथविधीत ताराबाईंनीही शपथ घेतली की राजाराम दुसरा तिचा नातू नाही. तथापि, पेशव्यांनी राजारामला एक शक्तीहीन छत्रपती म्हणून कायम ठेवले.<ref name="BP_2000"/><ref name="Sarkar2000">{{cite book|author=Sumit Sarkar|title=Issues in Modern Indian History: For Sumit Sarkar|url=https://books.google.com/books?id=S2Yn4LlujqsC&pg=PR9|year=2000|publisher=Popular Prakashan|isbn=978-81-7154-658-9|page=30}}</ref>
== ताराबाईंसोबत शांततेच्या करारासाठी पेशव्यानी पुण्यात भेटण्याची तयारी दर्शविली. ताराबाईंचे बलाढ्य सरदार जानोजी भोसले हे पुष्कळ सैन्य घेऊन पुण्याजवळ होते आणि त्यामुळे पेशव्याना ताराबाईंचे म्हणने मान्य करण्याशिवाय पर्याय उरला नाही . आणि ताराबाईंचा पेशव्याशी करार झाला, पेशव्यांना राजाराम यांना छत्रपती मानावेच लागले.[4][7] ==
<ref name="BP_2000">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=S2Yn4LlujqsC&pg=PA30|title=Issues in Modern Indian History|publisher=Popular|year=2000|isbn=9788171546589|editor=Biswamoy Pati|page=30}}</ref>
<ref name="Sarkar2000">{{cite book|author=Sumit Sarkar|title=Issues in Modern Indian History: For Sumit Sarkar|url=https://books.google.com/books?id=S2Yn4LlujqsC&pg=PR9|year=2000|publisher=Popular Prakashan|isbn=978-81-7154-658-9|page=30}}</ref>
==साहित्यात ताराबाई==
| 