"प्राकृत" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

[[संस्कृत भाषा]] व आधुनिक [[हिंद-आर्य भाषासमूह|हिंद-आर्य भाषा]] (उदउदा.[[मराठी भाषा]]) यांच्यातील पायरी.

'''प्राकृत''' हा शब्द प्रकृती वरूनप्रकृतीवरून आला. प्राकृत म्हणजे जे नैसर्गिक आहे ते. प्राकृत म्हणजे '''जनसामान्यांची भाषा''',. या भाषांचा उगम लक्षात घेता त्यांचे व्याकरण फार समग्र नव्हते. संस्कृताच्यासंस्कृतच्या मानाने प्राकृत भाषेतील व्यंजने, व्याकरण हे मर्यादित होते. बऱ्याच जुन्या संस्कृत नाटकांमध्ये उच्चभ्रू लोकांची भाषा संस्कृत, तर हलक्या लोकांची भाषा प्राकृत दिसते. लेखी आणि कामकाजाच्या भाषेसाठी प्राकृताचा वापर न होता संस्कृत वापरली जात असावी.

इ.स.पूर्व ६व्या शतकात प्राकृत भाषा बोलली गेल्याचे पुरावे आढळतात. तर [[सम्राट अशोक]]ाच्या कारकिर्दीत लेखी प्राकृताचे पुरावे मिळालेले आहेत. प्राचीन व [[मध्ययुग]]ीन भारतात सुमारे ३८ प्राकृत भाषा बोलल्या जात, असे सांगितले जाते. असे असले तरी तत्कालिनतत्कालीन समाजव्यवस्थेमुळे या भाषांना मातृभाषेचा किंवा राज्यभाषेचा दर्जा प्राप्त नव्हता.

* मध्ययुगीन प्राकृत - पाली, महाराष्ट्री, शौरसेनी इत्यादी

वेदपूर्वकालीन भाषा, वैदिक भाषा, संस्कृत, प्राकृत, अपभ्रंश इ. भाषेच्या स्वरुपावरुनस्वरूपावरुन प्रत्येक भाषेतील काही वैशिष्टेवैशिष्ट्ये मराठी भाषेत दिसतात. त्यामुळे मराठी ही वेदपूर्वकालीन भाषेपासून, संस्कृतपासून, पालीपासून, प्राकृत भाषेपासून, महाराष्ट्री किंवा अपभ्रंश भाषेपासून तयार झाली असावी असा विचार अनेक अभ्यासक मांडतात; मात्र त्यांच्यात एकमत अजूनही दिसून येत नाही.

काही प्राकृत भाषा याप्रमाणे - [[मागधी भाषा|मागधी]], [[शौरसेनी भाषा|शौरसेनी]], [[पैशाची भाषा|पैशाची]], [[महाराष्ट्री भाषा]], [[अर्धमागधी भाषा]], [[अपभ्रंश भाषा]], [[पाली भाषा|पाली]] इइत्यादी. यापैकी [[महाराष्ट्री भाषा]] ही भाषा [[सातवाहन]] राज्यकाळातील प्रमुख भाषा गणली जाते. या भाषेत साहित्य लिहिले गेल्याचे पुरावे मिळतात. ख्रिस्तपूर्व काळातील प्राकृत शिलालेखही सापडले आहेत, [[सातवाहन राजा हल|सातवाहन राजा हलाने]] प्राकृत कवितांचे संकलन केल्याचे उल्लेख मिळतात.

मराठी हे महाराष्ट्री भाषेचे सुधारीतसुधारित रूप आहे.