"सेर्न" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
ओळ २७:
 
सेर्नमध्ये उपलब्ध असलेल्या वैज्ञानिक संशोधनविषयक सुविधा या त्या प्रकारच्या जगातील सर्वांत शक्तिशाली आणि अनेक विषयांसाठी उपयुक्त अशा आहेत. येथील ६०० मेगॅव्होल्ट सिंक्रोसायक्लोट्रॉन हे उपकरण १९५७ मध्ये सक्रिय झाले. त्याचा शोध त्याआधी बावीस वर्षांपूर्वी लागला होता. या उपकरणामुळे भौतिकीविदांना पाय-मेसॉन किंवा पायॉन या मूलकणाचे इलेक्ट्रॉन व न्यूट्रिनो या मूलकणांमध्ये होणाऱ्या क्षयाचे निरीक्षण करता आले [⟶ मूलकण]. ही घटना दुर्बल अणुकेंद्रीय परस्परक्रियेतील संशोधनाच्या प्रगतीला कारणीभूत ठरली [⟶ पुंज क्षेत्र सिद्धांत]. यानंतर या प्रयोगशाळेची सातत्याने वाढ होत आली आहे. मूलकणांच्या शलाकांचे तीव्र वा प्रबल केंद्रीकरण वापरणारे प्रोटॉन सिंक्रोट्रॉन हे उपकरण येथे १९५९ मध्ये कार्यान्वित झाले. प्रोटॉनांची समोरासमोर टक्कर घडवून आणणारे इंटरसेक्टिंग स्टोरेज रिंग्ज (आय एस आर) हे येथील उपकरण १९७१ मध्ये सक्रिय झाले. सात किमी. परिघाचे सुपर प्रोटॉन सिंक्रोट्रॉन (एस पी एस) हे उपकरण १९७६ मध्ये कार्यान्वित झाले. अँटिप्रोटॉन ॲक्युम्युलेटर रिंगची भर पडल्यावर सुपर प्रोटॉन सिंक्रोट्रॉन या उपकरणाचे १९८१ मध्ये प्रोटॉन-अँटिप्रोटॉन कोलायडर (आघातकारक) या उपकरणामध्ये रूपांतर करण्यात आले [ ⟶ द्रव्य आणि प्रतिद्रव्य]. त्यामुळे प्रयोग करून दुर्बल अणुकेंद्रीय परस्परक्रिया या मूलभूत परस्परक्रियेचे वाहक असलेल्या W व Z या मूलकणांचे अस्तित्व सिद्ध करता आले (१९८३). [ या मोठ्या प्रकल्पातील महत्त्वाच्या निर्णायक कामगिरीसाठी कार्लो रूबिया (इटली) व सायमन व्हॅन डर मेर (नेदर्लंड्स) यांना १९८४ मध्ये भौतिकीचे नोबेल पारितोषिक मिळाले]. लार्ज इलेक्ट्रॉनपॉझिट्रॉन कोलायडर (एल ई पी) हे उपकरण १९८९ मध्ये कार्यान्वित झाले. त्याचा परीघ २७ किमी. असून त्याच्यामुळे Z या मूलकणाचा व मूलकण भौतिकीतील स्टँडर्ड मॉडेल (प्रमाणभूत प्रतिकृती) या सिद्धांताचा तपशीलवार अभ्यास करण्याची सुविधा उपलब्ध झाली. (अणुकेंद्रीय प्रेरणांना कारणीभूत असणारी प्रबल अणुकेंद्रीय परस्परक्रिया, किरणोत्सर्गी क्षयाला कारणीभूत असणारी दुर्बल अणुकेंद्रीय परस्परक्रिया आणि विद्युत् चुंबकीय परस्परक्रिया या तीन मूलभूत परस्परक्रियांचे स्पष्टीकरण या सिद्धांताने सामान्य भौतिकीय भाषेत देता येते). नंतर येथे कार्यान्वित झालेल्या लार्ज हेड्रॉन कोलायडर या कण वेगवर्धकामुळे ४ जुलै २०१२ रोजी हिग्ज-१ बोसॉन या मूलकणासारखा मूलकण आढळला.
 
मूलभूत विज्ञान हे सेर्नचे संशोधन क्षेत्र आहे. यांपैकी मूलकण भौतिकी व विश्वस्थितिशास्त्र या क्षेत्रांचा माणसाच्या दैनंदिन जीवनाशी अगदी दूरान्वयाने संबंध आहे. तसेच त्यांतील संशोधनाचे लगेचच व्यावहारिक उपयोग होतील असेही दिसत नाही. म्हणून असे संशोधन मनुष्यबळ व भौतिक साधनसंपत्ती यांच्या दृष्टीने प्रयत्न करण्याएवढे मोलाचे आहेत का, असा प्रश्न पडतो. तथापि, मूलभूत संशोधनामुळे माणूस त्याच्या दैनंदिन जीवनातील परिस्थितीतील विचारसरणी व तंत्रविद्या यांबाबतीत दूर म्हणजे सीमावर्ती क्षेत्राकडे वाटचाल करू शकतो. त्यामुळे मूलभूत संशोधनातील प्रगतीच्या अनेक नवीन टप्प्यांकडे झेप घेण्यासाठी उड्डाण फलाट, प्रेरक शक्ती किंवा उद्‌गम म्हणून याचा उपयोग होतो.
 
मूलभूत विज्ञानातील संशोधनातून नवीन कल्पना व पद्धती पुढे येऊन नंतर त्या प्रचलित होतात. उदा., विजेचा दिवा एकोणिसाव्या शतकातील विजेविषयीच्या जिज्ञासेतून वा कुतूहलातून पुढे आला. सेर्नमधील वैज्ञानिक टिम बर्नर्स-ली यांनी सहकाऱ्यांसह १९८९ मध्ये वर्ल्ड वाइड वेब (डब्ल्यू डब्ल्यू डब्ल्यू) याविषयी प्रथम प्रस्ताव केला आणि १९९० मध्ये त्याचा शोध लावला. या जागतिक संदेशवाहक जालकामुळे जगातील मूलकणभौतिकीविदांच्या सर्व संशोधन पथकांना परस्परांशी अधिक सहजपणे संपर्क साधणे शक्य झाले. मेणबत्तीवर कितीही अनुप्रयुक्त म्हणजे व्यवहारोपयोगी संशोधन केले असते, तरी विजेचा दिवा लाभला नसता. तसेच दूरध्वनी संचाविषयीचे संशोधन व विकासाचे कितीही काम केले असते, तरी जागतिक संदेशवाहक जालक निर्माण करता आले नसते. अशा रीतीने मूलभूत विज्ञानाच्या संशोधनासाठी कुतूहल व कल्पनाशक्ती यांची आवश्यकता असते, हे लक्षात येईल. या जालकामुळे ६० पेक्षा अधिक देश व ८,००० पेक्षा अधिक वैज्ञानिक परस्परांशी जोडले गेले आणि त्यांच्यामध्ये चांगला संपर्क निर्माण करणारी सुविधा उपलब्ध झाली. अर्थात हे वैज्ञानिक बहुतेक वेळा आपापल्या देशातील विद्यापीठांत किंवा राष्ट्रीय प्रयोगशाळांमध्येच बसून काम करतात आणि गरजेनुसार या जालकाचा उपयोग करतात.
"https://mr.wikipedia.org/wiki/सेर्न" पासून हुडकले