"शुद्धलेखनाचे नियम" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

[[मराठी]] भाषकांचे राज्य म्हणून १९६० साली [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्र राज्याची]] स्थापना झाल्यानंतर,[[मराठी साहित्य महामंडळ|अखिल भारतीय मराठी साहित्य महामंडळ]] पुरस्कृत केलेल्या मराठी लेखनविषयक चौदा नियमांना [[महाराष्ट्र राज्य शासन|महाराष्ट्र शासनाने]] १९६२ साली मान्यता दिली. पुढे १९७२ मध्ये आणखी चार नवीन नियमांची भर घालून पूर्वीच्या नियमांतील त्रुटी [[मराठी साहित्य महामंडळ|महामंडळाकडून]] दूर करण्यात आल्या . [[मराठी साहित्य महामंडळ|अ. भा. मराठी साहित्य महामंडळ]] हे [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रातील]] [[साहित्य]] संस्थांचे प्रातिनिधिक मंडळ असल्यामुळे त्याने केलेल्या नियमावलीला [[महाराष्ट्र राज्य शासन|महाराष्ट्र राज्य शासनाने]] मान्यता दिली आणि [[महाराष्ट्र राज्य शासन|राज्यकारभारात]] व [[शिक्षण|शिक्षणाच्या]] सर्व क्षेत्रांत तिचे पालन करण्याचे ठरविले.

 

: मराठी भाषेत ऍ हे अक्षर वापरत नाही, त्या ऐवजी ॲ हे अक्षर वापरतात.

[[स्पष्टोच्चार|स्पष्टोच्चारित]] [[अनुनासिक|अनुनासिकाबद्दल]] [[शीर्षबिंदू]] लावा.

 

 

===नियम १.२===

[[तत्सम]] [[शब्द|शब्दातील]] [[अनुनासिक|अनुनासिकाबद्दल]] [[विकल्प|विकल्पाने]] [[पर-सवर्ण]] लिहिण्यास हरकत नाही.मात्र अशा वेळी [[अनुस्वार|अनुस्वारानंतर]] येणाऱ्या [[अक्षर|अक्षराच्या]] वर्गातील [[अनुनासिक|अनुनासिकच]] [[पर-सवर्ण]] म्हणून वापरावे.

 

 

===नियम १.३===

[[पर-सवर्ण]] लिहिण्याची सवलत फक्त [[तत्सम]] शब्दांपुरती मर्यादित आहे. [[संस्कृत]] नसलेले [[मराठी]] शब्द [[शीर्षबिंदू]] ([[अनुस्वार]]) देऊनच लिहावेत.

 

 

===नियम १.४===

अर्थभेद स्पष्ट करण्यासाठी कधीकधी [[पर-सवर्ण]] जोडून शब्द लिहिणे योग्य ठरते.

** देहांत=शरीरांमध्ये, देहान्त= मृत्यू....

 

===नियम १.५===

काही [[शब्द|शब्दांमधील]] [[अनुस्वार|अनुस्वारांचा]] [[उच्चार]] अस्पष्ट असतो. कधीकधी तो उच्चारलादेखील जात नाही. अशा [[शब्द|शब्दांवर]] [[अनुस्वार]] देऊ नये.

 

[[#]]

===नियम २.१===

य्, र्, ल्, व्, श्, ष्, स्, ह् यांच्यापूर्वी येणाऱ्या [[अनुस्वार|अनुस्वारांबद्दल]] केवळ [[शीर्षबिंदू]] द्यावा. 'ज्ञ' पूर्वीचा [[नासोच्चार|नासोच्चारही]] केवळ [[शीर्षबिंदू|शीर्षबिंदूने]] दाखवावा.

 

==नियम ३==

[[नाम|नामांच्या]] व [[सर्वनाम|सर्वनामांच्या]] [[वचन|अनेकवचनी]] [[सामान्यरूप|सामान्यरूपांवर]] [[विभक्ती|विभक्तिप्रत्यय]] व [[शब्दयोगी अव्यय]] लावताना [[अनुस्वार]] द्यावा.

 

===नियम ३.२===

[[आदरार्थी बहुवचन|आदरार्थी बहुवचनाच्या]] वेळीही असा [[अनुस्वार]] दिला पाहिजे.

 

 

==नियम ४==

* उदाहरणार्थ : कवि=कवी, बुद्धि=बुद्धी, गति=गती.

** इतर शब्दांच्या अंती येणारा इकार व उकार [[दीर्घ]] लिहावा.

 

===नियम५.२===

===नियम ५.३===

[[नाम|व्यक्तिनामे]], [[नाम|ग्रंथनामे]], [[शीर्षक|शीर्षके]] व सुटे [[ऱ्हस्वान्त]] [[तत्सम]] [[शब्द]] [[मराठी|मराठीत]] [[दीर्घान्त]] लिहावेत.

 

===नियम ५.४===

===नियम ५.५===

[[समास|सामासिक शब्द]] लिहिताना [[समास|समासाचे]] [[पूर्वपद]] (पहिला शब्द) [[तत्सम]] [[ऱ्हस्वान्त]] असेल (म्हणजेच मुळात [[संस्कृत|संस्कृतमध्ये]] [[ऱ्हस्वान्त]] असेल) तर ते [[पूर्वपद]] [[ऱ्हस्वान्त|ऱ्हस्वान्तच]] लिहावे. [[दीर्घान्त]] असेल तर [[दीर्घान्त|दीर्घान्तच]] लिहावे.

[[साधित शब्द|साधित शब्दांनाही]] हाच नियम लावावा.

 

===नियम ५.६===

*'विद्यार्थिन्, गुणिन्, प्राणिन्, पक्षिन्' या सारखे [[इन्-अन्त शब्द]] [[मराठी|मराठीत]] येतात तेव्हा त्यांच्या शेवटी असलेल्या न् चा [[लोप]] होतो व [[उपान्त्य]] [[ऱ्हस्व]] [[अक्षर]] [[दीर्घ]] होते. परंतु हे [[शब्द]] [[समास|समासात]] [[पूर्वपदी]] आले असता (म्हणजेच [[समास|समासातील]] पहिला शब्द असता) ते [[ऱ्हस्व|ऱ्हस्वान्तच]] लिहावेत.

विद्यार्थिमंडळ , गुणिजन, [[प्राणिसंग्रह]], स्वामिभक्ती, [[पक्षिमित्र]], [[योगिराज]].

 

==नियम ६==

 

[[मराठी]] [[शब्द|शब्दातील]] शेवटचे अक्षर [[दीर्घ]] असेल तर त्याचा [[उपान्त्य]] (म्हणजेच शेवटच्या अक्षराच्या अलीकडचा) [[इकार]] किंवा [[उकार]] [[ऱ्हस्व]] लिहावा.

** मात्र तत्सम [[शब्द|शब्दांना]] हा नियम लागू नाही. [[तत्सम]] शब्दातील [[उपान्त्य]] [[इकार]] किंवा [[उकार]] मुळाप्रमाणे [[ऱ्हस्व]] किंवा [[दीर्घ]] लिहावेत.

 

==नियम ७==

===नियम ७.१===

[[मराठी]] [[अ-कारान्त]] [[शब्द|शब्दाचे]] [[उपान्त्य]] [[इकार]] व [[उकार]] [[दीर्घ]] लिहावेत.

* उदाहरणार्थ: [[गणित]], विष, गुण, मधुर, दीप, [[न्यायाधीश]], रूप, [[व्यूह]]

 

===नियम ७.२===

परंतु [[तत्सम]] शब्दांत ते मुळाप्रमाणे [[ऱ्हस्व]], किंवा [[दीर्घ]] लिहावेत.

 

==नियम ८==

===नियम ८.१===

उपान्त्यी दीर्घ ई किंवा ऊ असलेल्या मराठी शब्दांचा उपान्त्य ई-कार किंवा ऊ-कार [[उभयवचनी सामान्यरूप|उभयवचनी सामान्यरूपांच्या]] वेळी [[ऱ्हस्व]] लिहावा.

अपवाद-दीर्घोपान्त्य [[तत्सम]] [[शब्द]].

 

===नियम ८.२===

मराठी शब्द तीन अक्षरी असून त्याचे पहिले अक्षर दीर्घ असेल तर अशा शब्दाच्या [[सामान्यरूप|सामान्यरूपात]] उपान्त्य ई-ऊ यांच्या जागी 'अ' आल्याचे दिसते.

 

===नियम ८.३===

शब्दांचे उपान्त्य अक्षर 'ई' किंवा 'ऊ' असेल तर अशा शब्दाच्या [[उभयवचनी सामान्यरूप|उभयवचनी सामान्यरूपाच्या]] वेळी 'ई' च्या जागी 'य' आणि 'उ' च्या जागी 'व' असे आदेश होतात.

 

===नियम ८.४===

[[पुल्लिंग|पुल्लिंगी]] शब्दाच्या शेवटी 'सा' असल्यास त्या जागी [[उभयवचनी सामान्यरूप|उभयवचनी सामान्यरूपाच्या]] वेळी 'शा' होतो.('श्या' होत नाही)

 

===नियम ८.५===

[[पुल्लिंग|पुल्लिंगी]] शब्दाच्या शेवटी 'जा' असल्यास [[उभयवचनी सामान्यरूप|उभयवचनी सामान्यरूपाच्या]] वेळी तो तसाच राहतो (त्याचा 'ज्या' होत नाही.)

 

===नियम ८.६===

तीन अक्षरी शब्दातील मधले अक्षर 'क' चे किंवा 'प' चे द्वित्व असेल तर [[उभयवचनी सामान्यरूप|उभयवचनी सामान्यरूपाच्या]] वेळी हे [[द्वित्व]] नाहीसे होते.

 

===नियम ८.७===

मधल्या 'म' पूर्वीचे [[अनुस्वार|अनुस्वारसहित]] अक्षर उभयवचनी सामान्यरूपाच्या वेळी अनुस्वारविरहित होते.

 

===नियम ८.८===

[[ऊ-कारान्त]] [[विशेषनाम|विशेषनामाचे]] [[सामान्यरूप]] होत नाही.

 

===नियम ८.९===

[[धातू|धातूला]] 'ऊ' किंवा 'ऊन' प्रत्यय लावताना [[धातू|धातूच्या]] शेवटी 'व' असेल तरच 'वू' आणि 'वून' अशी रूपे होतात.पण धातूच्या शेवटी 'व' नसेल तर 'ऊ' किंवा 'ऊन' अशी रूपे होतात

 

==नियम ९==

 

==नियम १०==

==नियम ११==

*'खरीखरी,हळूहळू' यासारख्या [[पुनरुक्त शब्द|पुनरुक्त शब्दांतील]] दुसरा व चौथा हे स्वर मूळ घटक शब्दांमध्ये ते दीर्घ असल्याने ते [[दीर्घ]] लिहावेत, परंतु [[पुनरुक्त शब्द]] [[नादानुकारी]] असतील तर ते [[उच्चार|उच्चाराप्रमाणे]] [[ऱ्हस्व]] लिहावेत.

 

==नियम १२==

एकारान्त [[नाम|नामाचे]] [[सामान्यरूप]] या-कारान्त करावे.ए-कारान्त करू नये.

 

==नियम १३==

[[लेखन|लेखनात]] [[पात्र|पात्राच्या]] किंवा वक्त्याच्या तोंडी बोलण्याची [[भाषा]] घालावी लागते.त्या वेळी तिचे स्वरूप बोलण्यातील [[उच्चार|उच्चाराप्रमाणे]] [[अनुस्वार|अनुस्वारयुक्त]] असावे.

अन्य प्रसंगी ही रूपे ए-कारान्त लिहावीत.

उदाहरणार्थ : असे केले;मी म्हटले;त्यांनी सांगितले

==नियम १४==

*'क्वचित्, कदाचित्,अर्थात्,अकस्मात्,विद्वान्,' यांसारखे [[मराठी|मराठीत]] रूढ झालेले [[तत्सम]] शब्द अ-कारान्त लिहावेत.

*[[इंग्लिश भाषा|इंग्रजी]] शब्द ,पदव्या किंवा त्यांचे संक्षेप यांच्या शेवटचे अक्षर आता [[व्यंजनान्त]] म्हणजे [[व्यंजनान्त|पाय मोडके]] लिहू नये.

 

==नियम १५==

[[केशवसुत|केशवसुतपूर्वकालीन ]][[पद्य]] व [[विष्णुशास्त्री चिपळूणकर|विष्णुशास्त्री चिपळूणकरपूर्वकालीन]] [[गद्य]] यांतील [[उतारा|उतारे]] छापताना ते मुळानुसार छापावेत तदनंतरचे ([[केशवसुत]] व [[विष्णुशास्त्री चिपळूणकर|चिपळूणकर]] यांच्या लेखनासह) लेखन '[[मराठी साहित्य महामंडळ|अ. भा. मराठी साहित्य महामंडळाच्या]] प्रस्तुत लेखन नियमांस अनुसरून छापावे.

 

==नियम १६==

 

==नियम १८==

 

==हेसुद्धा पहा==