"जॉन फोन न्यूमन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

वॉनफोन न्यूमॅनन्यूमन यांचा जन्म श्रीमंत, सुसंस्कृत ज्यू कुटुंबात झाला. त्यांचा जन्म [[बुडापेस्ट]], [[हंगेरी]]<nowiki/>च्या किंगडममध्ये झाला होता, जो त्यावेळी [[ऑस्ट्रिया-हंगेरी|ऑस्ट्रिया-हंगेरि]]<nowiki/>यन साम्राज्याचा भाग होता.<ref>{{स्रोत बातमी|last=Myhrvold|first=Nathan|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,21839,00.html|title=John von Neumann|date=March 21, 1999|work=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref><ref>{{जर्नल स्रोत|last=Blair|first=Clay, Jr.|date=1957|title=Passing of a Great Mind|url=https://books.google.com/books?id=rEEEAAAAMBAJ&pg=PA89|journal=Life (magazine)|volume=|pages=89–104|via=}}</ref> ते तीन भावांमध्ये मोठे होते; त्यांची दोन लहान भावंडे ''मिहली'' (इंग्रजी: मायकेल वॉनफोन न्युमनन्यूमन,,१९०७–१९८९) आणि ''मिक्लस'' (इंग्रजी:निकोलस वॉनफोन न्युमनन्यूमन, १९११-२०११)<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/darwinamongmachi00dyso|title=Darwin among the machines the evolution of global intelligence|last=Dyson|first=George|publisher=Perseus Books|year=1998|isbn=978-0-7382-0030-9|location=Cambridge, Massachusetts|pages=|script-title=|author-link=George Dyson (science historian)}}</ref> अशी होती. त्यांचे वडील, ''न्युमन मिक्सा'' (इंग्रजी:मॅक्स फॉन न्यूमॅनन्यूमन, १८७३-१९२८) हे बॅंकर होते, ज्यांनी कायद्याची डॉक्टरेट घेतली होती. १८८० च्या शेवटी ते ''पेक्स'' या शहरामधून बुडापेस्टला गेले होते. जॉन यांची आई ''कान मार्गीट'' (इंग्रजी: मार्गारेट कान) होती.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More|last=Macrae|first=Norman|publisher=Pantheon Press|year=1992|isbn=978-0-679-41308-0|location=|pages=37-38}}</ref>

मुलांनी दहा वर्षांचे होईपर्यंत हंगेरीमध्ये औपचारिक शिक्षण सुरू केले नाही; प्रांताधिकाऱ्यांनीच वॉनफोन न्युमनन्यूमन, त्याचे भाऊ आणि चुलत भाऊ यांना शिकवन दिली. मॅक्स यांचा असा विश्वास होता की हंगेरियन व्यतिरिक्त भाषांचे ज्ञान देखील आवश्यक आहे, म्हणून मुलांना इंग्रजी, फ्रेंच, जर्मन आणि इटालियन भाषेत शिकवले गेले.वयाच्या आठव्या वर्षी, वॉनफोन न्यूमन भिन्न आणि अविभाज्य कॅल्क्युलससह परिचित होते.

त्याचा मित्र [[:en:Theodore_von_Kármán|थियोडोर वॉनफोन करमॅन]] यांच्या मते, वॉनफोन न्यूमनच्या वडिलांची इच्छा होती की जॉनने त्याचे अनुसरण उद्योगात केले पाहिजे आणि त्यायोगे गणितापेक्षा त्याचा अधिक वेळ उपयुक्त प्रयत्नात घालवला पाहिजे. वॉनफोन न्युमनन्यूमन आणि त्याच्या वडिलांनी ठरवलं की [[:en:Chemical_engineer|केमिकल इंजिनिअर]] होणे करियरचा सर्वात चांगला मार्ग आहे. वॉनफोन न्यूमन यांना हे फारसे ज्ञान नव्हते, म्हणून बर्लिन विद्यापीठात रसायनशास्त्रात दोन वर्षाचा, पदवीत्तर अभ्यासक्रम घेण्याची व्यवस्था केली गेली, त्यानंतर ते प्रतिष्ठित ईटीएच झ्यूरिक विद्यापीठाच्या प्रवेश परीक्षेस बसले, जी त्यांनी सप्टेंबर १९२३ मध्ये पास केली.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More|last=Macrae|first=Norman|publisher=Pantheon Press|year=1992|isbn=978-0-679-41308-0|location=|pages=97}}</ref> त्याच वेळी, वॉनफोन न्युमनन्यूमन यांनी बुडापेस्टमधील [[:en:Eötvös_Loránd_University|पेझ्मेनी पेटर विद्यापीठा]]<nowiki/>तही प्रवेश केला, पीएच.डी. गणितातील उमेदवार म्हणून.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E0CE7D91239F93BA35752C1A964958260|title=Johnny Jiggles the Planet|last=Regis|first=Ed|date=November 8, 1992|website=|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref>

वॉनफोन न्युमनचीन्यूमनची वस्ती १३ डिसेंबर १९२७ रोजी पूर्ण झाली आणि त्यांनी १९२८ मध्ये बर्लिन विद्यापीठात ''[[:en:Privatdozent|प्राइवेटडोजेंट]]'' म्हणून व्याख्याने सुरू केली.<ref>{{जर्नल स्रोत|last=Hashagen|first=Ulf|date=2010|title=Die Habilitation von John von Neumann an der Friedrich-Wilhelms-Universität in Berlin: Urteile über einen ungarisch-jüdischen Mathematiker in Deutschland im Jahr 1927|url=|journal=[[Historia Mathematica]]|volume=37|pages=242–280|via=}}</ref> विद्यापीठाच्या कोणत्याही विषयात इतिहासामध्ये ''प्राइव्हॅटडोजेंट'' म्हणून निवडलेले ते सर्वात तरुण होते. १९२७ च्या अखेरीस वॉनफोन न्युमनन्यूमन यांनी गणितातील १२ मोठे पेपर्स प्रकाशित केले होते आणि ३२ पेपर्स १९३२ च्या अखेरीस, दरमहा जवळपास एक मुख्य पेपर दर होता.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More|last=Macrae|first=Norman|publisher=Pantheon Press|year=1992|isbn=978-0-679-41308-0|location=|pages=145}}</ref> त्यांच्या आठवण्याच्या शक्तींमुळे ते टेलिफोन डिरेक्टरीची पृष्ठे, त्यातील नावे, पत्ते आणि क्रमांक त्वरेने लक्षात ठेवू शकत होते.<ref>{{जर्नल स्रोत|last=Blair|first=Clay, Jr.|date=February 25, 1957|title=Passing of a Great Mind|url=https://books.google.com/books?id=rEEEAAAAMBAJ&pg=PA89|journal=[[Life (magazine)|Life]]|volume=|pages=89–104|via=}}</ref> १९२९ मध्ये ते हॅम्बुर्ग विद्यापीठात थोड्या काळाकरिता प्राइव्हेटडोझेंट झाले, जिथे कार्यकाळातील प्राध्यापक होण्याची शक्यता अधिक चांगली होती. परंतु त्याचवर्षी ऑक्टोबरमध्ये त्याहून चांगली संधी आली जेव्हा त्यांना [[:en:Princeton_University|प्रिन्सटन विद्यापीठा]]<nowiki/>त प्राध्यापक म्हणून आमंत्रित केले गेले.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More|last=Macrae|first=Norman|publisher=Pantheon Press|year=1992|isbn=978-0-679-41308-0|location=|pages=155-157}}</ref>

१९३० मध्ये नवीन वर्षाच्या दिवशी, वॉनफोन न्यूमॅननेन्यूमनने बुडापेस्ट विद्यापीठात अर्थशास्त्राचे शिक्षण घेतलेल्या ''मारिएटा कावेसीशी'' लग्न केले.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More|last=Macrae|first=Norman|publisher=Pantheon Press|year=1992|isbn=978-0-679-41308-0|location=|pages=155-157}}</ref> वॉनफोन न्यूमन आणि मेरीएटाला १९३५ मध्ये एक मुलगी झाली, जिचे नाव ''[[:en:Marina_von_Neumann_Whitman|मरिना]]'' ठेवण्यात आले. २०१७ पर्यंत, ती मिशिगन विद्यापीठातील व्यवसाय प्रशासन आणि सार्वजनिक धोरणाची विशिष्ट प्रोफेसर होती.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://fordschool.umich.edu/faculty/marina-whitman|title=Marina Whitman|last=|first=|date=2014-07-18|website=|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=January 5, 2015}}</ref> १९३७ मध्ये या दाम्पत्याचा घटस्फोट झाला. ऑक्टोबर १९३८ मध्ये वॉनफोन न्यूमॅनन्यूमन ने ''[[:en:Klara_Dan_von_Neumann|क्लेरा डॅन]]<nowiki/>शी'' लग्न केले, जेव्हा ते दुसरे महायुद्ध सुरू होण्यापूर्वी बुडापेस्टला शेवटच्या परतीच्या प्रवासावर तिला भेटले होते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|title=John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More|last=Macrae|first=Norman|publisher=Pantheon Press|year=1992|isbn=978-0-679-41308-0|location=|pages=170-174}}</ref>

== वॉनफोन न्युमनन्यूमन आर्किटेक्चर ==

''[[:en:Von_Neumann_architecture|वॉनफोन न्युमनन्यूमन आर्किटेक्चर]]'' - ज्याला "''वॉनफोन न्यूमॅनन्यूमन मॉडेल'' " किंवा ''" प्रिन्स्टन आर्किटेक्चर'' " असेही म्हटले जाते - हे एक कॉम्प्यूटर आर्किटेक्चर आहे, जे १९४५ च्या सुमारास जॉन वॉनफोन न्युमनन्यूमन आणि इतरांनी ''ईडीव्हीएसी'' वरील अहवालाच्या पहिल्या मसुद्यात वर्णन केले होते. त्या दस्तऐवजात इलेक्ट्रॉनिक डिजिटल कॉम्प्यूटरच्या डिझाइन आर्किटेक्चरचे खालील घटकांसह वर्णन केले आहे:

"वॉनफोन न्युमनन्यूमन आर्किटेक्चर" या शब्दाचा अर्थ असा असा आहे की कोणत्याही स्टोअर-प्रोग्राम कॉम्प्यूटरचा ज्यामध्ये इंस्ट्रक्शन आणणे आणि डेटा ऑपरेशन एकाच वेळी येऊ शकत नाही कारण ते एक सामान्य बस सामायिक करतात.

१९५५ मध्ये डॉक्टरांनी तपासणी केल्यावर वॉनफोन न्यूमन यांना हाड, स्वादुपिंडाचा किंवा पुर: स्थ कर्करोगाच्या<ref>While there is a general agreement that the initially discovered bone tumour was a secondary growth, sources differ as to the location of the primary cancer. While Macrae gives it as pancreatic, the <nowiki>''Life''</nowiki> magazine article says it was prostate.</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://medium.com/cantors-paradise/the-unparalleled-genius-of-john-von-neumann-791bb9f42a2d|title=The Unparalleled Genius of John von Neumann|last=Veisdal|first=Jørgen|date=November 11, 2019|website=|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=November 19, 2019}}</ref> एका प्रकारचे निदान झाले. त्यानंतर त्यांनी त्याच्या कॉलरबोनजवळ वाढणाऱ्या ट्यूमरची तपासणी केली. लॉस अलामास नॅशनल लॅबोरेटरीमधील<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=http://worldcat.org/oclc/1037806913|title=The Pentagon's brain : an uncensored history of DARPA, America's top secret military research agency|last=Jacobsen|first=Annie|publisher=|year=|isbn=0-316-37166-1|location=|pages=}}</ref> त्यांच्या कार्यकाळात विकिरण प्रदर्शनामुळे हा कर्करोग संभवाला.