"लोहस्तंभ" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

हा त्याच्या बांधकामात वापरल्या जाणार्‍या धातूंच्या गंज-प्रतिरोधक रचनेसाठी प्रसिद्ध आहे. स्तंभाचे वजन {{convert|3000|kg|lbs|-3|abbr=on}} पेक्षा जास्त असून असे मानले जाते की याची निर्मिती कदाचित उदागिरी लेण्यांच्या बाहेर केली गेली{{sfn|आय बालसुब्रमण्यम|२००५|p=१}} आणि , [[दिल्ली सल्तनत]]च्या सुरूवातीला ते सध्याच्या ठिकाणी उभे केले गेले गेले.

==भौतिक वर्णन==

स्तंभाची उंची, त्याच्या शिखरापासून पायापर्यंत, {{convert|7.21|m|ftin|abbr=on}} इतकी असून पायाचा {{convert|1.12|m|abbr=on}} भाग जमिनीखाली आहे. त्याच्या शिखराच्या भागाची उंची {{convert|306|mm|in|abbr=on|0}} इतकी आहे. खांबाचे वजन {{convert|6|tonne|lb|0|lk=in|spell=in}} पेक्षा जास्त आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक| आडनाव = जोशी| पहिलेनाव = एम्.सी. | authorlink = | title = द मेहरौली आयर्न पिलर | journal = दिल्ली: एन्शंट हिस्ट्री | प्रकाशक= बर्घाह्न बुक्स | year = २००७| url = | isbn = 978-81-87358-29-9}}</ref>. खांबाच्या गंजप्रतिरोधक क्षमतेमुळे त्याने पुरातत्वशास्त्रज्ञ आणि पदार्थविज्ञान शास्त्रज्ञांचे लक्ष वेधून घेतले आहे आणि त्या खांबाला "पुरातन भारतीय कारागिरांच्या लोह काढणे आणि त्यावर प्रक्रिया करण्याच्या उच्च कौशल्याची साक्ष" म्हणून ओळखले जाते. <ref name="home.iitk.ac.in" /><ref>{{स्रोत पुस्तक |last=योशिओ वासेदा |first=शिगेरु सुझुकी | title= कॅरेक्टरायझेशन ऑफ करोजन प्रोडक्ट्स ऑन स्टील सरफेसेस | पृष्ठ =vii | प्रकाशक=स्प्रिंगर | url = https://www.books.google.com/books?id=E_clmVK12YsC&pg=PR7&dq=iron+pillar+not+corrosive |isbn = 978-3-540-35177-1 | वर्ष = 2006}}</ref><br>

फॉस्फरसमुळे लोहस्तंभावर असणाऱ्या हलक्याशा गंजाच्या आवरणातील अस्थिर ऑक्सिहायड्रॉक्साइडचे रूपांतर स्थिर ऑक्सिहायड्रॉक्साइडमध्ये होते आणि गंजण्याची प्रक्रिया मंदावते. अधिक कालावधीनंतर यापेक्षा जास्त स्थिर असे लोखंडाचे संयुग मॅग्नेटाइट तयार होते. लोखंडामधील फॉस्फरसचा हवेतील बाष्पाशी संपर्क येऊन फॉस्फरिक आम्ल तयार होते. फॉस्फरिक आम्लाची लोखंडावर अभिक्रिया होऊन आयर्न-हायड्रोजन-फॉस्फेट- हायड्रेटचे गंजप्रतिबंधक आवरण तयार होते. हे आवरण अस्फटिकी स्वरूपात असते. लोहस्तंभाचे वजन सहा टन म्हणजे प्रमाणापेक्षा जास्त असल्यामुळे सांद्रीकरण आणि निर्जलीभवन या चक्रास चालना मिळते. यामुळे अस्फटिकी आयर्न हायड्रोजन फॉस्फेट हायड्रेटचे रूपांतर स्फटिकी स्वरूपात होते. या स्फटिकांमुळे गंजाच्या आवरणातील छिद्रे आणि भेगा भरून निघतात आणि गंजण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे थांबते. <ref>{{स्रोत पुस्तक | last = डॉ. देशपांडे | first = प्रविण प्रल्हाद | title = प्राचीन आणि मध्ययुगीन भारतीय धातुशास्त्राचा संक्षिप्त इतिहास|page= | publisher = राज्य मराठी विकास संस्था| date = २०१४ | isbn = 978-81-208-0592-7}}</ref>