"गंगा नदी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
Khillare.adt (चर्चा | योगदान) छोNo edit summary |
Khillare.adt (चर्चा | योगदान) No edit summary खूणपताका: सुचालन साचे काढले दृश्य संपादन |
||
ओळ १०९:
== जैववैविधता ==
ऐतिहासिक पुराव्यांनुसार गंगा-यमुना प्रदेश १६ व्या आणि १७ व्या शतकापर्यंत घनदाट जंगलांनी व्यापलेला असल्याचे ज्ञात आहे. या जंगलात वन्य [[हत्ती]], [[म्हैस]], [[गेंडा]], [[सिंह]], [[वाघ]] आणि गवळ यांची शिकार केली गेली. गंगा किनारी किनारपट्टी, शांततापूर्ण आणि मैत्रीपूर्ण वातावरणामुळे आपल्या वेशीवर रंगीबेरंगी पक्ष्यांचे जग जपले आहे. त्याच्या किनार्यांत माशांच्या १४० प्रजाती, ३५ सरपटणारे प्राणी आणि ४२ सस्तन प्राणी आहेत. नीलगाय, सांभर, ससा, मुंगूस, चिंकारा अशा वन्यजीवांच्या अनेक प्रजाती या प्राण्यांच्या सरपटणाऱ्या प्राणी देखील या परिसंस्थेत आढळतात. या भागात प्राण्यांच्या अनेक प्रजाती आहेत ज्या दुर्मिळ असल्याने संरक्षित घोषित करण्यात आल्या आहेत. लंगूर, लाल माकड, तपकिरी अस्वल, कोल्हा, बिबट्या, बर्फाळ बिबट्या, हरीण, भुंकण हरण, सांभर, कस्तुरी हिरण, सेरो, बार हिरण, सुदंर, ताहर इत्यादी मोठ्या प्रमाणात गंगेच्या पर्वतीय किना on्यावर आढळतात. फुलपाखरे आणि वेगवेगळ्या रंगांचे कीटक देखील येथे आढळतात. वाढत्या लोकसंख्येच्या दबावाखाली, हळूहळू जंगले नष्ट होत आहेत आणि गंगा खोऱ्यात सर्वत्र शेती केली जात आहे, तरीही गंगेच्या मैदानावर हरण, वन्य डुक्कर. , वन्य मांजरी, लांडगा, सियार, कोल्ह्याच्या अनेक प्रजाती मोठ्या संख्येने आढळतात. डॉल्फिनच्या दोन प्रजाती गंगेमध्ये सापडतात. ज्याला गंगा डॉल्फिन आणि इरावाडी डॉल्फिन म्हणून ओळखले जाते. याशिवाय गंगा नदीत सापडलेल्या शार्कमुळेही गंगा प्रसिद्ध आहे, ज्यात वाहत्या पाण्यात सापडलेल्या शार्कमुळे जगातील शास्त्रज्ञांची खूप आवड आहे. या नदीच्या आणि बंगालच्या उपसागराच्या सभेच्या ठिकाणी तयार करण्यात आलेला मोहोर सुंदरबन म्हणून ओळखला जातो, जो जगातील अनेक प्रसिद्ध वनस्पती आणि प्रसिद्ध बंगाल वाघ आहे.
== आर्थिक महत्त्व ==
गंगा आपल्या उगम भागात भारत आणि बांगलादेशच्या शेती-आधारित अर्थ व्यवस्थेला मोठ्या प्रमाणात हातभार तर लावतोच त्यासोबत ती तिच्या उपनद्यांसह मोठ्या क्षेत्रासाठी बारमाही सिंचनाचा स्रोत आहे. या भागात मुख्यतः धान, ऊस, डाळ, तेलबिया, बटाटे आणि गहू ही पिके घेतली जातात. जो आज भारताच्या शेतीच्या महत्त्वाचा स्रोत आहे. गंगेच्या किनारपट्टी भागात दलदल व तलावांमुळे शेंगदाणे, मिरची, मोहरी, तीळ, ऊस आणि पाट यांचे मुबलक पिके आहेत. नदीतील मत्स्य उद्योगही खूप जोरात चालू आहे. गंगा नदी प्रणाली ही भारतातील सर्वात मोठी नदी प्रणाली आहे; त्यामध्ये सुमारे ३७५ माशांच्या प्रजाती उपलब्ध आहेत. उत्तर प्रदेश आणि बिहारमधील वैज्ञानिकांनी १११ माशांच्या प्रजातींची उपलब्धता नोंदविली आहे. फरक्का धरण तयार झाल्याने गंगा नदीत हिलसा माशाच्या निर्मितीस मदत झाली आहे. गंगाचे महत्त्व देखील पर्यटन आधारित उत्पन्नामुळे आहे. त्याच्या किनाऱ्यावर बरीच पर्यटन स्थळे आहेत जी ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची आणि नैसर्गिक सौंदर्याने परिपूर्ण आहेत जी राष्ट्रीय उत्पन्नाचे महत्त्वपूर्ण स्रोत आहेत. गंगा नदीवर राफ्टिंग कॅम्प आयोजित केले जातात. जे साहसी खेळ व वातावरणाद्वारे भारताच्या आर्थिक सहकार्यास समर्थन देतात. हरिद्वार, प्रयागराज आणि वाराणसी ही गंगा किनारपट्टीची तीन मोठी शहरे असून तीर्थक्षेत्रांमध्ये विशेष स्थान आहे. यामुळे येथे मोठ्या संख्येने भाविक येत असून धार्मिक पर्यटनामध्ये त्यांचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. उन्हाळ्याच्या हंगामात जेव्हा पर्वतातून बर्फ वितळतो तेव्हा नदीत पाण्याचे प्रमाण आणि प्रवाह जास्त होते, यावेळी उत्तराखंडमधील ऋषिकेश, बद्रीनाथ मार्गावरील कौडियाळा ते ऋषिकेश दरम्यान रॅफ्टिंग, कायाकिंग आणि कॅनोइंग शिबिरे आयोजित केली जातात. जे विशेषतः साहसी क्रीडा उत्साही आणि पर्यटकांना आकर्षित करून भारताच्या आर्थिक सहकार्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. {{बदल}}
==गंगेसंबंधी काही पौराणिक समजुती==
| |||