"भारतीय रिझर्व्ह बँक" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

{{माहितीचौकट मध्यवर्ती बॅंकबँक

|नाव = भारतीय रिझर्व बॅंकबँक

|चित्र_शीर्षक१= रिझर्व्ह बॅंकेचाबँकेचा लोगो

|चित्र_शीर्षक२ = भारतीय रिझर्व बॅंकेचेबँकेचे मुंबईतील मुख्यालय

'''भारतीय रिझर्व बॅंकबँक''' ही भारत सरकारने स्थापन केलेली व चालवलेली मध्यवर्ती पतपेढी आहे.सर्वप्रथम १७७१ मध्ये भारतासाठी मध्यवर्ती बॅंकेचीबँकेची संकल्पना वॉरन हेस्टिंग्जने मांडली होती ,१९२६ च्या यंग हिल्टन आयोगाच्या शिफारशीवरून तसेच गोलमेज परिषदेच्या चर्चेअंती भारतासाठी एक मध्यवर्ती बॅंकबँक स्थापन करण्याचा निर्णय घेण्यात आला ,यासाठी संसदेत ६ मार्च  १९३४ ला आर बी आय कायदा १९३४ संमत करण्यात आला आणि १ एप्रिल १९३५ ला रिझर्व्ह बॅंकबँक ऑफ इंडिया ची स्थापना करण्यात आली  भारतीय रिझर्व बॅंकेचेबँकेचे मुख्य कार्यालय [[मुंबई]] येथे आहे. भारतीय रिझर्व बॅंकबँक ही देशपातळीवर आर्थिक संस्थांना शिस्त आणण्याचे काम करते. रिझर्व बॅंकबँक वार्षिक तसेच तिमाही आर्थिकधोरण व पतधोरण (मॉनेटरी पॉलिसी व क्रेडिट पॉलिसी) जाहीर करते.

भारतीय रिझर्व बॅंकेचेबँकेचे प्रमुख उद्देश खालीलप्रमाणे आहेत:

१ एप्रिल इ.स. १९३५ रोजी भारतीय रिर्झव्ह बॅंकेचीबँकेची स्थापना भारतीय रिझर्व बॅंकबँक कायदा १९३४ नुसार झाली. भारतीय रिझर्व्ह बॅंकेच्याबँकेच्या स्थापनेत [[भीमराव रामजी आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. भारतीय रिझर्व्ह बॅंकेनेबँकेने शैली आणि दृष्टीकोन [[भीमराव रामजी आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांच्या ‘दि प्राॅब्लम ऑफ रूपी: इट्स ओरीजीन ॲंडअँड इट्स सल्यूशन’ या पुस्तकातून घेतले.आणि हिल्टन यंग आयोगाकडे सादर केले.ह्या बॅंकेचीबँकेची संस्थापना १९२६ च्या राॅयल संस्थेच्या शिफारसेच्या आधारे झाली. या बॅंकेचाबँकेचा मूळ शिक्का म्हणून ईस्ट इंडिया कंपनीचे चिन्ह - म्हणजेच नारळाचे झाड आणि सिंह असे होत.पण त्या चिन्हात बदल करण्यात आले , आणि सिंहा ऐवजी भारताचा राष्ट्रिय प्राणि वाघ याचा चिन्हात समावेश झाला.The प्रधान कार्यालय सर्वोत्तम बाबी चलन आणि क्रेडिट प्रणाली ऑपरेट नोटा जारी नियमन, भारतातील आर्थिक स्थिरता सुरक्षित साठा ठेवणे, आणि सामान्यतः त्याच्या कामे वर्णन होते कोलकाता (आता कोलकाता) मध्ये स्थापन, पण १९३७. मध्ये मुंबई (आता मुंबई) करण्यात आले आहे बॅंकेलाहीबँकेलाही, ब्रह्मदेश मध्यवर्ती बॅंकेच्याबँकेच्या नात्याने ब्रह्मदेश जपानी व्यवसाय करतात (१९४२-४५) या वर्षात वगळता अगदी एप्रिल १९४७ पर्यंत ब्रह्मदेश १९४७ मध्ये भारत विभाजन केल्यानंतर १९३७. भारतीय केंद्रीय पासून seceded तरी, स्टेट बॅंकबँक ऑफ पाकिस्तान ऑपरेशन सुरु जून १९४८ पर्यंत पाकिस्तानची मध्यवर्ती बॅंकबँक म्हणून काम केले. रिझर्व्ह बॅंकेचेबँकेचॆ १९४९ मध्ये भारत सरकार द्वारे राष्ट्रीयीकरण गेले आहे.

१९५० मध्ये भारत सरकारने पहिल्या तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू अंतर्गत कृषी क्षेत्राचा लक्ष केंद्रित एक मध्यवर्ती नियोजित आर्थिक धोरण विकसित केले आहे. प्रशासन व्यावसायिक बॅंकांचेबँकांचे राष्ट्रीयीकरण केले आणि १९४९ बॅंकिंगबँकिंग कंपनी कायदा आधारित स्थापन रिझर्व्ह बॅंकेनेबँकेने एक भाग म्हणून मध्यवर्ती बॅंकबँक नियम (नंतर बॅंकिंगबँकिंग नियमन अधिनियम म्हणतात). शिवाय, मध्यवर्ती बॅंकबँक कर्ज आर्थिक योजना समर्थन करण्यासाठी आदेश दिले होते.

बॅंकबँक क्रॅश एक परिणाम म्हणून, रिझर्व्ह स्थापन ठेव विमा प्रणाली निरीक्षण विनंती केली आहे. राष्ट्रीय बॅंकबँक प्रणाली विश्वास परत करणे आवश्यक आहे आणि डिसेंबर १९६१ भारतीय सरकारने अर्थव्यवस्था प्रोत्साहन निधी आढळले आणि घोषणा "विकास बॅंकिंगबँकिंग" वापरले ७ सुरू होते. भारत सरकारने राष्ट्रीय बॅंकबँक बाजार चेहरामोहरा बदलला, आणि संस्था भरपूर राष्ट्रीयकृत. एक परिणाम म्हणून, रिझर्व्ह बॅंकबँक नियंत्रण आणि या सार्वजनिक बॅंकिंगबँकिंग क्षेत्रातील पाठिंबा मध्यवर्ती भागात खेळायला जावं लागलं.

१९६९ मध्ये इंदिरा गांधी व्यवहारी सरकार १४ मोठी व्यावसायिक बॅंकांचेबँकांचे [[राष्ट्रीयीकरण]] केले. १९८० मध्ये आणखी सहा बॅंकांचेबँकांचे [[राष्ट्रीयीकरण]] केले होते गांधी यांनी परत आल्यावर. [१०] अर्थव्यवस्था आणि विशेषत: आर्थिक क्षेत्रातील नियमन १९७० मध्ये [[भारत सरकार]]<nowiki/>ने पुनरावृत्ती होते आणि १९८०.The मध्यवर्ती बॅंकबँक केंद्रीय प्लेअर ठरला आहे आणि रूची, राखीव निधीचे प्रमाण आणि दृश्यमान ठेवी सारखे कार्ये भरपूर त्याच्या धोरणे वाढ झाली आहे. या उपाययोजना चांगले आर्थिक विकास उद्देश आणि संस्था कंपनी धोरण एक प्रचंड प्रभाव होता. बॅंकाबँका निवडले क्षेत्रात पैसा दिला आहे शेती व्यवसाय आणि लहान व्यापार कंपन्या.

१९७३ मध्ये तेल धोके महागाई वाढते परिणाम, रिझर्व्ह बॅंकबँक आणि प्रभाव कमी करण्यासाठी चलनविषयक धोरण रोखले.

समित्या भरपूर १९८५ आणि १९९१ दरम्यान भारतीय अर्थव्यवस्था विश्लेषण त्यांचे परिणाम आरबीआय एक प्रभाव होता. औद्योगिक आणि आर्थिक पुनर्रचना, डेव्हलपमेंट रिसर्च आणि भारत सुरक्षा & एक्स्चेंज बोर्ड इंदिरा गांधी इन्स्टिट्यूट ऑफ बोर्ड संपूर्ण राष्ट्रीय अर्थव्यवस्था तपास सुरक्षा आणि विनिमय बोर्ड आणि अधिक प्रभावी बाजारात चांगले पद्धती गुंतवणूकदार हितसंबंधांना संरक्षण प्रस्तावित . भारतीय आर्थिक बाजारात त्यामुळे-म्हणतात "आर्थिक दडपशाही" साठी (Mackinnon आणि शॉ) .या सवलत आणि भारतीय वित्त एप्रिल, १९८८ मध्ये आर्थिक बाजारात त्याचे कार्यान्वित झाला एक अग्रगण्य उदाहरण होते; जुलै १९८८ मध्ये स्थापना केली नॅशनल हाऊसिंग बॅंकबँक, मालमत्ता बाजारात गुंतवणूक करणे भाग होते आणि एक नवीन आर्थिक कायदा अधिक सुरक्षा उपाय आणि उदारीकरण थेट ठेव अष्टपैलुत्व सुधारली.

भारतीय रुपया devalued.The चलन गमावले १८% अमेरिकन डॉलर नातेवाईक म्हणून राष्ट्रीय अर्थव्यवस्था जुलै १९९१ मध्ये संकुचन आणि Narsimham समिती ऐहिक कमी राखीव निधीचे प्रमाण तसेच वैधानिक तरलता प्रमाण आर्थिक क्षेत्रातील पुनर्रचनेचे कार्य सल्ला दिला. नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे खाजगी बॅंकिंगबँकिंग क्षेत्रातील स्थापन करण्यासाठी १९९३ मध्ये प्रसिद्ध झाले. या टर्निंग पॉईंट बाजार अधिक मजबूत करणे आवश्यक आहे आणि अनेकदा मूळ कशात आहे असे म्हणतात. मध्यवर्ती बॅंकेच्याबँकेच्या आवडी आणि विश्वास आणि मालमत्ता बाजारात वित्तीय बाजारात काही क्षेत्रात नियंत्रणमुक्त. या पहिल्या टप्प्यात एक यशस्वी होता आणि केंद्र सरकारने १९९८ मध्ये मालक संरचना भांडवल गुंतवणे एक विविधता उदारीकरण भाग पाडले.

भारतीय राष्ट्रीय शेअर बाजाराचा जून १९९४ मध्ये व्यापार घेतला आणि भारतीय रिझर्व्ह बॅंकबँक त्यांची राजधानी बेस अधिक मजबूत करण्यासाठी भांडवल बाजारात संवाद साधता जुलै राष्ट्रीयकृत बॅंकाबँका परवानगी दिली. मध्यवर्ती बॅंकबँक उपकंपनी कंपनी भारतीय रिझर्व्ह बॅंकबँक टीप Mudran खाजगी banknotes उत्पादन स्थापना केली मर्यादित-३ फेब्रुवारी १९९५.

राष्ट्रीय आर्थिक विकास दर २००८-२००९ च्या शेवटच्या तिमाहीत ५.८% पर्यंत खाली आले आणि मध्यवर्ती बॅंकेच्याबँकेच्या आर्थिक विकास चांगला होतो.

भारतीय नोटा चलन म्हणून स्वीकारण्यास योग्य असल्याचे प्रमाण आणि सरकार तर्फे खात्री म्हणून रिझर्व बॅंकेचेबँकेचे सर्वोच्च अधिकारी गव्हर्नर नोटांवर एक वचन नामा लिहितात आणि त्यावर आपली स्वाक्षरी करतात.

सर ओस्बॉर्न स्मिथ हे रिझर्व बॅंकेचेबँकेचे पहिले गव्हर्नर होते. त्यांनी १ एप्रिल १९३५ रोजी आपला कार्यभार स्वीकारला. ते दि. ३०-जून-१९३७ पर्यंत आपल्या पदावर होते आणि त्या काळातील एकाही नोटवर त्यांची स्वाक्षरी नाही.

नुकताच, दि. ०४-०९-२०१६ ला उर्जीत पटेल यांनी रिझर्व्ह बॅंकेच्याबँकेच्या गव्हर्नरपदाचा कार्यभार सांभाळला आहे.nov 2018 शक्तिकान्त दास हे RBI governor झाले...

* [[भारतीय रिझर्व बॅंकेच्याबँकेच्या गव्हर्नरांची यादी]]

{{भारतातील बॅंकाबँका}}

[[वर्ग:भारतीय बॅंकाबँका]]

[[वर्ग:भारतीय रिझर्व बॅंकबँक| ]]

[[वर्ग:मध्यवर्ती बॅंकाबँका]]

[[वर्ग:भारतात बॅंकिंगबँकिंग व्यवस्था]]