"रघुनाथ जगन्नाथ सामंत" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
छो सांगकाम्यासंदर्भत्रुटी_काढली
(चर्चा | योगदान)
No edit summary
ओळ १:
'''रघुवीर सामंत''' (जन्म: [[वाई, २४ डिसेंबर]], [[इ.स. १९०९]],; [[वाई]]मृत्यू : दादर-मुंबई, मृत्यू: [[१७ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९८५]], [[दादर]]) हे मराठी लेखक, प्रकाशक व संपादक होते. यांचे मूळ नाव रघुनाथ जगन्नाथ सामंत. ‘रघुवीर सामंत’ या नावाने, तसेच ‘कुमार रघुवीर’ ह्या टोपण नावाने त्यांनी लेखन केले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://marathivishwakosh.in/khandas/khand19/index.php?option=com_content&view=article&id=10117|title=सामंत, रघुवीर जगन्नाथ|प्रकाशक=महाराष्ट्र राज्य मराठी विश्वकोश निर्मिती मंडळ, मुंबई|लेखक=अ.र. कुलकर्णी|ॲक्सेसदिनांक=१५ जुलै २०१४}}</ref>
 
== जीवन व कार्य ==
रघुवीर सामंतांचे वडील जगन्नाथ सामंत सबजज्ज होते. वाई, भिवंडी, डहाणू, कल्याण, धुळे, पुणे, ठाणे याठीकाणीया ठिकाणी नोकरी करून शेवटी ते ठाणे येथे स्थायिक झाले. मुलगा रघुवीर याला शिक्षणासाठी त्यांनी वसतिगृहात ठेवले होते.
 
इ.स. १९३३ साली रघुवीर सामंतांनी 'पारिजात प्रकाशन' सुरु केले. त्यांची तीन वर्षांची मुलगी ज्योती अकाली निधन पावल्यामुळे तिच्या स्मृत्यर्थ सामंतांनी इ.स. १९४३ साली 'अमरज्योति वाङमय' ही प्रकाशनसंस्था सुरु केली. बालवाङमय प्रसिद्ध करण्याकडे त्यांचा अधिक कल होता. दोन्ही प्रकाशनसंस्थांतर्फे कथा, शब्दचित्रे, लघुनिबंध, गाणी, सांघिक अभिनयगीते, नाट्यात्मक कादंबरीकादंबऱ्या, ग्रामीण जीवनावरील कादंबरीकादंबऱ्या, नाटकनाटके, विद्यार्थ्यांसाठी माहितीपर छोटी पुस्तके आणि विज्ञानकोशाचे दोन खंड अशी वेगवेगळ्या प्रकारातील पुस्तके इ.स. १९३३ ते १९६५ या कालावधीत सामंतांनी प्रकाशित केली.
 
इ.स. १९३४च्या जानेवारी महिन्यात सामंतांनी 'पारिजात' मासिक सुरुसुरू केले. जानेवारी, इ.स. १९३४ ते फेब्रुवारी, इ.स. १९३५ या वर्षभराच्या काळात त्यांनी 'पारिजात'चे चौदा अंक प्रसिद्ध केले. त्यानंतर इ.स. १९४० साली जानेवारी महिन्यात 'ज्योती' नावाचे मासिक सुरुसुरू करून फेब्रुवारी, इ.स. १९४१ पर्यंत त्याचेही चौदा अंक प्रकाशित केले.
कोल्हापूरच्या एस.एम.टी.टी.(Shri Maharani Tarabai Govt. College of Education) महाविद्यालयातून सामंतांनी अध्यापनक्षेत्रातील पदवी मिळवली होती. इ.स. १९३८ ते १९५० या काळात त्यांनी गिरगावातील 'चिकित्सक हायस्कूल' मध्ये शिक्षक म्हणून काम केले. इ.स. १९४१ साली त्यांनी 'चिरंजीव' या चित्रपटनिर्मितीतहीचित्रपटनिर्मितीत भाग घेतला होता. 'चिकित्सक'मधील नोकरी सोडल्यानंतर त्यांनी खंडाळ्याला 'घरकुल' हे लाॅजिंग बोर्डींगबोर्डिंग इ.स. १९५० ते १९५३ या काळात चालवले. इ.स. १९५७ साली रघुवीर सामंत पुन्हा अध्यापन व्यवसायाकडे वळाले. इ.स. १९५७-५८ ही दोन वर्षे पालघरजवळच्या सातपाटी येथील 'आदि जनता हायस्कूल'मध्ये मुख्याध्यापक, इ.स. १९५९ साली माहीमच्यामाहीम-मुंबईच्या लोकमान्य विद्यालयात फर्स्ट असिस्टंट, इ.स. १९६० साली मुंबईच्या मराठा मंदिर संस्थेच्या वरळी हायस्कूलमध्ये मुख्याध्यापक म्हणून काम केल्यावर इ.स. १९६१च्या जानेवारी महिन्यात ठाकुरद्वारच्याठाकुरद्वार(मुंबई)च्या मराठा मंदिर शाळेत त्यांची बदली करण्यात आली. इ.स. १९६१च्या जून महिन्यात नोकरीचा राजीनामा देऊन सामंत अध्यापन व्यवसायापासून दूर झाले.
 
== लेखन ==
पस्तीस वर्षात सामंतांनी शब्दचित्रे, स्वभावचित्रे, लघुनिबंध, कथा, कादंबरी, नाटक, चरित्र, गीते, बालगीते, अभिनयगीते, शालेय विद्यार्थ्यांसाठी मार्गदर्शनपर पुस्तके असे वेगवेगळ्या प्रकारचे लेखन केले. 'ज्ञानपारिजात' या विज्ञानकोशाची केलेली निर्मिती हे रघुवीर सामंतांनी शालेय विद्यार्थ्यांसाठी केलेले उल्लेखनीय काम होते.
 
हृदय हा रघुवीर सामंत यांचा पहिला व्यक्तिचित्रणसंग्रह. त्याकाळी व्यक्तिचित्रणांना शब्दचित्रे म्हणत. या संग्रहाचे चार अंतर्गत विभाग असून त्यांत १२ चित्रणे आहेत. या संग्रहात व्यक्तिचित्रांबरोबर व्यक्तिप्रधान कथाही आहेत. या शब्दचित्रांपैकी 'सुभान्या' हे व्यक्तिचित्रण अतिशय गाजले होते. सन १९३५ ते १९५५ याकाळात त्यांच्या लेखनावर त्यांच्या अध्यापन व्यवसायाचा प्रभाव आहे. आदर्शवादी, बोधवादी व कौटुंबिक पार्श्वभूमी असलेल्या 'ह्रदय'मधील कथा वास्तववादी व सोज्वळ आहेत.
 
== रघुवीर सामंतांनी प्रकाशित केलेले साहित्य ==
Line २२ ⟶ २४:
! width="10%"| प्रकाशन वर्ष
|-
|अमर विश्व साहित्य||कथा||अनुवादित बालसाहित्य||इ.स. १९६२
|वाळूतील पाउले||कथाशब्दचित्रे||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९३४
|-
|सुरंगीचीआजची वेणीगाणी||रूपांतरितसांघिक रशियनगेय कथागीते||मराठी||भारतगौरवपारिजात ग्रंथमालाप्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९३५१९३९
|-
|आदर्श कृषीवल||चरित्र||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४४
|-
|आपले व्यक्तित्व|| ||मराठी||अमरज्योती वाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९५९
|-
|आम्हीआम्हाला खेडवळ माणसंजगायचंय||ग्रामीण जीवनावरील कादंबरी||मराठी||अमरज्योती वाङमयवाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९४८१९५४
|-
|आम्ही खेडवळ माणसं||ग्रामीण जीवनावरील कादंबरी||मराठी||अमरज्योती वाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९४८
|-
|उपकारी माणसे (खंड १- प्रवासातील सोबती)||पत्रात्मक कादंबरी||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९३८
Line ३२ ⟶ ४२:
|उपकारी माणसे (खंड ३- आकाशगंगा)||मिश्र कादंबरी||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९३८
|-
|पणत्याउपकारी माणसे (खंड ४- घरोघरच्या देवी)||लघुनिबंधनाट्यात्मक कादंबरी||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९३८१९४४
|-
|आजचीएम. गाणीव्हिटॅमिन||सांघिकदोन गेयअंकी गीतेनाटक||मराठी||पारिजातअमरज्योती प्रकाशनवाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९३९१९५७
|-
|गीतज्योती||मुलांसाठी अभिनय गीते||मराठी||अमरज्योती वाङमयवाङ्मय||इ.स. १९४४
|मसालेवाईक प्राणी - पहिले सात||स्वभावचित्रे||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४०
|-
|मसालेवाईकजिवंत प्राणी - दुसरे सातझरे||स्वभावचित्रेकथासंग्रह||मराठी||पारिजातअमरज्योती प्रकाशनवाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९४०१९५९
|-
|तारांगणजीवनगंगा ||अभिनव चित्रबंधकादंबरी||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४०१९४७
|-
|टाॅम सायरची साहसे||कथासंग्रह||अनुवादित बालसाहित्य||||इ.स. १९५७
|रज:करण||कथा-निबंध||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४१
|-
|तांडा||कथासंग्रह||मराठी||अमरज्योती वाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९४६
|उपकारी माणसे (खंड ४- घरोघरच्या देवी)||नाट्यात्मक कादंबरी||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४४
|-
|वाळूतील पाउलेतारांगण||कथाशब्दचित्रेअभिनव चित्रबंध||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९३४१९४०
|गीतज्योती||मुलांसाठी अभिनय गीते||मराठी||अमरज्योती वाङमय||इ.स. १९४४
|-
|रज:करणदिलजमाई||कथा-निबंध||मराठी||पारिजातअमरज्योती प्रकाशनवाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९४११९५९
|माणसाचे शेपूट|| ||मराठी || ||इ.स. १९४४
|-
|जलदेवतेचा न्याय||संपादित बालसाहित्य ||मराठी || ||इ.स. १९४३-४४
|आदर्श कृषीवल||चरित्र||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४४
|-
|तांडापणत्या||कथासंग्रहलघुनिबंध||मराठी||अमरज्योतीपारिजात वाङमयप्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४६१९३८
|-
|मडक्यातील न्याय||संपादित बालसहित्य ||मराठी || ||इ.स. १९४३-४४
|रक्त नि शाई||कविता व सांघिक गीते||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४७
|-
|जीवनगंगामसालेवाईक प्राणी - पहिले सात||कादंबरीस्वभावचित्रे||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४७१९४०
|-
|मसालेवाईक प्राणी - पहिलेदुसरे सात||स्वभावचित्रे||मराठी||पारिजात प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९४०
|आम्ही खेडवळ माणसं||ग्रामीण जीवनावरील कादंबरी||मराठी||अमरज्योती वाङमय, मुंबई||इ.स. १९४८
|-
|आम्हालामाणसाचे जगायचंयशेपूट||कादंबरी ||मराठी ||अमरज्योती वाङमय, मुंबई||इ.स. १९५४१९४४
|-
|माॅबी डिकचा राक्षस||ानुवादित बालकादंबरी ||मराठी || ||इ.स. १९६२
|-
|मृगजळातील वादळे||कथा-निबंध||मराठी||अमरज्योती वाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९५६
|-
|एम.रक्त नि व्हिटॅमिनशाई||दोनकविता अंकी नाटकसांघिक गीते||मराठी||अमरज्योतीपारिजात वाङ्मयप्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९५७१९४७
|-
|दिलजमाईरज:करण||कथा-निबंध||मराठी||अमरज्योतीपारिजात वाङ्मयप्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९५९१९४१
|-
|जिवंतवाळूतील झरेपाउले||कथासंग्रहकथाशब्दचित्रे||मराठी||अमरज्योतीपारिजात वाङ्मयप्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९५९१९३४
|-
|आपले व्यक्तित्व|| ||मराठी||अमरज्योती वाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९५९
|-
|व्यवहारचतुर कसे व्हावे?|| || ||मॅजेस्टिक प्रकाशन, मुंबई||इ.स. १९५९
|-
|सुरंगीची वेणी||रूपांतरित रशियन कथा||मराठी||भारतगौरव ग्रंथमाला, मुंबई||इ.स. १९३५
|-
|हृदय||व्यक्तिचित्रणसंग्रह ||मराठी || ||इ.स. १९३२
|-
|ज्ञानपारिजात (परडी १ ली), मी अनंत विश्वाचा रहिवासी||कोश||मराठी||अमरज्योती वाङ्मय, मुंबई||इ.स. १९६२