|
==एक्वापोनिक्स" शेती चे अर्थशास्त्र==
"एक्वापोनिक्स" शेती मासे आणि झाडांच्या सहजीवनामुळे जास्त उत्पादन घेणे शक्य असल्याने कमी जागे आणि कमी वेळेत जास्त फायदा मिळवता येऊ शकतो. पण हे करत असताना "एक्वापोनिक्स" सुरवातीचा (स्थिर भांडवलाचा) खर्च हि जास्त येतो. त्याच बरोबर "एक्वापोनिक्स" उर्जेचा खर्च हि पारंपारिक शेती पेक्षा जास्त असतो. असे असले तरी भारतातील प्रयोगातून असे दिसते कि साधारणतः २ गुंठे शेतीतून वर्षाला "एक्वापोनिक्स" १ ते १.५ लाख रुपये उत्पन मिळवणे शक्य असून ह्यातून पाऊसच्या पाण्यावर अवलंबून असणाऱ्या एक-पिक पद्धतीतील शेतकऱ्यांसाठी हि शेतीची पद्धत किफायतशीर असू शकते.
==परिणाम==
• ऍक्वॅनापिक्स सिस्टममध्ये जवळपास सर्व टेबल भाज्या वाढतात, विशेषत: चटक्या आणि स्नायूतील स्टेम भाजी जसे टोमॅटो / द्राक्षांच्या फॉसेस फ्रिटिवेगेटबलपेक्षा जलद आणि चांगले वाढतात. 3.5 कि.ग्रा. कालावधीत सर्व 35 किलोग्रॅम ताजी भाजीपाला पिके घेतात.
• भात उत्पादनाशी निगडित उच्च घनतेच्या मत्स्य शेती भारतीय शेतीसाठी फारच चांगली आणि सशक्त प्रकल्प असू शकते. परंतु हायडॅंसिटी मत्स्य शेतीसाठी फारच थोडी संदर्भ उपलब्ध आहेत. भारताने यासाठी आणखी प्रायोगिक अभ्यास करावे लागतील.
• मासे एका Aquaponics व्यवस्थेत चांगले होतात. परंतु त्यांना घनिष्ठ लक्ष ठेवण्याची आवश्यकता असते. विशेषत: ते फिश टॅंकमध्ये गुणवत्ता / प्रमाणित फिश फीड, विरघळलेले ऑक्सिजन आणि NH4 पातळीसाठी अत्यंत संवेदनशील आहेत. फिश बोटलिंगची वाढ 7.5 पर्यंत 3.5 महिन्यांच्या कालावधीत सुमारे 3.5 टक्के सीएम (फोटो क्र. 6 आणि 7). 25% जीवनसत्त्वे दराने.
• Aquaponics system डिझाइन करताना उचित माश्यांच्या प्रजातींचा निवड करणेही फार महत्त्वाचे आहे. डीओ / एनएच 4 पातळी आणि जलद वाढणा-या चढ-उतारांच्या बाबतीत सहिष्णुता असलेल्या माशांच्या प्रजाती अत्यंत उपयुक्त आहेत.
दुरुस्त्या आवश्यक-
'''A'''.एनएच 4 / एनएच 3 पातळी अजूनही मानक निर्धारित पातळीपेक्षा खूप उच्च आहे, तर NO3 पातळी अपेक्षेपेक्षा कमी आहे.
'''B.'''खालील कारणांमुळे हे होऊ शकते-
'''1.''' रूट / वाढत्या बेडचे क्षेत्रफळ हे मासे कचरापेक्षा कमी आहे.
'''2.''' व्हरमॉपॉस्ट / वर्मीवॉश एनएच 4 / एनएच 3 + फिश कचरा निर्माण करणे.
'''3.''' अयोग्य बायो-सर्टिलेशन - हे कमी पाण्याचे प्रमाण असल्यामुळे असू शकते. उर-मासे विकास आणि मासे मृत्यु दर -1. फिश
टाकीमध्ये वाढणारी डीओ स्तर आणि अधिक NH4.2. निर्धारित मानकांपेक्षा कमी करावे –
'''4.'''विद्युत शक्तिच्या अयशस्वी झाल्यामुळे कमी जलप्रवाह सिड (रासायनिक ऑक्सिजन डिमांड) सिस्टीम निर्धारित स्तरापेक्षा उच्च होती ज्यामुळे टाक्यांत मासे फीड कमी होते.
'''5.'''अयोग्य फिश फीडिंग - माशांचे आहार व योग्य मासे आहार आणि कमी तंत्रज्ञानाची उपलब्धता नाही.
'''6.'''प्रणालीसाठी सामान्य कार्प चुकिची असेल - कारण ही मासा खालच्या स्तराप्रमाणे आहे आणि पाणी उंची / माती / लपण्याची जागा यासारख्या विशिष्ट तळाशी वातावरण असणे आवश्यक आहे.
• यंत्रणाचे उच्च प्रमाण म्हणून नोंदविले गेले होते जे रोपांच्या पोषक द्रव्यांचे एकत्रिकरण रोखत होते.
• प्लांट वाढ - कॅप्सिकम / वांगणा सारख्या भाजीपाला उत्पादन सुरू करण्यासाठी अधिक वेळ घेत आहेत.
• ऍक्वॅनापिक्स प्रत्यक्ष प्रभाव अजूनही संशयास्पद होता. टायरस गार्डन मॉडेल पॉवर वेव्ह, जसे उच्च पातळीवर वनस्पतींचे वाढ रोखून धरते.
| 