"गंगा नदी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
Khillare.adt (चर्चा | योगदान) No edit summary खूणपताका: सुचालन साचे काढले दृश्य संपादन |
Khillare.adt (चर्चा | योगदान) No edit summary खूणपताका: सुचालन साचे काढले दृश्य संपादन |
||
ओळ ८५:
== सुंदरवन डेल्टा ==
हुगळी नदी कोलकाता, हावडा मार्गे सुंदरवानातील भारतीय भागातील महासागरात मिळते. पद्मा येथे ब्रह्मपुत्र येथून निघालेली उपनदी जमुना नदी आणि मेघना नदीला जोडते. अखेरीस हे 350 किमी रूंद सुंदरवन डेल्टामध्ये सामील होते आणि बंगालच्या उपसागरात सामील होते. हा डेल्टा एक सपाट व निम्न-साधी मैदान आहे, ज्याची निर्मिती गंगा आणि त्याच्या उपनद्यांद्वारे आणलेल्या नवीन जलोढाने 1000 वर्षात केली. गंगा आणि बंगालच्या उपसागरात गंगा-सागर-संगम नावाच्या ठिकाणी प्रसिद्ध हिंदू मंदिर आहे. जगातील सर्वात मोठा डेल्टा (सुंदरवन) येथे अनेक प्रसिद्ध वनस्पती आणि प्रसिद्ध बंगाल वाघ आहेत. हा डेल्टा हळू हळू समुद्राच्या दिशेने जात आहे. काही काळापूर्वी कोलकाता हा सागर किनाऱ्यावर वसला होता आणि महासागर राजवाडे आणि सिल्हेटपर्यंत पसरलेला होता, पण आता तो समुद्रकिनाऱ्यापासून १५-२० मैलांवर (२०--३० किमी) अंतरावर सुमारे १,८०,००० चौरस किलोमीटरच्या क्षेत्रात पसरलेला आहे. आहे जेव्हा डेल्टा समुद्राकडे निरंतर विस्तारतो तेव्हा त्याला प्रगतिशील डेल्टा म्हणतात. सुंदरवन डेल्टा मधील जमिनीची गती फार कमी झाल्यामुळे येथे गंगा वाहते आणि तेथे आणलेली माती मुखात ठेवते. जे डेल्टाचे आकार वाढवते आणि नदीचे अनेक प्रवाह आणि उप-प्रवाह तयार करते. गंगाच्या मुख्य नद्यांमध्ये जलंगी नदी, इच्छमती नदी, भैरव नदी, विद्याधारी नदी आणि कालिंदी नदी आहेत. नद्यांच्या वाहत्या वेगामुळे दक्षिणेकडील भागात अनेक कमानी तलाव तयार झाले आहेत. उतार उत्तरेकडून दक्षिणेस आहे, म्हणून बहुतेक नद्या उत्तरेकडून दक्षिणेकडे वाहतात. भरतीच्या वेळी या नद्यांमध्ये भरतीच्या पाण्यामुळे या नद्यांना भरती नदी देखील म्हणतात. डेल्टाच्या दक्षिणेकडील खाऱ्या समुद्राच्या पाण्यापर्यंत पोहोचल्यामुळे हा भाग कमी, खारट आणि दलदलीचा आहे आणि सहजपणे खारफुटी वनांनी भरला आहे. हा डेल्टा भातशेतीसाठी अधिक प्रसिद्ध आहे. हे जगातील सर्वाधिक कच्च्या ज्यूटचे उत्पन्न होते. कातका अभयारण्य सुंदरबनमधील अशाच क्षेत्रांपैकी एक आहे जिथे लहान कालव्यांमधून मार्ग जातो. येथे मोठ्या संख्येने सुंदर झाडे आढळतात, या कारणास्तव या जंगलांचे नाव सुंदरवन आहे. याशिवाय देवा, केवडा, तमजा, अमळोपी आणि गोरण वृक्ष अशा प्रजाती आहेत, ज्या सुंदरवनमध्ये आढळतात. इथल्या जंगलांची एक वैशिष्ट्य म्हणजे येथे फक्त ती झाडे उगवू किंवा टिकून राहू शकतात, जी गोड आणि खाऱ्या पाण्यात जगू शकतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://hindi.webdunia.com/bbc-hindi-news/सुंदरवन-के-मुहाने-पर-107110700081_1.htm|title=सुंदरवन के मुहाने पर...|last=Hindi|first=B. B. C.|website=hindi.webdunia.com|language=hi|access-date=2020-04-30}}</ref>
== उपनद्या ==
गंगेमध्ये उत्तरेकडून येणार्‍या प्रमुख उपनद्या यमुना, राम गंगा, कर्नाली (सरयू), ताप्ती, गंडक, कोसी आणि काकशी आणि दक्षिणेच्या पठारामधून येणा major्या प्रमुख नद्या म्हणजे चंबळ, सोन, बेतवा, केन, दक्षिणी तोस इ. हिमालयातील बंदरपुच्छ टेकडीच्या पायथ्याशी यमुनोत्री हिमखंडातून उगम होणारी यमुना ही गंगेची सर्वात महत्वाची उपनदी आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.onclickclear.com/jump/next.php?r=1806311&pub_clickid=482817534277242865279714254&sub1=9530b0709a911fe2aa695236a918fa47|website=www.onclickclear.com|access-date=2020-04-30}}</ref> हिमालयच्या वरच्या भागात आणि नंतर लघु हिमालयात, गिरी आहे आणि आसन नद्या आढळतात. चंबळ, बेतवा, शारदा आणि केन ही यमुनेच्या उपनद्या आहेत. चंबळ इटावाजवळील यमुना आणि हमीरपूरजवळ बेतवा यांना भेटते. प्रयागराजजवळ यमुना डाव्या बाजूने गंगा नदीत सामील झाली. रामगंगा मूळ हिमालयाच्या दक्षिणेकडील नैनीतालजवळ उगम पावते आणि बिजनौर जिल्ह्यात वाहते आणि कन्नौजजवळील गंगामध्ये सामील होते. मप्सातुंग नावाच्या हिमनदीतून उद्भवणारी कर्नाली नदी अयोध्या, फैजाबादमार्गे बलिया जिल्ह्याच्या सीमेजवळील गंगेला मिळते. या नदीला डोंगराळ भागात कौरियाला आणि मैदानी प्रदेशात सरयू म्हणतात. हिमालयातून निघालेल्या गंडकला नेपाळमधील शालिग्राम म्हणून वाहणार्‍या मैदानावर तिला नारायणी नदी म्हणतात. काळे गंडक आणि त्रिशूल नद्यांच्या पाण्यामधून वाहून ते सोनापूरजवळील गंगेमध्ये जाते. कोसीचा मुख्य प्रवाह अरुण आहे जो गोसाई धामच्या उत्तरेकडून उगम पावतो. अरुण नदी ब्रह्मपुत्र खोऱ्याच्या दक्षिणेकडून गोलाकार स्वरूपात वाहते, जिथे यारू नावाची नदी जोडली जाते. त्यानंतर ती एव्हरेस्टच्या कंचनजंगा शिखरावरुन वाहते, ती दक्षिणेकडे ९० किलोमीटर वाहते, जिथे पश्चिमेला त्सुन्कोसी आणि पूर्वेकडून तामूर कोसी नावाच्या नद्या त्यात सामील होतात. यानंतर कोसी नदीच्या नावाखाली शिवालिक ओलांडल्यानंतर ती मैदानात उतरते आणि बिहार राज्यातून वाहणाऱ्या गंगेस सामील होते. सोन नदी अमरकंटक टेकडी (मध्य प्रदेश) वरुन निघते आणि पाटणाजवळील गंगेला मिळते. चंबळ नदी मध्य प्रदेशातील मऊ जवळ जनायाब डोंगरावरून उगम पावते आणि इटावापासून ३८ कि.मी. अंतरावर यमुनाला मिळते. बेतवा नदी मध्य प्रदेशातील भोपाळ येथून उगम पावते आणि उत्तर हमीरपूरजवळील यमुनाला मिळते. बसलाई, द्वारका, मयुराक्षी, रूपनारायण, कंसवती आणि रसूलपूर हे भागिरथी नदीचे मुख्य नद्या आहेत. जलांगी आणि मठा भंगा किंवा चुनिन डाव्या किनाऱ्याला मीठतात. पूर्वी गंगा किंवा पद्मा या शाखा नद्या होत्या. परंतु सध्या ते गंगेपासून विभक्त झाले आहेत आणि पावसाळ्याच्या नद्या बनल्या आहेत.
उपनदी 1 महाकाली 2 कर्नाली 3 कोसी 4 गंडक 5 सरयू 6 यमुना 8 सोमानी 9 महानंदा.{{बदल}}
==गंगेसंबंधी काही पौराणिक समजुती==
| |||