"महार" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
No edit summary
खूणपताका: संदर्भ क्षेत्रात बदल. मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन
Reverted to revision 1740060 by Sandesh9822 (talk): Vandal. (TW)
खूणपताका: उलटविले
ओळ १:
{{इतिहासलेखन}}
{{माहितीचौकट समूह
|group = महार (mahar)|
|image= <div style="white-space:nowrap;">[[File:The tribes and castes of the Central Provinces of India (1916) (14740799376).jpg|thumb|right|250px]]
| caption = A Mahar Man winding thread from ''The Tribes and Castes of the Central Provinces of India'' (1916)
|poptime = १ ते .५ कोटी</br>'''प्रमाण'''</br> भारतातील लोकसंख्येत १ ते १.६ % </br> महाराष्ट्रातील लोकसंख्येत ११% ते १५% |popplace =
'''प्रमुख''' </br>[[महाराष्ट्र]]</br>
'''इतर लक्षणीय लोकसंख्या'''</br>
ओळ १०:
[[पाकिस्तान]] व [[बांगलादेश]] |
langs = मुख्यः- [[मराठी]] व [[वऱ्हाडी भाषा|वऱ्हाडी]] |
rels = धर्मांतरित [[बौद्ध धर्म]] १५% /पवित्र हिंदू धर्म([[नवयान]]) ७५%|
related = [[हिंदुमराठी महारबौद्ध]], [[मराठी लोक]] |
}}
'''महार''' (वैश्विक)इतर संप्रदायनावे असुनकिंवा तत्सम जाती: '''मेहरा''', '''मेहर''', '''महारा''', '''तरल''', '''तराल''', '''धेगुमेग''') हा [[भारत|भारतातील]] [[अनुसूचित जाती]]चा समाज आहे, जो प्रमुख्याने महाराष्ट्रात राहतो. [[हिंदू महार]]वर्णव्यवस्था||[हिंदू धर्मात वर्णव्यवस्थेत]] या जातीला वैश्विक[[अस्पृश्य]] संप्रदाय असे([[दलित]]) मानले गेले होते . महारांची महाराष्ट्र राज्यातील लोकसंख्या १ कोटी पेक्षा जास्त आहे. [[महाराष्ट्र]]ाच्या लोकसंख्येत ५५११% ते ७५१५% महार आहेत.<ref name="Clothey2007">{{स्रोत पुस्तक|author=Fred Clothey|शीर्षक=Religion in India: A Historical Introduction|दुवा=https://books.google.com/books?id=7s376jMWBcEC&pg=PA213|year=2007|publisher=Psychology Press|isbn=978-0-415-94023-8|page=213}}</ref> महाराष्ट्रानंतर [[मध्य प्रदेश]], [[छत्तीसगड]], [[कर्नाटक]], [[पश्चिम बंगाल]], [[गुजरात]], [[ओडिसा]], [[तेलंगाणा]] या राज्यात महार समाजाची मोठी संख्या आहे. भारतातील एकूण ३० राज्यात हा समाज आढळतो, यापैकी १६ राज्यात महार समुदायाला [[अनुसूचित जाती]]मध्ये समाविष्ठ केले आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://socialjustice.nic.in/UserView/index?mid=76750|शीर्षक=List of Scheduled Castes : Ministry of Social Justice and Empowerment - Government of India|website=socialjustice.nic.in|language=en|access-date=2018-03-19}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://web.archive.org/web/20130207163453/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/SCST/scst_main.html|शीर्षक=Census of India - Tables on Individual Scheduled Castes (SC) and Scheduled Tribes (ST)|date=2013-02-07|access-date=2018-03-19}}</ref> भारताव्यतिरिक्त [[पाकिस्तान]] आणि [[बांगलादेश]]ातही महार हे कमी संख्येने आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/mahar|शीर्षक=Mahar - Dictionary definition of Mahar {{!}} Encyclopedia.com: FREE online dictionary|website=www.encyclopedia.com|language=en|access-date=2018-03-19}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://joshuaproject.net/people_groups/17405/IN|शीर्षक=Mahar (Hindu traditions) in India|last=Project|first=Joshua|access-date=2018-03-19|language=en}}</ref> आज बहुतांश महार हे [[बौद्ध धर्म]]ीय असुन १९५६ नंतरचे नौबौध्द आहेत. तर काही महार हिंदू धर्मीय अनुयायी पवित्र हिंदू-महार आहेत.
----------------------------------
*(पवित्र " महार " संप्रदायाचा इतिहास) *
----------------------------------
पवित्र महार समाज हा कट्टर हिंदुत्ववादी आहे .
प्राचिन इतिहासात प्रथमच स्वतंत्र महार संप्रदायाची स्थापना प्रभु विठ्ठल पांडुरंग देवाने केले असून "प्रभु विठ्ठल पांडुरंग" हाच हिंदू महार संप्रदायाचे सर्वोच्च देवता म्हणून ओळखले जातात.
म्हणून हिंदू धर्मात महार जातीला दैविक स्वरुप प्राप्त झाले आहे. संत चोखामेळा हे महार जातींचे भक्ती पुजा करुन प्रभु विठ्ठल पांडुरंग देवाला प्रसन्न केले.
प्रभु विठ्ठल पांडुरंगाने इ.स.११९७ मध्ये स्वतंत्र महार संप्रदायाची स्थापना केली. हा हिंदू महार समाजाचा मुळ इतिहास आहे.
महार समाज महाराष्ट्रातील सर्वांत जुना रहिवासी समजला जातो. रसेल यांच्या म्हणण्यानुसार महाराष्ट्राचा अर्थ म्हणजेच "महारांची भूमी" असा होय — ''महार + राष्ट्र'' = ''महाराष्ट्र''. मुख्यतः बहुतांश समाज महाराष्ट्रात रहात असल्याने त्यांची मुख्य [[मातृभाषा]] [[मराठी भाषा|मराठी]] आहे, पण उच्च शिक्षणामुळे अनेक लोक महाराष्ट्र व देशाबाहेर गेले आहेत.
 
बौद्ध धर्मात कोणत्याही प्रकारची जाती किंवा उपजाती अस्तित्वात नाही. बौद्ध धर्मात फक्त महायान व हिनयान हे दोन पंथ आहेत.
"महार" हि जात हिंदू धर्म व हिंदू संस्कृतीचे स्वरुप आहे.
 
== इतिहास ==
महार हा गावाचा हरकाम्या होता. तो ओरडून दवंडी देई, प्रेताचे सरण वाही. जागल्या म्हणजे पहारेकरी हा बहुधा महार जातीचा होता. गावराखण करणाऱ्या महाराला चारही सीमा बारकाईने माहित म्हणून जमीन जुमला, घरदार या स्थावरांच्या वादांत त्याची साक्ष महत्त्वाची असायची. वेसकर या महाराने वेशीचे दरवाजे रात्री बंद करून सकाळी उघडायचे.
महार जात नाही तर एक हिंदुत्ववादी संप्रदाय आहे.
 
हिंदू पौराणिक ग्रंथातील महार संप्रदायाचे अनुयायी संपूर्ण भारतात आहेत. महाराष्ट्र राज्यातील पवित्र महार समाज हा हिंदू धर्माचा अविभाज्य घटक असुन तो स्वतंत्र महार संप्रदाय आहे.
महार या जातीचे लोक संपुर्ण महाराष्ट्रात मोठ्या संख्येने आढळतात. १९११ साली या जातीच्या लोकांची संख्या सुमारे ३३ लाख होती. [[आर्य]] लोक भारतात येण्यापूर्वी या देशात ज्या मूळ जाती होत्या त्यांपैकी एक महारांची जात असावी असे एक मत आहे. राजारामशास्त्री भागवतांनी हे महार म्हणजे प्राचीन नाग होत असे मत दिले आहे. डॉ. भांडारकरांच्या मते परमेश्वराच्यामेलेल्या गळ्यातजनावरांना वाहून नेणारे (मृत + हार) "म' म्हणजे महान व "हार" म्हणजे माळ याचा अर्थ मोठी माळ असेते महार होतात. महा + अरि म्हणजे मोठे भक्तशत्रू ते महार अशी काही विद्वानांनी उपपत्ती लावली आहे.
----------------------------------
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हिंदवी स्वराज्याचे संस्थापक झाल्यानंतर प्रथमच स्वतंत्र " महार रेजिमेंट " व "मराठा रेजिमेंट" या भारतीय सैन्य दलांची स्थापना केली. त्यांनी हिंदू मराठा समाज व हिंदू महार समाज हे एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत ते दोन्ही सैन्य दल आपले व प्रजेचे रक्षण करतील असे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी सांगितले.
हिंदू धर्मात मराठा व महार समाजाला सन्मानाचे स्थान आहे.
महार या जातीचे लोक संपुर्ण महाराष्ट्रात मोठ्या संख्येने आढळतात. १९११ साली या जातीच्या लोकांची संख्या सुमारे ३३ लाख होती. [[आर्य]] लोक भारतात येण्यापूर्वी या देशात ज्या मूळ जाती होत्या त्यांपैकी एक महारांची जात असावी असे एक मत आहे. राजारामशास्त्री भागवतांनी हे महार म्हणजे प्राचीन नाग होत असे मत दिले आहे. डॉ. भांडारकरांच्या मते परमेश्वराच्या गळ्यात (म + हार) "म' म्हणजे महान व "हार" म्हणजे माळ याचा अर्थ मोठी माळ असे महार होतात. महा + र म्हणजे मोठे भक्त ते महार अशी काही विद्वानांनी उपपत्ती लावली आहे.
 
महार जातीत इतर काही जातींप्रमाणे पोटभेद नाहीत. महारांची वस्ती मध्यप्रांतातच प्रामुख्येकरून आढळते. पूर्वी त्यांचे विशिष्ट देव म्हणजे [[विठोबा]], प्रभु[[म्हसोबा]], विठ्ठल[[खंडोबा]], पांडुरंगज्ञानोबा, चोखोबा, प्रभुभवानी, इंद्रमरीआई, प्रभुसटवाई विष्णूइत्यादी होत. [[वऱ्हाड]]प्रांतामध्ये ग्रॅबिएल, संतअझ्रेल, चोखोबामायकेल, ऊर्फअनांदीन चोखामेळाया नावाच्या देवतांची महार लोक पूजा करीत असे रसेल व हिरालाल सांगतात. त्यावेळी त्यांचे धार्मिक संस्कार हिंदूंसारखेच होते. ग्रामपंचायतीत बारा [[बलुतेदार|बलुतेदारांपैकी]] महार एक होते. त्यांच्याकडे खेडेगांवच्या सरहद्दी संभाळणे, चौकीदारी व जासुसी इत्यादी देवताकामे आहेतअसत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-44-50/12528-2013-03-13-06-52-19|शीर्षक=महार|last=memberj|website=ketkardnyankosh.com|language=en-gb|access-date=2018-03-19}}</ref>
हिंदू महार संप्रदायाच्या देवता (१) देवी मरीआई,
(२)देवी सटवेश्वरी ऊर्फ (सटवाई) (३) देवी लक्ष्मी ,(४) देवी सरस्वती ,(५) देवी रेणुका, (६) देवी मिनाक्षी इत्यादी हिंदू धर्म देवता पवित्र "महार" जातीच्या आहेत. वरील हिंदू धर्म देवता महार संप्रदायाच्या अंतर्गत येतात. [[वऱ्हाड]]प्रांतामध्ये ग्रॅबिएल, अझ्रेल, मायकेल, अनांदीन या नावाच्या देवतांची महार लोक पूजा करीत असे रसेल व हिरालाल सांगतात. त्यावेळी त्यांचे धार्मिक संस्कार हिंदूंसारखेच होते. ग्रामपंचायतीत बारा [[बलुतेदार|बलुतेदारांपैकी]] महार एक होते. त्यांच्याकडे खेडेगांवच्या सरहद्दी संभाळणे, चौकीदारी व जासुसी इत्यादी कामे असत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-44-50/12528-2013-03-13-06-52-19|शीर्षक=महार|last=memberj|website=ketkardnyankosh.com|language=en-gb|access-date=2018-03-19}}</ref>
 
== उपजाती ==
"https://mr.wikipedia.org/wiki/महार" पासून हुडकले