"तबला" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

तरीही काही लोक तबल्याचा जनक म्हणून [[अमीर खुस्रो|अमिर खुस्रोकडे]] पाहतात. तबला ह्या वाद्याचे मूळ ‘तब्ल ’ या अरबी वाद्यात असावे असे म्हणतात. इब्न खुर्दाद बिह ह्या इतिहासकाराच्या मते तब्लच्या निर्मितीचा मान तबल् बी लमक ह्या अरबी कलावंताकडे जातो. नंतर हे वाद्य मोगलांकरवी भारतात आले असावे दावा केला जातो. तरीही तबल्याला मृदंग–पखावाजाप्रमाणे लावण्यात आलेली ‘शाई ’ यामुळे या वाद्याचे भारतीय मूळ अधोरेखित होते. कारण सुमारे अठराव्या शतकापर्यंत शाई ही फक्त चीन आणि भारतात बनवली जात असे. १२९६ ते १३१६ च्या दरम्यान तबल्यात महत्त्वाच्या सुधारणा होऊन ख्याल व टप्प्यासारख्या संगीतरचनांबरोबर त्याचा साथीसाठी वापर होऊ लागला. तथापि संगीत रत्नाकर या बाराव्या शतकातील ग्रंथात तालांचे आणि तबल्याच्या बोलांचे वर्णन आहे. यामुळे अमीर खुस्रोने तबल्यात सुधारणा केली हा दावा ही फोल ठरतो. भाजे येथील कोरीवकामाचा पुरावा हे सिद्ध करतो की अमीर खुस्रो ने तबल्याचा शोध लावला हा दावा खोटा आहे. मोगल राज्यकर्त्यांनी आपल्या सोईची आणि मोगल श्रेष्ठ असल्याचा गैरसमज पसरवण्यासाठी म्हणून ही कथा प्रसृत केली असे म्हणता येते. [[पखवाज|पखवाजाचे]] दोन तुकडे करून तबल्याची निर्मिती झाली असेही परंपरेने सांगण्यात येते. "तोडा और तब बोला सो तबला" अशी तबला या शब्दाची उत्पत्ती आहे असे मानले जाते. मृदुंगाच्या डाव्या व उजव्या अंगाशी तबल्याशी साम्य असले तरी यासाठी पडताळण्याजोगा पुरावा उपलब्ध नाही. [[अरबी भाषा|अरबी भाषेतील]] 'तब्ल' (अर्थ: वाद्य) या शब्दाशी तबल्याचा संबंध दिसतो. अठराव्या शतकात [[दिल्ली|दिल्लीच्या]] सिद्धारखॉँसिद्धारखॉॅं यांनी प्राचीन तबल्यापासून सद्यकालीन तबल्याची शैली परत प्रचारात आणली असे निश्चितपणे सांगता येते.

[[दिल्ली]]च्या उस्ताद सिद्धारखाँसिद्धारखॉं यांच्या परंपरेतून हे घराणे निर्मांण झाले. दिल्ली शैलीत चाट व शाईवरील बोल जास्त असतात. तिरकिट, त्रक, धिन, गिन हे बोल जास्त येतात. कोमल व मधुर बाज हे दिल्ली घराण्याचे वैशिष्ट्य आहे.<ref>तबला गाईड - पं,. गजेंद्रगडकर - पृ १९</ref>

सिद्धारखाँसिद्धारखॉं यांचे नातू मोदू व बक्षू या घराण्याचे प्रवर्तक होत. [[लखनौ]] भागात नृत्याचा प्रचार जास्त असल्याने त्यास अनुकल हा बाज जोरदार व खुला आहे. मोठे परण व तुकडे हे या बाजाचे वैशिष्ट्य आहे.<ref>तबला गाईड - पं,. गजेंद्रगडकर - पृ २०</ref>

मोदू खाँखॉं यांचे शिष्य पं राम सहाय या घराण्याचे प्रवर्तक. बनारसचा बाज खुला व ठुमरी शैलीस पोषक असा आहे.