"इस्रायल" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
→अधिक माहितीसाठी हे वाचा: अरब ज्यू संघर्ष खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन |
छो Pywikibot 3.0-dev |
||
ओळ ६९:
इस्रायलमध्ये देशांतराची पहिली लाट अथवा ''अलियाह'' (עלייה) [[इ.स. १८८१]] साली आली. ह्याचे कारण ज्यूंचा होणारा छ्ळ किंवा [[समाजवादी]] [[मोझेस हेस]]सह इतरांच्या "इस्रायलच्या भूमीची मुक्तता" करण्याच्या [[झायोनिझम|झायोनिस्ट]] विचारांचा प्रभाव हे होते. जेव्हा ज्यूंनी ऑटोमन व अरब जमीनदारांकडून जमिनी विकत घेतल्या आणि तिथे शेती करण्यास सुरुवात केली, तेव्हा तेथील अरब आणि ज्यूंमध्ये तणाव वाढू लागला.
[[ऑस्ट्रिया|ऑस्ट्रियन]] ज्यू असलेल्या [[थिओडोर हर्झ]]ने (१८६०-१९०४) [[झायोनिस्ट चळवळ|झायोनिस्ट चळवळीचा]] पाया घातला. १८९६ साली त्याने ''[[डर ज्यूडेन्स्टॅट]]'' (Der Judenstaat अथवा ज्यू राज्य) प्रकाशित केले. त्यामध्ये त्याने ज्यू राष्ट्राची मागणी केली. पुढच्याच वर्षी त्याने [[जागतिक झायोनिस्ट
झायोनिझमच्या स्थापनेमुळे [[अलियाह#दुसरे अलियाह (१९०४-१९१४)|दुसरे अलियाह (१९०४-१९१४)]] घडण्यास मदत झाली. यावेळी साधारण ४०००० ज्यूंनी इस्रायलमध्ये स्थलांतर केले. १९१७ साली, ब्रिटिश परराष्ट्र्मंत्री [[आर्थर बलफोर|आर्थर जे. बलफोर]] (Arthur Balfour) यांनी काढलेल्या [[१९१७चे बेलफोर घोषपत्र|बेलफोर घोषपत्रात]] [[पॅलेस्टाईन]]मधील ज्यूंची वसाहत हा ज्यूंचा अधिकार आहे असा दृष्टिकोन स्वीकारला गेला. [[इ.स. १९२०]] साली पॅलेस्टाईनचा समावेश [[ब्रिटिशांचा पॅलेस्टाईनवरील अंमल|ब्रिटिशांच्या अखत्यारीतील]] [[राष्ट्रगट|राष्ट्रांच्या गटात]] (League of Nations mandate administered by Britain) करण्यात आला.
ओळ ८३:
ज्यू आणि अरब समाजातील तणाव वाढू लागल्यावर व इंग्रज अंमलदारांकडून फारशी मदत मिळणार नाही असे दिसल्यावर ज्यूंनी स्वसंरक्षणासाठी स्वयंपूर्ण होण्यास सुरुवात केली.
बेलफोर घोषणापत्र, इंग्रज अंमलदार व ज्यू देशवासीयांचे विरोधक असणाऱ्या काही अरब देशवासीयांनी जेरुसलेम, हेब्रॉन, जाफा आणि हैफा इत्यादी शहरांमध्ये ज्यूंविरुद्ध [[जातीय दंगे]] भडकविले. १९२१ सालच्या अरबांच्या हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून [[हगानाह]] नावाची ज्यू संघटना, ज्यूंच्या वसाहतींचे रक्षण करण्यासाठी स्थापन करण्यात आली. हगानाहचे स्वरूप मुख्यत्वेकरून बचावात्मक होते. ज्याचा आणि इतर अनेक गोष्टींचा परिणाम म्हणून अनेक सदस्य त्यातून फुटून निघाले व त्यांनी [[इरगुन]] (ज्याला सुरुवातीला हगानाह बेट असे संबोधले गेले) नावाचा दहशतवादी गट १९३१ साली स्थापन केला. इरगुनने बरीच आक्रमक भूमिका घेतली. त्यांमध्ये हल्ले करणे, इंग्रजांविरुद्ध सशस्त्र लढा देणे, इंग्रजांचे लष्करी मुख्यालय असलेल्या [[किंग डेव्हिड हॉटेल]]वर हल्ला करणे(यात ९१ लोक मारले गेले) इत्यादींचा समावेश होता. हगानाहने याउलट संयमी भूमिका घेतली. [[अवराहम स्टर्न]]ने इरगुन सोडून ज्याच्या कामाची पद्धत इरगुनपेक्षाही जहाल होती, असा [[लेही गट]] (स्टर्न
ह्या गटांचे [[१९४८ अरब-इस्रायली युद्ध|१९४८च्या अरब-इस्रायली युद्धाच्या]] आधीच्या घटनांवर दूरगामी आणि व्यापक परिणाम झाले.उदा० [[अलियाह बेथ]]--युरोपातून ज्यूंचे देशांतर, [[इस्रायली बचाव दल|इस्रायली बचाव दलाची]] स्थापना, इंग्रजांची माघार व इस्रायली [[इस्रायलचे राजकारण|राजकीय पक्षांचा]] पाया स्थापित होणे वगैरे. हे राजकीय पक्ष सध्या इस्रायलमध्ये अस्तित्वात आहेत.
ओळ १००:
=== स्वातंत्र्ययुद्ध आणि देशांतर ===
{{main|१९४८चे अरब इस्रायली युद्ध}}
इस्रायल राष्ट्राच्या स्थापनेनंतर लगेचच [[इजिप्त]], [[सीरिया]], [[जॉर्डन]], [[लेबेनॉन]] आणि [[इराक|इराकची]] सैन्ये युद्धात उतरली आणि अशाप्रकारे १९४८च्या अरब-इस्रायली युद्धाचा दुसरा टप्पा सुरू झाला. उत्तरेकडून येणाऱ्या सीरिया, लेबेनॉन आणि इराकच्या सैन्याला सीमारेषेजवळ थोपवण्यात आले. जॉर्डनच्या सैन्याने पूर्वेकडून आक्रमण करून पूर्व [[जेरुसलेम]] काबीज केले व शहराच्या पश्चिम भागाला वेढा दिला. परंतु [[हगाना|हगानाच्या]] फौजांनी जवळजवळ सगळ्याच घुसलेल्या शत्रूच्या फौजांना मागे रेटले व [[इरगुन|इरगुनच्या]] फौजेने दक्षिणेकडून होणारे इजिप्तचे अधिक्रमण रोखले. जूनच्या सुरुवातीला [[संयुक्त राष्ट्रसंघ|संयुक्त राष्ट्रसंघाने]] एक महिन्याची युद्धबंदी जाहीर केली व ह्या काळात [[इस्रायली बचाव दल|इस्रायली बचाव दलाची]] अधिकृतपणे स्थापना करण्यात आली. अनेक महिन्यांच्या युद्धानंतर १९४९ साली युद्धबंदी जाहीर करण्यात आली व एक तात्पुरती सीमारेषा आखली गेली, ज्याला [[हरितरेषा (इस्रायल)|हरितरेषा]] असे संबोधले गेले. ह्या युद्धानंतर इस्रायलला मूळ फाळणीच्या ठरावात संमत झालेल्या भूभागापेक्षा २६% अधिक भूभाग ([[जॉर्डन नदी|जॉर्डन नदीच्या]] पश्चिमेला) मिळाला. जॉर्डनला [[ज्यूडिया]] आणि [[समारिया]] परिसरातील डोंगराळ प्रदेश मिळाला.या प्रदेशाला [[वेस्ट
युद्धाच्या दरम्यान आणि युद्धानंतर तत्कालीन पंतप्रधान [[डेव्हिड बेन-गुरियन]] यांनी कायदा व सुव्यवस्था आणण्यासाठी [[पालमाच]] (Palmach) खालसा केले व [[इरगुन]], [[लेही]] यासारख्या भूमिगत संस्था बरखास्त केल्या. [[स्वीडन|स्वीडिश]] डिप्लोमॅट [[फोल्क बेरनॅडॉट]]च्या (Folke Bernadotte) हत्येनंतर ह्या संघटनांना दहशतवादी संघटनांच्या यादीत टाकण्यात आले.
ओळ ११९:
१९६१ साली नाझींचा युद्धगुन्हेगार [[ॲडॉल्फ आइशमन|ॲडॉल्फ आइशमनला]] (Adolf Eichmann) [[आर्जेन्टिना|आर्जेन्टिनामधील]] [[बोयनोस एर्स]] येथे जेरबंद करून इस्रायलमध्ये सुनावणीसाठी आणण्यात आले. युरोपमधील [[ज्यू|ज्यूंच्या]] नाशाला कारणीभूत असलेल्या [[फायनल सोल्यूशन|फायनल सोल्यूशनचा]] (Final Solution) तो मुख्य सूत्रधार होता. आइशमन हा इस्रायली न्यायालयाने देहान्त शासनाची शिक्षा दिलेला एकमेव माणूस ठरला.
१९६७ साली इस्रायल आणि शेजारी देशांमधील तणाव परत वाढला. सीरिया, जॉर्डन आणि इजिप्त युद्धाचे इशारे देत होते आणि इजिप्तने [[संयुक्त राष्ट्रसंघाची शांतिसेना|संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या शांतिसेनेला]] [[गाझा पट्टी|गाझा पट्टीतून]] हाकलून दिले. जेव्हा इजिप्तने इस्रायलच्या जहाजांना [[तिरानचे आखात|तिरानच्या आखातातून]] जाण्यास मज्जाव केला तेव्हा इस्रायलने ह्या घटनेमुळे युद्धाशिवाय पर्याय नाही असे गृहीत धरून [[जून ५|५ जूनला]] इजिप्तवर आक्रमण केले. आपल्या अरब शेजाऱ्यांशी [[षट्दिवसीय युद्ध|सहा दिवस युद्ध]] लढल्यावर इस्रायलची सरशी झाली. इस्रायलने ह्या युद्धात तीन बड्या अरब राष्ट्रांच्या सैन्यांना धूळ चारली व त्यांचे [[हवाईदल]] नेस्तनाबूत केले. क्षेत्राच्या भाषेत सांगावयाचे झाल्यास इस्रायलने [[वेस्ट
{{see also|जेरुसलेमवरील नियंत्रणा|जेरुसलेमचे कायदे|गोलन टेकड्या|इस्रायलव्याप्त प्रदेश}}
ओळ १३०:
१९७४ ला, गोल्डा मायरने राजीनामा दिल्यावर, [[यित्झाक राबिन]] (Yitzak Rabin) हे इस्रायलचे पाचवे पंतप्रधान झाले. नंतर, १९७७च्या [[नेसेट]] (Knesset) निवडणुकीत, १९४८ पासून सत्तेवर असलेल्या माराच (Ma'arach) पक्षाने सत्तेतून बाहेर पडून खळबळ उडविली व [[मेनाचेम बेगिन]] (Menachem Begin) अध्यक्ष असलेला नवीन [[लिकुड]] (Likud) पक्ष सत्तेवर आला.
नंतर त्याच वर्षी नोव्हेंबर महिन्यामधे, तत्कालीन इजिप्तचे राष्ट्रपती असलेल्या [[अन्वर अल सादात|अन्वर सदातनी]] इस्रायला
ओळ १७७:
=== भारत आणि इस्रायल ===
१३ फेब्रुवारी २०१२ रोजी, [[नवी दिल्ली]] मधील इस्रायल वकिलातीच्या गाडीवर अज्ञात इसमा॓नी
== भौगोलिक संरचना ==
ओळ १८८:
(किंवा [[अकाबाचे आखात]]) अशा [[समुद्रकिनारा|किनारपट्ट्या]] आहेत.
१९६७ सालच्या [[सहा दिवसांचे युद्ध|सहा दिवसांच्या युद्धादरम्यान]] इस्रायलने हशेमाईट [[जॉर्डन]] राज्याकडून पश्चिम किनारपट्टी, सीरियाकडून [[गोलान टेकड्या]], इजिप्तकडून [[गाझा पट्टी]] (जी आधी इजिप्तच्या अधिपत्याखाली होती) आणि [[सिनाई द्वीपकल्प|सिनाई]] अशा प्रदेशांवर ताबा मिळविला. त्याने सिनाईमधून आपले सगळे सैन्य व वसाहती १९८२ पर्यंत, तर गाझा पट्टीतून [[सप्टेंबर १२]] [[इ.स. २००५]] पर्यंत हलविल्या. अजूनही [[वेस्ट
१९६७ साली कब्जा केलेले प्रदेश वगळता इस्रायलचे एकूण क्षेत्रफळ २०,७७० चौरस कि.मी. किंवा ८,०१९ चौरस मैल आहे ज्यामध्ये १% पाणी आहे. इस्रायली कायद्याच्या अंमलाखाली ([[पूर्व जेरुसलेम]] आणि [[गो्लान टेकड्या]] धरून) असलेल्या एकूण प्रदेशाचे क्षेत्रफळ २२,१४५ चौरस कि.मी. किंवा ८,५५० चौरस मैल आहे ज्यामध्ये १% पेक्षा किंचित कमी प्रदेश पाण्याने व्याप्त आहे. सर्व प्रकारच्या इस्रायली अंमलाखाली (लष्करी व [[पॅलेस्टिनी राष्ट्रीय संघटन|पॅलेस्टिनी]]) असलेल्या प्रदेशाचे क्षेत्रफळ २८,०२३ चौरस कि.मी. किंवा १०,८२० चौरस मैल आहे (~१% पाणी).
ओळ २१०:
इस्रायलची लिखित घटना अजून पूर्णत्वाला गेलेली नाही. तेथील सरकारचे कामकाज [[नेसेट]]ने बनविलेल्या कायद्यांप्रमाणे, खास करून [[इस्रायलचे प्राथमिक कायदे|इस्रायलच्या प्राथमिक कायद्यांप्रमाणे]] काम पाहते (सध्या असे १४ कायदे अस्तित्वात आहेत). हे कायदे भावी घटनेचा पाया मानले जातात. २००३ सालच्या मध्यापासून नेसेटने घटना पूर्णत्वाला नेण्याचे काम सुरू केले. अजूनही (२००६ साली) ते काम चालू आहे.<ref name="cfi">{{संकेतस्थळ स्रोत| दुवा=http://www.cfisrael.org| शीर्षक=Constitution for Israel| अॅक्सेसदिनांक=2006-04-08}}</ref>
इस्रायलच्या कायद्यांमध्ये
|