"प्रतिजैविक" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

[[सदस्य:Aasawreeyadav|Aasawreeyadav]] १३:१८, २२ जानेवारी २०१६ (IST)

सर अलेक्झांडर फ्लेमिंग (६ ऑगस्ट १८८१ – ११ मार्च १९५५) हे स्कॉटलंडमधील अतिशय बुद्धिमान संशोधक होते. पण त्यांची प्रयोगशाळा मात्र अत्यंत अव्यवस्थित असे. ३ सप्टेंबर १९२८ रोजी फ्लेमिंग काही दिवसांच्या सुटीनंतर प्रयोगशाळेत काम करण्यासाठी परतले. सुटीवर जाण्यापूर्वी त्यांनी स्टॅफायलोकोकाय जातीच्या जीवाणूंच्या प्लेट्स टेबलवर ठेवल्या होत्या. त्या फार काळ तशाच राहिल्याने त्यांना बुरशी आली होती. त्या प्लेट्स बघताना फ्लेमिंग यांना असे आढळले की बुरशीच्या लगतचे स्टॅफायलोकोकायचे जीवाणू नष्ट झाले आहेत, परंतु बुरशीपासून लांब असणारे जीवाणू मात्र तसेच आहेत. पुढील संशोधनातून फ्लेमिंग यांनी या बुरशीपासून तयार होणाऱ्या आणि जीवाणूंना नष्ट करणाऱ्या पदार्थाला नाव दिले पेनिसिलीन आणि अँटिबायोटिक्स युगाचा जन्म झाला.

त्यानंतरच्या काळात जादुई उपाय समजून अँटिबायोटिक्सचा मोठ्या प्रमाणात अनिर्बंध वापर केला गेला. अँटिबायोटिक्सचा कोर्स जाणते व अजाणतेपणी अर्धवट सोडणे, साध्या सर्दीसाठी (जे विषाणूनिर्मित इन्फेक्शन आहे व त्यासाठी अँटिबायोटिक्सचा काहीही उपयोग होत नाही) व इतर किरकोळ आजारांसाठी स्वमनाने जाऊन ‘स्ट्राँग औषध’ म्हणून अँटिबायोटिक्स खरेदी करणे, फार्मासिस्टनी प्रिस्क्रिप्शनशिवाय काउंटरवर अँटिबायोटिक्सची विक्री करणे, डॉक्टरांनीनको इतका अँटिबायोटिक्सचा मारा रुग्णांवर करणे, गरज नसेल तेव्हाही अधिक पॉवरफुल अँटिबायोटिक्स वापरणे, प्रशासनाने औषधविषयक कायद्यांची कडक अमलबजावणी न करणे, हॉस्पिटलमध्ये ‘इन्फेक्शन कंट्रोल’चे पथ्य न पाळणे अशा अनेक चुकीच्या बाबी सर्रास घडत आहेत.

चुकीच्या वापरामुळे जंतूंना अँटिबायोटिक्सची कामाची पद्धत ओळखण्याची संधी मिळते व त्या अँटिबायोटिक्सना चकवा देण्यासाठी मग ते स्वताला बदलवतात. त्यांच्या नवीन पिढ्या पूर्वी चुकीच्या पद्धतीने वापरलेल्या अँटिबायोटिक्सना मुळीच दाद देत नाहीत व ‘अँटिबायोटिक्स रेसिस्टंस’ निर्माण होतो. औषध घेऊनही काहीही परिणाम होत नाही.

सर अलेक्झांडर फ्लेमिंग यांनी आपल्या पुढील संशोधनातून जगाला सावध केले होते की, अँटिबायोटिक्सच्या चुकीच्या वापरामुळे अँटिबायोटिक्स रेसिस्टंस (प्रतिरोध) निर्माण होऊ शकतो. फार कमी प्रमाणात वा कमी काळासाठी अँटिबायोटिक्स वापरू नये तसेच गरज नसताना अँटिबायोटिक्सचा वापर करू नये हे फ्लेमिंग यांनी त्यांच्या जगभर झालेल्या अनेक भाषणातूनही सांगितले होते.

मुळात अँटिबायोटिक्सचा वापर कमी करायला लागावा यासाठी जंतूसंसर्ग रोखण्याचे प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. यासाठी साबण, पाण्याने हात स्वच्छ धुणे, वैयक्तिक व सामाजिक स्वच्छता, लसीकरण, शुद्ध पाणी, सांडपाण्याची योग्य व्यवस्था असे विविध पातळ्यांवरचे सर्वश्रुत उपाय अमलात आणणे जरुरीचे आहे.

अँटिबायोटिक्सचा बेसुमार वापर करण्याचे दुष्परिणाम आज दिसत आहेत. हे रोखले नाही तर पुढच्या पिढीसाठी कदाचित प्रभावी अँटिबायोटिक्स उरणारच नाहीत.