"सेंद्रिय शेती" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

'''सेंद्रिय शेती''' म्हणजे नैसर्गिक साधनाचा वापर करून औषध, खते तयार करणे व पारंपारिक बियाणाचा वापर करून केलेली विषमुक्त म्हणजेच रासायनाचारसायनाचा वापर टाळून केलेली शेती म्हणजे सेंद्रिय शेती होय.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://prahaar.in/%e0%a4%b8%e0%a5%87%e0%a4%82%e0%a4%a6%e0%a5%8d%e0%a4%b0%e0%a5%80%e0%a4%af-%e0%a4%b6%e0%a5%87%e0%a4%a4%e0%a5%80-%e0%a4%95%e0%a4%be%e0%a4%b3%e0%a4%be%e0%a4%9a%e0%a5%80-%e0%a4%97%e0%a4%b0%e0%a4%9c/|शीर्षक=सेंद्रीय शेती काळाची गरज {{!}}|last=Sarvanje|पहिले नाव=Vinayak|भाषा=en-US|अॅक्सेसदिनांक=2019-12-24}}</ref>  सेंद्रिय शेती म्हणजे परंपरागत शेती होय. शेती करताना रसायनाचा वापर न करता केवळ शेतातील पिकांचे अवशेष, शेण, गोमुत्रगोमूत्र व नैसर्गिक साधनाचासाधनांचा वापर करून सेंद्रिय शेती केली जाते. हरितक्रांतीच्या अगोदर शेतामध्ये केवळ शेणखत वापरत असत. बियाणे सरळवाण म्हणजेच कोणत्याही प्रकारची प्रकिया न केलेले वापरत. यामुळे पिकांची गुणवत्ता वाढत असे. जमिनीमध्ये कर्ब योग्य प्रमाणात राहिल्यामुळे जमिनीची सुपीकता वाढून पिकाची वाढ योग्य होऊन उच्च प्रतीच्या व आरोग्यास पोषक असण्याऱ्या उत्पादनाची निर्मिती होत होती.

सेंद्रीय पध्दतीनेपद्धतीने शेती हरितक्रांती पर्यंतहरितक्रांतीपर्यंत झाली. हरितक्रांती मध्येहरितक्रांतीमध्ये रासायनिक खताचा अवलंब भारतात होऊ लागला. सुरुवातीच्या काळात शेतमालात मोठ्या प्रमाणावर उत्पन्न मिळू लागले मात्र जमीन कठीण होऊ लागली. १९६० च्या काळात जमिनी लाकडी नांगराने नांगरत असत. ती नंतरच्या काळात लोखंडी नागाराने नांगरावी लागे. त्यानंतर ट्रक्टरने शेती केली जाऊ लागली<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.thinkmaharashtra.com/node/3346|शीर्षक=उमरा गावच्या उगम संस्थेचे बहुविध कार्य {{!}} थिंक महाराष्ट्र!|संकेतस्थळ=www.thinkmaharashtra.com|अॅक्सेसदिनांक=2019-12-24}}</ref>. त्यामागे लवकर शेतीची मशागत करणे व लोखंडी नांगराने जमीन नांगरली जाऊ शकत नाही. म्हणजेच रासायनिक औषधामुळे जमीन कठीण म्हणजेच मृत होत चालली आहे.

महात्मा गांधी म्हणतात, “शेती हा लोकांच्या उपजीविकेचे प्रमुख साधन असल्यामुळे शेती हा भारताचा आत्मा आहे”. शेती टिकविण्यासाठी सेंद्रिय पध्दतीचापद्धतीचा वापर केल्यास रासायनिक खतावरखतांवर व औषधावरऔषधांवर होताना खर्च बचत होऊवाचू शकतो कारण सेंद्रिय शेतीमध्ये खते व औषध नैसर्गिक साधनाचासाधनांचा वापर करून तयार करतात. त्यामुळे त्यावर खर्च अल्पश्याअल्पशा प्रमाणात होतो. सेंद्रीय शेती पद्धतीनुसार पारंपरिक बी-बियाणे वापरणे, जमिनीची धूप थांबविणे त्यासाठी योग्य ठिकाणी बांध घालणे, मशागत करणे शेण-गोमूत्राचा जास्त वापर करणे यामुळे वाफ्यात पाणी वाफ्यात टिकून राहते. बैलबैलांच्या मशागतीने जमिनीची नांगरणी उत्तम होते. नांगरणी उत्तम झाल्यामुळे पिकांची वाढ चांगल्याप्रकारेचांगल्या प्रकारे होते. तर रासायनिक खताचेखतांचे दर दिवसेंदिवस वाढत चालले आहेत. रासायनिक खताचाखतांचा वापर केल्याने जमिनीचा कस कमी होऊ लागला आहे. त्यावर उपाय म्हणजेच सेंदीयसेंदिय शेती होय. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://prahaar.in/%e0%a4%b8%e0%a5%87%e0%a4%82%e0%a4%a6%e0%a5%8d%e0%a4%b0%e0%a5%80%e0%a4%af-%e0%a4%b6%e0%a5%87%e0%a4%a4%e0%a5%80-%e0%a4%95%e0%a4%be%e0%a4%b3%e0%a4%be%e0%a4%9a%e0%a5%80-%e0%a4%97%e0%a4%b0%e0%a4%9c/|शीर्षक=सेंद्रीय शेती काळाची गरज {{!}}|last=Sarvanje|पहिले नाव=Vinayak|भाषा=en-US|अॅक्सेसदिनांक=2019-12-24}}</ref>

बहुतांश राज्यराज्ये जास्त उत्पन्न मिळावे म्हणून रासायनिकचारसायनांचा अतिवापर करीत आहेत. परिणामे कॅन्सरसारख्या दुर्धर आजाराचा प्रश्न निर्माण झाला आहे. डॉ. रश्मी सांघि (संधोधन शास्त्रज्ञ, आय. आय. टी. कानपूर) यांनी सांगितले किकी, रासायनिक शेतीतून मिळालेल्या उत्पादनाचे सेवन केल्याने आईच्या दुधामध्ये रासायनिक औषधाचे अंश मिळाले आहेत.<ref>{{जर्नल स्रोत|title=E0 (Bluetooth)|url=http://dx.doi.org/10.1007/springerreference_220|journal=SpringerReference|location=Berlin/Heidelberg|publisher=Springer-Verlag}}</ref>

हवा, माती, धान्याची रोपे, पशू, पक्षी, मनुष्यप्राणी व निसर्गचक्र यांचे आरोग्य वाढविणे हा सेंद्रिय शेतीचा उद्देश आहे. सेंद्रिय शेतीचा अवलंब केल्यास रोगप्रतिकार शक्ती वाढून मानवाचे आरोग्य वाढते .

सेंद्रिय शेती ही निसर्गचक्रातील परस्परांच्या संबंधात कोणत्याही एका बाजूस कलणारी नसावी., निष्‍पक्षतेची खात्री देणारी असावी.

यात अंतर्भूत असलेल्या सर्व घटकांचे संगोपन सुयोग्यरीत्या व्हावयास हवे. परिणामी, या व पुढच्या पिढीतील सर्वांचे आरोग्य व कल्याण योग्य रितीने राखले जाईल. सेंद्रिय शेतीबाबत एक सरकारी संकेतस्थळ]

* शेतीवर अवलंबून असणार्‍याअसणाऱ्या जीवांना नैसर्गिक जीवन जगण्याचा हक्क देते. पर्यावरण संरक्षणात महत्त्वाची भूमिका.

*नत्र पुरवठा''':-

*'''स्फुरद व पालाश''':-

*'''जमिनीचा सामू''':-

*'''कॅटआयन एक्सचेंज कपॅसिटी (CEC)''':-

*'''कर्बाचा पुरवठा''':-

कर्ब किवा कार्बन सेंद्रिय पदार्थात असल्याने जमिनीतील असंख्य जिवाणूंना त्याचा उपयोग त्यांच्या वाढीसाठी होतो. हे जिवाणू जमीनीतूनझाडांना अन्नद्रव्यजमिनीतून झाडांनाअन्नद्रव्य उपलब्ध करुन देतात.

==विविध टप्पेsooaruargaटप्पे==

* '''शेतातील मातीचे संवर्धन व पोषण''' : रसायनांचा वापर बंद. सेंद्रिय व जैविक खतांचा वापर करणे. मागेआधी घेतलेल्या पिकांचे उरलेल्या पाने, बुंधे, फांद्या इत्यादीचा वापर. पीक क्रमचक्र व पिकांत विविधता आणणे. अधिक नांगरणी टाळणे व शेतातील मातीस ओल्या किंवा हिरव्या गवताखाली झाकणे.

* '''[[पाऊस|पावसाच्या]] पाण्याचा व सौर ऊर्जेचा जास्तीत जास्त उपयोग''' : पाझर तलाव,शेत तळे तयार करणे, उताराच्या शेतीवर पायरी पद्धत.सारख्या उंचीचे बांध घालणे. सौर ऊर्जेचा वापर. जास्तीत जास्त हिरवळ तयार करणे.

* '''नैसर्गिक साखळी, निसर्गचक्राचे पालन''' : जैववैविध्याची निर्मिती. कीटकनाशके न वापरणे.शेतीचे क्षेत्र, माती, हवामान यास अनुकूल असे पीक घेणे. जैविक नत्राचे स्थिरीकरण (ग्लिरिसीडिया वृक्षांची लागवड).