मराठी विकिपीडिया

"मुक्ताबाई" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
नवीन वर्ग घातला - हॉटकॅट वापरले
छो सांगकाम्याद्वारेसफाई
ओळ १:
'''संत मुक्ताबाई''' (जन्म : [[आपेगाव]], महाराष्ट्र, इ.स.१२७९; समाधी : मेहूण ([[जळगाव जिल्हा]]), इ.स. १२९७) या [[महाराष्ट्र|महाराष्ट्रातील]]ातील [[संत]] व कवयित्री होत्या. ह्या '''मुक्ताई''' या नावानेही ओळखल्या जातात. [[संत निवृत्तिनाथ]], [[संत ज्ञानेश्वर]] व [[संत सोपानदेव]] हे मुक्ताबाईंचे थोरले भाऊ होते.
 
संत मुक्ताबाईंनी रचलेले ताटीचे एकूण ४२ अभंग प्रसिद्ध आहेत. या अभंगांमध्ये त्यांनी दरवाजा बंद करून बसलेला आपला भाऊ ज्ञानेश्वर याने दरवाज्याची ताटी उघडावी म्हणून विनवणी केली आहे.
 
योगी चांगदेवांचा अहंकार छोट्याश्या मुक्ताबाईचे अलौकिक ज्ञान बघून गळून गेला होता. त्यांनी मुक्ताबाईना आपले गुरू मानले. मुक्ताबाईंनी ज्ञानबोध या ग्रंथाचेही लेखन केले आहे असे संशोधनान्ती स्पष्ट होते. ह्या ग्रंथामध्ये संत निवृत्तीनाथ आणि संत मुक्ताबाई ह्यांचा संवाद आलेला आहे. त्या समाधिस्थ होण्याच्या थोडेसे आधी झालेले हे लिखाण असावे, असे त्यातील अंतर्गत संदर्भांवरून लक्षात येते.
 
== जीवनपट ==
{{बदल}}
जन्म - आश्विन शुद्ध प्रतिपदा (घटस्थापना) (शके ११९९ किंवा शके १२०१)<br/>
ब्रह्मगिरीची प्रदक्षिणा - मातापित्यांचा देहत्याग - ज्ञानेश्वरांनी मुक्ताबाईस दिलेली सनद - विसोबा खेचर शरण आले - शुद्धिपत्र मिळविण्यासाठी पैठण गावी आले. - ताटीच्या अभंगाद्वारे ज्ञानेश्वरांना विनवणी - ज्ञानेश्वरांकडून ज्ञानेश्वरीची निर्मिती - मुक्ताबाईने चांगदेवाना 'पासष्टी'चा अर्थ सांगितला. - मुक्ताबाईचा पहिला शिष्य - चांगदेव - नामदेवांची भेट - गोरक्षनाथ कृपेचा वर्षाव - अमृत संजीवनीची प्राप्ती - चिरकाल अभंग शरीराचे मिळालेले वरदान - निवडक शिष्यांसमवेत अज्ञातवास - तीर्थयात्रेवरून परतलेल्या ज्ञानदेवादींची भेट - ज्ञानेश्वरांची समाधी (आळंदी) - सोपान व वटेश्वरांची समाधी (सासवड) - चांगदेवांची समाधी (पुणतांबे) - आपेगावी मुक्काम - वेरूळ, घृष्णेश्वर येथे मुक्काम - 'ज्ञानबोध' ग्रंथाची निर्मिती - तापीतीरी स्वरूपाकार झाली. (वैशाख वद्य दशमी)<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://mr.vikaspedia.in/education/childrens-corner/92d93e93092494092f-90792493f93993e938/938902924-92e94191594d92493e92c93e908|शीर्षक=संत मुक्ताबाई — विकासपीडिया|website=mr.vikaspedia.in|language=mr|access-date=2018-07-02}}</ref>
 
== साहित्य ==
ओळ १५:
मुक्ताबाईंचे कल्याण-पत्रिका, मनन, हरिपाठ, ताटीचे अभंग हे साहित्य आहे. त्यांची ‘निवृत्तीप्रसादे मुक्ताबाई’ ही अभंगरूपी कविता अद्याप अप्रसिद्ध आहे.<ref>मध्ययुगीन चरित्र कोश-चित्राव सिद्धेश्वरशास्त्री</ref>
 
== मुक्ताईंवरील पुस्तके ==
* आदिशक्ती मुक्ताई -प्र. न. पित्रे (धार्मिक)
* कडकडोनी वीज निमाली ठायींचे ठायीं (संत मुक्ताबाई : व्यक्ती आणि वाङ्&zwnj;मयवाङ्‌मय) - ललितेतर संशोधन अभ्यासग्रंथ - लेखिका [[केतकी मोडक]]
* धन्य ती मुक्ताई - सुमति क्षेत्रमाडे (कादंबरी)
* मी बोलतेय मुक्ताई - नीता पुल्लीवार (ललित)
* मुक्ताई - मंदा खापरे (कादंबरी)
* मुक्ताई - मृणालिनी जोशी (ललित)
* मुक्ताई - शांता परांजपे (ललित)
* श्री संत मुक्ताबाई चरित्र - प्रा. [[बाळकृष्ण लळीत]]
* मुक्ताबाई क्रांतिदर्शी - नंदन हेर्लेकर
 
== स्मृतिप्रीत्यर्थ ==
* जळगाव जिल्ह्यातील एदलाबाद तालुक्याचे नाव बदलून संत मुक्ताईच्या नावावरून [[मुक्ताईनगर]] केले आहे.
* पुण्यातील येरवडा येथे मेंटल हॉस्पिटलमध्ये येणाऱ्या रुग्णांच्या नातेवाइकांसाठी हॉस्पिटलच्या आवारातच मुक्ताई निवास नावाची धर्मशाळा स्थापन करण्यात आली आहे.<ref>कडकडोनी वीज निमाली ठायीचे ठायी- डॉ. केतकी मोडक</ref>
ओळ ३७:
== बाह्य दुवे ==
 
* http://archive.org/details/KadkadoniVijNimaleeThayeecheThayee या संकेतस्थळावर संत मुक्ताई यांचे 'कडकडोनि वीज निमाली ठायींचे ठायीं' हे पुस्तकाचा अल्पांश उपलब्ध.
* [[c:File:Muktabai_Krantidarshi.pdf|मुक्ताबाई क्रांतिदर्शी - लेखक नंदन हेर्लेकर हे पुस्तक कॉमन्सवर उपलब्ध]]
* https://www.marathisrushti.com/profiles/sant-muktabai/
 
== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
 
"https://mr.wikipedia.org/wiki/मुक्ताबाई" पासून हुडकले