"विंचू" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
Sayali rahate (चर्चा | योगदान) खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन |
No edit summary |
||
ओळ १:
विंचू (eng. scorpion) एक [[विषारी]] प्राणी. याने मनुष्यास [[दंश]] केला असता शरीराची आग होते. भारतात सुमारे १२० प्रकारचे विंचू आढळतात. त्यापैकी सर्वात मोठा विंचू हा १८.२० सेंटिमीटर लांबीचा आहे. ऑर्थोकायरस बस्तवडेई प्रजातीत विंचवाच्या एकूण पाच जातींचा समावेश असून त्यापैकी महाराष्ट्रात दोन जाती आहेत. महाराष्ट्रात विंचवाचे रंगानुसार दोन प्रकार आढळतात, काळा विंचू आणि लाल विंचू. काळा विंचू आकाराने मोठा असतो. परंतु हा कमी घातक असतो. काळा विंचू महाराष्ट्रात बहुतेक ठिकाणी आढळून येतो. लाल विंचू मुख्यत: कोकणात सापडणारा आहे. हा जास्त घातक असून रुग्ण त्यामुळे दगावू शकतो.
[[चित्र:Asian forest scorpion in Khao Yai National Park.JPG | आशिया खंडात आढळणारा विंचू | thumb ]]
▲भारतात कोकणातला लाल विंचू (लाल इंगळी) धोकादयक असते. विंचवांच्या दंशाने बहुधा मरण येत नाही. लाल विंचवाचे लॅटिन नाव Mesobuthus tamulus असे आहे.
या विंचवाच्या विषावर उतारा (अँटी-सिरम) हे मुंबईच्या [[हापकीन इन्स्टिट्यूट]] येथे उपलब्ध आहे.
हे औषध उपलब्ध नसले तरी योग्य उपचाराने उपाय होऊ शकतो. महाड येथील डॉ. बावसकरांनी या बाबतीत अभ्यास केला आहे. (हिंमतराव आणि प्रमोदिनी बावसकर दंपती, यांचे महाड येथे इस्पितळ आहे.)
== आढळ ==
विंचवांचा आढळ कौले,
== विषबाधेचे स्वरूप ==
विंचवाच्या विषातील रासायनिक तत्त्वाने एका विशिष्ट प्रकारचे [[मज्जातंतू]] उद्दीपित होतात व होतच जातात. त्या उद्दीपनाच्या अतिरेकाचा दुष्परिणाम होतो. या प्रकारच्या "ऑटोनोमिक" मज्जातंतूंच्या अतिरेकामुळे
"ऑटोनोमिक" मज्जातंतूंचे दोन प्रकार असतात - सिंपथेटिक आणि पॅरासिंपथेटिक. दोन्ही प्रकारच्या तंतूचे उद्दीपन होत असले तरी सिंपथेटिक अतिरेकाचा प्रभाव (या ठिकाणी) जास्त घातक असतो. सिंपथेटिक प्रणालीचे योग्य उद्दीपन "लढा किंवा पळा" परिस्थितीत होते. हृदयाची धडधड वाढणे, रक्तदाब वाढणे, श्वासोच्छ्वासाची गती वाढते. त्यामुळे विंचू चढणे हे त्वेष चढणे किंवा भयभीत होण्याची लक्षणे दाखवते. याचा अतिरेक झाला की हृदय/रक्तपुरवठा हवे तसे काम देत नाही. शिवाय फुप्फुसात लस (रक्तातला पाण्याचा अंश) स्रवून फुप्फुसे आपल्या
[[चित्र:ScorpionBarb.jpg| विंचू नांगी | thumb ]]
== उपचार ==
कोकणातील विंचू
बावसकरांच्या उपचार-प्रणाली (
ज्यास "वादळ" उठले आहे, त्यास सिंपथेटिक मज्जातंतूंचे एका विशिष्ट प्रकारे दमन करणारे "प्राझोसिन" हे औषध
म्हणून सर्व जातीच्या विंचवांचा दंश घातक नसतो, आणि लाल विंचवाचा दंश टोचलेल्या विषाच्या मात्रेवर अवलंबून घात करतो, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे असते.▼
▲म्हणून सर्व जातीच्या विंचवांचा दंश घातक नसतो, आणि लाल विंचवाचा दंश
==अधिक वाचन/संदर्भ==
* बॅरिस्टरचं कार्टं (पुस्तक, लेखक - हिंमतराव स. बावस्कर)
* [[अनिल अवचट]] यांच्या 'कार्यरत' पुस्तकातील हिंमतराव बावसकरांवरचे 'हा विंचवाला उतारा' हे प्रकरण)
{{विस्तार}}
Line २४ ⟶ ३७:
[[वर्ग:प्राणी]]
[[वर्ग:संदर्भ त्रुटी असणारी पाने]]
▲==रोचक तत्थ्य==
▲विंचू त्याच्या संपूर्ण आयुष्यात फक्त एकदाच मुल जन्माला घालतो व त्यानंतर लगेचच मरून जातो.
|