"विकिपीडिया:तटस्थ दृष्टीकोन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
ओळ ३०:
कांही लेखांचे मथळे वर्णनात्मक असतात आणि केवळ नांवच नसतात. वर्णनात्मक मथळ्यांमध्ये शब्द नैसर्गिक असावेत, जेणॆकरून विषयाच्या बाजूने किंवा विरुद्ध असा कोणताही दृष्टिकोण सूचित होत असू नये, किंवा त्यामुळे विषयाच्या एका विशिष्ट पैलूवरच लेख असल्याचे दिसू नये. (उदाहरणार्थ, "क्ष वरील टीका" अशा मथळ्याऐवजी "क्ष बाबत समाजाचे दृष्टिकोण" हा मथळा अधिक योग्य). निष्पक्षपाती मथळ्यांमुळे विविध दृष्टिकोण आणि जबाबदार लिखाण यांना उत्तेजन मिळते.
लेखाची रचना
निष्पक्षपातीपणा राखण्यासाठी आणि दृष्टिकोणांचे विभाजन किंवा अवाजवी भर यासारखे दोष टाळण्यासाठी, लेखाच्या अंतर्रचनेकडे अधिक लक्ष देण्याची गरज असू शकते. जरी कोणत्याही विशिष्ट लेखरचना निषिद्ध नाहीत, तरी ही काळजी घेतली गेली पाहिजे की मांडणी सामान्यपणे निष्पक्षपाती असेल.
मजकुराच्या दृष्टिकोणानुरूप वेगवेगळे विभाग किंवा उपविभाग अशी रचना केल्याने ते ज्ञानकोशासारखे न वाटता, दोन बाजूंधील वादविवाद असल्यासारखे दिसेल. त्यामुळे असे पण वाटू शकते की मुख्य परिच्छेद हा सत्य आणि निर्विवादित आहे, आणि इतर मजकूर विवादास्पद आहे आणि म्हणून असत्य असण्याची अधिक शक्यता आहे. तेव्हां परस्परविरोधी वादविवाद हे वेगवेगळे न मांडता मुख्य मजकुरातच समाविष्ट करून लेखात निष्पक्षपातीपणा आणता येईल.
वाजवी आणि अवाजवी भर
निष्पक्षपातीपणासाठी हे गरजेचे आहे की प्रत्येक लेखात किंवा दुसर्‍या पानात, विश्वसनीय स्रोतांमध्ये प्रसिद्ध झालेल्या वेगवेगळ्या लक्षणीय दृष्टिकोणांचे त्यांच्या तेथील ठळकपणाच्या प्रमाणात सादरीकरण झालेले असावे. योग्य भर देणे आणि अवाजवी भर टाळणे याचा अर्थ असा की अल्पमतातील दृष्टिकोण किंवा पैलू यांना बहुमतातील दृष्टिकोणांइतके महत्त्व देऊ नये. सर्वसामान्यपणे, अगदी नगण्य पाठिंबा असलेले मत समाविष्ट करूच नये किंवा फार फार तर "हे सुद्धा पहा" याखाली द्यावे. उदाहरणार्थ, पृथ्वीवरील लेखात सपाट पृथ्वीच्या संकल्पनेला आधुनिक काळात अत्यल्प पाठिंबा असल्याचा थेट उल्लेख नसतो, कारण तसे केल्याने त्याला अवाजवी महत्त्व दिल्यासारखे होईल.
अवाजवी भर कित्येक वेगवेगळ्या पद्धतींनी दिला जाऊ शकतो. उदाहरणार्थ, तपशीलांची खोली, मजकुराची लांबी, तो जिथे ठेवला आहे त्या जागेचा ठळकपणा आणि आजूबाजूला ठेवलेली वाक्ये, वगैरे. अल्पमताचा दृष्टिकोण मांडण्यासाठी लिहिलेल्या लेखांमध्ये, अशा दृष्टिकोणाला अधिक जागा आणि लक्षवेधीपणा मिळू शकतात. तथापि, अशा पानांमध्ये योग्य ठिकाणी बहुमताच्या दृष्टिकोणाचा योग्य प्रकारे उल्लेख असला पाहिजे आणि केवळ अल्पमताचाच दृष्टिकोण असू नये. खास करून याकडे लक्ष द्यावे की मजकुरातील जो भाग अल्पमताचा दृष्टिकोण असेल, ते तसे स्पष्ट व्हावे. शिवाय, बहुमताचा दृष्टिकोण पुरेशा तपशीलासह स्पष्ट केला जावा, जेणेकरून वाचकाला हे समजेल की अल्पमताचा दृष्टिकोण कशा प्रकारे बहुमताच्या दृष्टिकोणापेक्षा वेगळा आहे आणि अल्पमतातील दृष्टिकोणाच्या कोणत्या पैलूंबाबत वाद आहे, ते स्पष्टपणे मांडलेले असावे. किती तपशील असावा हे विषयावर अवलंबून असेल. उदाहरणार्थ, सपाट पृथ्वी यासारख्या विषयावरील ऐतिहासिक दृष्टिकोणांचा आढावा घेणार्‍या लेखात, आधी आधुनिक दृष्टिकोण थोडक्यात मांडून मग त्या संकल्पनेच्या इतिहासाची तपशीलवार चर्चा करावी, कारण सपाट पृथ्वी या संकल्पनेला आधुनिक काळात कोणाचाच पाठिंबा नाही. असे करतांना, त्या नाकारल्या गेलेल्या संकल्पनेचा इतिहास निष्पक्षपातीपणॆ मांडावा. इतर अल्पमतातील दृष्टिकोणांच्या संदर्भात, बहुमतातील दृष्टिकोणाचे विस्तृत वर्णन गरजेचे असू शकते, जेणेकरून वाचकाची दिशाभूल होणार नाही.
विकिपीडियामध्ये कोणताही वाद अशा प्रकारे मांडला जाऊ नये की जणू एका छोट्या अल्पमतातील दृष्टिकोणाला सुद्धा बहुमतातील दृष्टिकोणाइतकेच महत्त्व आहे. एका अत्यल्पमतातील दृष्टिकोणाची मांडणी तेव्हांच केली जावी, जेव्हां तो लेख त्या दृष्टिकोणाबद्दलच असेल (उदाहरणार्थ सपाट पृथ्वी). लक्षणीय, तरी अल्पमतातील दृष्टिकोणाला अवाजवी वजन देणे, किंवा अत्यल्पमतातील दृष्टिकोणाचा समावेश करणे यामुळे वादाला दिशाभूल करणारे वळण मिळू शकते. एखाद्या विषयावरील निरनिराळ्या दृष्टिकोणांना विश्वसनीय स्रोतांमध्ये ज्या प्रमाणात जागा दिली गेली असेल, त्याच प्रमाणात विकिपीडियामध्ये त्यांना मांडणी मिळावी असे विकिपीडियाचे ध्येय आहे. हे केवळ लेखाच्या मजकुराबाबतच नाही, तर चित्रे, विकिलिंक्स, बाह्यलिंक्स, वर्गवारी आणि इतर साहित्याबाबत सुद्धा लागू आहे.
===Bias===
| |||