[[चित्र:SungaEmpireMap.jpg|thumb|right|300 px|शुंग साम्राज्याचा विस्तार]]'''पुष्यमित्र शुंग''' हा [[मगध साम्राज्य|मगध साम्राज्याचा]] [[मौर्य|मौर्यांच्या]] पाडावानंतरचा शासक होता. इतिहासात याने [[बौद्ध धर्म|बौद्ध धर्मियांच्याधर्मीयांच्या]] पाडावासाठी अनेक क्रौर्यपूर्णक्रूर कृत्ये केली. त्यामुळे इतिहासात हा क्रूरकर्मा म्हणून ओळखला जातो. पुष्यमित्र हा सुरुवातीला मौर्य साम्राज्याचा सेनापती होता. [[सम्राट अशोक|अशोकानंतर]] ५० ते ६० वर्षातच मौर्य साम्राज्य लयाला गेले. अशोकानंतर कोणताही मौर्य शासक प्रभावी नव्हता. पुष्यमित्र शुंगने शेवटचा मौर्य सम्राट [[बृहदत्त]] याची एका लष्करी कार्यक्रमाच्या वेळेस दगाफटका करून हत्या केली व तो स्वतः मगध साम्राज्याचा शासक बनला. अश्याअशा प्रकारे [[शुंग |शुंग वंशाची]] स्थापना झाली. शुंग वंशाने [[मगध|मगधवर]] व उत्तर भारतावर पुढील दीड [[शतक]] राज्य केले.
इतिहासकारांची पुष्यमित्र शुंग बद्दल अनेक मते आहेत. एका मतप्रवाहानुसार तो एक महान सेनानी होता. ज्यानेत्याने डेमेट्रीयसचेडेमेट्रियसचे ग्रीक आक्रमण परतावूनपरतवून लावले, तसेच शक राज्यकर्ते व [[सातवाहन|सातवाहनांबरोबर]] युद्धे करून शुंग साम्राज्य वाढवले. तसेचतर इतरांच्या मते पुष्यमित्र ब्राम्हणवादाच्या अतिरेकी विचारांचा होता व आपल्या कारकीर्दीतकारकिर्दीत बौद्ध धर्माचे वाढलेले स्तोम कमी करण्याचा त्याने प्रयत्न केला. त्यासाठी आपल्या आक्रमणांदरम्यान [[स्तूप|बौद्ध स्तूपांना]] लक्ष्य केले. अशोकाच्या कारकीर्दीतकारकिर्दीत बांधलेल्याबांधलेले अनेक बौद्ध स्तूपांचास्तूप पाडावत्याने केलापाडले तसेचव बौद्ध धर्मियंनाधर्मीयांना मिळणार्यामिळणाऱ्या राजकीय सुविधा बंद केल्या.
