"संवादिनी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

भैया गणपतराव शिंदे, ग्वाल्हेर (१८५२-१९२०)

 

==भारतात निर्मिति==

भारतीय संगीत हे मूलतः बैठकीचे असल्यामुळे खाली बसून वाजिवण्यासाठी या वाद्यामध्ये मूलभूत वदल झाले ते बंगालच्या कारागिरानी बनविलेल्या हातपेटीमुळे. कोलकोत्त्याच्या द्वारिका दास या फर्मने आधुिनक हातपेटीची प्रथम निर्मिति केली. त्यानंतर टी. एस् रामचंद्र अँंड को. यानी महाराष्ट्रात याची निर्मिति सुरु केली. त्यानंतर गुजरातमध्ये अहमदाबाद येथे गणपतराव बर्वे यानी त्याची निर्मिति केली. द्वितीय महायुद्धानंतर युरोपमधून आँर्गनची आयातही बंद झाली. मग भावनगर मध्ये आणि पालितानामध्ये पेट्यांसहित ध्वनिपट्ट्यांचीही निर्मिति सुरु झाली. महाराष्ट्र, गुजरात, बंगाल आणि पंजाब प्रांतात दर्जेदार हार्मोनियम बनिवल्या जाऊ लागल्या. . बेळगावातही झीलु सुतार आणि रामचंद्र हुदलीकर यानी उत्तम दर्जाच्या हार्मोनियम बनविल्या. २२ श्रुतियुक्त हार्मोनियम बनिवण्यात हुदलीकर यांचा अधिकार होता.

 

बच्चुभाई भंडारे, मुंबई (१८७८-१९०९), लक्ष्मणसिंंह, बाबुसिंह (हैद्राबाद), नन्हेबाबु कुंवर बिदर, गोविंदराव टेंबे कोल्हापूर, (१८८१-१९५७), विठ्ठलराव कोरगावकर बेळगाव (१८८४- १९७४), रामभाऊ विजापुरे बेळगाव (१९१७-२०१०), पी. मधुकर मुंबई (१९१६-१९६७), पुरुषोत्तम वालावलकर मुंबई, मनोहर चिमोटे मुंबई, अप्पा जळगावकर पुणे, बाबुराव बोरकर बेळगाव, बंडुभैय्या चाैघुले इंदूर, हणमंतराव वाळवेकर धारवाड, वसंत कनकापूर धारवाड, गुलाम रसुल, बशीरखाँ (बडोदा), मोहनलाल, सोहनलाल, बलदेव मिश्र (वाराणसी),ङाँ.पाबळकर, भीष्मदेव चैटर्जी, पु. ल. देशपांङे, गोविंदराव पटवर्धन, गणपतराव पुरोहित, राजाभाऊ कोसके, विश्वनाथ पेंढारकर, एकनाथ ठाकुरदास, बाळ माटे, ज्ञानप्रकाश घोष, जयंत बोस, मुनेश्वर दयाल, पुट्टराज गवई, शेषाद्री गवई, तुळशीदास बोरकर, सुधीर नायक, सुधांशु कुलकर्णी, रविंद्र काटोटी, अरविंद थत्ते, वासंती म्हापसेकर, निर्मला काकोडे, बबन मांजरेकर, अजय जोगळेकर, सीमा शिरोडकर, सुयोग कुंडलकर, चिन्मय कोल्हटकर, चैतन्य कुंटे, तन्मय देवचक्के, आदित्य अोक, विश्वनाथ कान्हेरे, प्रमोद मराठे, विनय मिश्र, दिनकर शर्मा, केदार नाफडे, रविंद्र माने, सारंग कुलकर्णी, दीपक मराठे,

 

==कर्नाटक संगीतामध्ये संवादिनी==