"मलेरिया" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
छोNo edit summary
खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल अ‍ॅप संपादन
No edit summary
खूणपताका: संदर्भ क्षेत्रात बदल. अविश्वकोशीय वर्णनात्मकता ? मोठा मजकुर वगळला ?
ओळ १:
'''हिवताप''' :
{{विस्तार}}
हिवताप हा एक गंभीर आणि काहीवेळा जीवघेणा रोग असून तो परजीवीमुळे निर्माण होतो. हा एक प्रकारचा प्रसार आहे जो मानवावर पसरतो. एकदा एखाद्या संक्रमित डासाने मानव शरीरास
{{Infobox disease
काटल्यानंतर, परजीवी लाल रक्त पेशी संक्रमित व नष्ट करण्यापूर्वी यजमानच्या यकृतात भरतात.हिवताप होणा-या लोकांना सामान्यतः खूप ताप येणे, उदास ताप येणे, थंडी वाजणे, आणि फ्लू
| Name = मलेरिया
सारखी आजार यासारख्या लक्षणांमुळे खूपच आजारी पडतात.हे [[<ref>वैज्ञानिक वर्गीकरण ई किंगडम: ऍनिमलिया क्लेडे: युअर्थ्रोपोडा वर्ग: Insecta ऑर्डर: डिप्टेरा कुटुंब: कुलीकिडाई लिंग: अनोफीलेस</ref>]] चाव्याव्दारे करुन मानवांना पाठविते.
| ICD10 = {{ICD10|B|50||b|50}}
'''लक्षणे''' :
| ICD9 = {{ICD9|084}}
थंडी वाजणे
| Image = Plasmodium.jpg
उच्च ताप
| Caption = Ring-forms and [[gametocyte]]s of ''Plasmodium falciparum'' in human blood.
घाम येणे
| DiseasesDB = 7728
डोकेदुखी
| MedlinePlus = 000621
उलट्या
| OMIM = 248310
अतिसार
| eMedicineSubj = med
'''कारणे''':
| eMedicineTopic = 1385
हिवताप हा एक प्रकारचा सूक्ष्म परजीवी असतो जो मच्छरदाणीद्वारे सामान्यतः पसरतो.
| eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|305}} {{eMedicine2|ped|1357}}
अशक्त मच्छर एखाद्या व्यक्तीला हिवतापाचा धोका असलेल्या एखाद्या मच्छीची लागण होऊ शकते.
| MeshName = Malaria
परजीवीचा प्रसार. आपण पुढील व्यक्ती असल्यास हा डास चावण्यामुळे, तो तुमच्यासाठी मलेरियाच्या परजीवी पाठवू शकतो.
| MeshNumber = C03.752.250.552 |
यकृतामध्ये परजीवी नंतर आपल्या यकृताकडे जातात - जेथे काही प्रकार एक वर्षापर्यंत निष्क्रिय होऊ शकतात.
}}
रक्तप्रवाहामध्ये जेव्हा परजीवी प्रौढ होतात तेव्हा ते यकृत सोडतात आणि लाल रक्तपेशी संक्रमित करतात. जेव्हा लोक विशेषत: हिवतापाच्या लक्षणांवर परिणाम करतात
'''मलेरिया''' हा [[डास|डासांच्या चावण्यामुळे]] होणारा रोग आहे. प्लाझमोडियम वायवॅक्स या विषाणूंमुळे हा रोग होतो.
पुढील व्यक्तीकडे जर एखादा निर्जंतुकीकृत डास आपल्याला या टप्प्यावर चावाल, तर तो आपल्या हिवतापाच्या परजीवींना संसर्ग होऊन त्यास पुढच्या व्यक्तीला चावण्याचा प्रयत्न करेल.
याचा प्रादुर्भाव विषुववृत्तीय भागांत जास्त आहे.
मलेरिया चे गांभीर्य लक्षात घेता [[२५ एप्रिल]] हा जागतिक मलेरिया दिन म्हणून ओळखला जातो.
 
'''प्रसार च्या इतर रीती''':
[[चित्र:Symptoms of Malaria.png|thumb|300px|हिवतापाची मुख्य लक्षणे ]]
हिवतापामुळे होणारे परजीवी लाल रक्त पेशींवर परिणाम करतात कारण लोक हिवतापाच्या लागवडीत असलेल्या रक्तसंक्रमणापर्यंत पोहोचू शकतात,
प्लाझमोडियम' या जातीच्या डासांमुळे होणारा हा रोग तसा फार प्राचीन काळापासून अस्तित्वात आहे.ख्रिस्तपूर्व पांचव्या शतकात हिपोक्रॅटिस यांना मलेरिया सदृश्य आजार माहीत होता. सतराव्या शतकाच्या पूर्वार्धात, जैलुइट लोकांनी पेरू देशात सिंकोना ही वनस्पती आणली होती. या सुमारास जेव्हा युरोपमध्ये फार मोठ्या प्रमाणात मलेरियाची साथ आली होती. तेव्हा या सिंकोना वनस्पतीचा त्या तापावर उपचार करण्यात आला होता. या उपचारांमुळे मलेरिया आणि अन्य प्रकारचे ताप यांतील फरक सिडनर्हेम आणि अन्य वैद्यांना ओळखणे शक्य झाले.
जसे की:
इ.स. १८८० मध्ये लेव्हेरान यांनी मलेरिया निर्माण करणाऱ्या डासांचा शोध लावला, परंतु या डासांचे प्रामुख्याने जे तीन प्रकार आहेत त्याचा शोध त्यावेळी लागला नव्हता.
आईपासून जन्मलेल्या बाळापासून
रक्त संक्रमणाद्वार
औषधे इंजेक्ट करण्यासाठी सुई सामायिक करून
 
इ.स. १८९४ मध्ये मॅनसन यांनी असे गृहीतक मांडले की मलेरिया हा रोग डासांमुळे होत असून, तो या जंतूंनी युक्त डास चावा घेऊन नव्हे तर पाण्यावाटे पसरवीत असावेत. पुढे इ.स. १८९८ मध्ये रॉस यांनी मलेरिया डासांमुळे नेमका कसा होतो याचा शोध लावला. पक्ष्यांमधील मलेरिया प्रमाणेच मानवी शरीरांतही घडामोडी होत असल्या पाहिजेत असे त्यांना दिसून आले. त्याच वर्षी ग्रासी, बिगनमी आणि बास्टिनेली यांनी अ‍ॅनोफेलिस जातीच्या डांसामध्ये प्लाझमोडियम, फाल्सिपॅरम या जातीच्या मलेरियाच्या जंतूंची कशी वाढ होते आणि पुढे ते संसर्गित डास चावल्यामुळे माणसांमध्ये मलेरिया कसा होतो हे दाखवून दिले.
 
'''बहुतांश घटनांमध्ये, मृत्यू एका किंवा त्याहून अधिक गंभीर विषयाशी संबंधित असतात ज्यात खालील गोष्टींचा समावेश आहे''':
== कारणे ==
यामध्ये दोन प्रमुख घटकांचा विचार केला पाहिजे.
# मलेरियाचे जंतू आणि त्यांचे वातावरण आणि
# ॲनॉफिलस जातीचे डास आणि त्यांचे वातावरण
 
'''सेरेब्रल मलेरिया परजीवी''':
भरलेल्या रक्तातील पेशी छोट्या रक्तवाहिन्यांना आपल्या मेंदूला विकतात (सेरेब्रल मलेरिया), आपल्या मेंदूचा सूज किंवा मेंदूचे नुकसान होऊ शकते.
सेरेब्रल मलेरियामुळे कोमा होऊ शकतो.
'''श्वसन समस्या''':
आपल्या फुफ्फुसातील फुफ्फुसांचा दाह यामुळे द्रव श्वास घेणे कठीण होऊ शकते.
 
'''अवयव निकामी''':
डासांच्या शरीरांतील मलेरियाच्या जंतूंच्या घडामोडीविषयी आणि हा मलेरिया मानवी शरीरात कसा संक्रमित होतो याविषयी सर रोनॉल्ड रॉस यांनी मूलभूत संशोधन केले आणि पुढील अभ्यासकांना दिशा दाखविली. विशेष म्हणजे संशोधनाचे हे कार्य त्यांनी बव्हंशी आपल्या हिंदुस्थानात कलकत्ता आणि बंगलोर येथे केले. या संशोधनासाठी, इ.स. १९०२चे नोबेल पारितोषिक त्यांना मिळाले.
मलेरिया आपले मूत्रपिंड किंवा यकृताला अपयशी ठरू शकते, किंवा आपल्या विकृतीच्या भ्रष्ट प्रकोपामुळे होऊ शकते. यापैकी कोणतीही परिस्थिती जीवघेणा होऊ शकते.
अशक्तपणा मलेरियामुळे लाल रक्त पेशी नष्ट होतात, ज्यामुळे रक्ताल्पता वाढू शकते.
'''कमी रक्तातील साखर''':
मलेरियाच्या गंभीर स्वरूपामुळे रक्तातील साखरेची कमतरता होऊ शकते, कारण क्विनिन -हिवतापाचा सामना करण्यासाठी वापरल्या जाणार्या सर्वात सामान्य औषधांपैकी एक आहे. अत्यंत कमी रक्तातील साखणामुळे कोमा
किंवा मृत्यू होऊ शकतो.
 
'''प्रतिबंध''':
रोनाल्ड रॉस(जन्म :अलमोडा, इ.स.१८५७) यांचे वडील, सर सी.सी.जी. रॉय हे इंग्रजांच्या सैन्यामध्ये जनरल होते. रोनाल्ड रॉस यांचे शिक्षण इंग्लंडमध्ये झाले आणि वैद्यकाच्या अभ्यासासाठी त्यांनी इ.स. १८७५ मध्ये लंडन येथील सेंट बार्थिलोमोव्ह हॉस्पिटलमध्यें प्रवेश घेतला. इ.स. १८८१ मध्ये डॉक्टर झाल्यावर ते इंडियन मेडिकल सर्व्हिसमध्ये काम करू लागले.
सर्वसाधारणपणे, हिवताप टाळण्यासाठी घेण्यात आलेली औषधे हे त्या रोगाचा उपचार करण्यासाठी वापरली जाणारीच औषधे आहेत. आपल्या डॉक्टरांना हे जाणून घेणे आवश्यक आहे की आपण कोठे प्रवास करणार आहात
जेणेकरुन त्या देशात आढळणा-या हिवताप परजीवीच्या प्रकारावर सर्वोत्तम कार्य करेल असे औषध लिहून द्यावे.
अद्याप कोणतीही लस नाही
जगभरातील शास्त्रज्ञ हिवतापासाठी सुरक्षित आणि प्रभावी लस विकसित करण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. तरीही, अद्याप मानवी वापरासाठी मंजूर झालेल्या कोणत्याही हिवतापाच्या लसीची आवश्यकता नाही.
डासांच्या संसर्गास कमी करणे
ज्या देशांमध्ये हिवताप सर्वसामान्य आहे अशा ठिकाणी हिवतापापासून दूर ठेवण्याचे डावपेच आखले जातात.
 
'''धोरणे समाविष्ट''':
डासांमुळे मलेरिया होत असावा असा काहीसा तर्क त्यापूर्वी एक शतक आधी करण्यात आला असला, तरी त्यावर पुरेसा प्रकाश टाकण्यात आलेला नव्हता. मलेरिया नेमका कसा होतो, कसा पसरतो व त्याला प्रतिबंधक कसा करता येईल याबद्दल त्यावेळी निश्चित स्वरूपाची काहीही माहिती उपलब्ध नव्हती.
आपले घर फवारणीसाठी आपल्या घराच्या भिंतीवर कीटकनाशके वापरून उपचार करणे.
 
आतमध्ये असलेल्या प्रौढ मच्छीमारांना मारण्यास मदत करतात.
[[चित्र:Anopheles albimanus mosquito.jpg|thumb|left|'ॲनोफिलिस अल्बिमनस्' जातीचा डास मानवी हातातून आपले खाद्य घेतांना. हा डास मलेरियाचा वाहक आहे.या डासांचे नियंत्रण हा मलेरिया रोखण्याचा परिणामकारक उपाय आहे.]]
निव्वळ झोपणे.
इ.स. १८९४ साली रॉस यांनी या संदर्भात पुढील संशोधन करण्याचे ठरविले. त्यांनी, ज्या रोग्यांना मलेरिया झाला आहे. त्यांना चावा घेण्यास डासांना उद्युक्त केले. या मलेरिया ग्रस्त रोग्यांना डास चावल्यावर, त्या डासांच्या शरीरात मलेरियाच्या जंतूंचे काय होते, कोणकोणते आणि कसे बदल होतात याचा अभ्यास सुरू केला; परंतु पहिली दोन वर्षे त्यांत फारशी प्रगती झाली नाही, तरीही नाउमेद न होता त्यांनी अभ्यास चालूच ठेवला होता. इ.स. १८९७ मध्ये त्यांच्या प्रयत्‍नांना यश आले. त्यांना दिसून आले की, डासांच्या जठरामध्ये बटणाच्या आकाराच्या जंतूंची अनेक अंडी तयार होतात. ही अंडी त्या डासांच्या लाळेत येतात आणि असे डास जेव्हा माणसांना चावतात तेव्हा त्या माणसांमध्ये पुरेशी प्रतिकारशक्ति नसेल त्यांना मलेरिया होतो. हे त्यांचे संशोधन बहुमोलाचेच होते.
विशेषत: कीटकनाशके उपचार असलेले बेड नेट, विशेषत: गर्भवती महिला आणि लहान मुलांसाठी शिफारस केलेले आहे.
 
आपली त्वचा झाकण सक्रीय मच्छरदाणीच्या काळात, सहसा संध्याकाळपासून ते भोके पर्यंत, अर्धी चड्डी आणि लांब-बाहीच्या शर्ट घालतात.
== लक्षणे ==
कपडे आणि त्वचा फवारणीसाठी <ref>पिरॅरथ्रिन कुटुंबात कीमिथाइड्रिन एक कीटकनाशक आहे कृत्रिम रसायने गुळगुळीत फूल पासून नैसर्गिक अर्क जसे कार्य. कीटक नियंत्रित करण्यासाठी विविध मार्गांनी परमेथ्रिनचा वापर केला जातो. सार्वजनिक आरोग्य मच्छी नियंत्रण कार्यक्रमात ट्रान्समिथ्रिन असलेली उत्पादने वापरली जाऊ शकतात.</ref>असलेली द्रावण कपड्यांवर सुरक्षित आहे, तर डीईईटी असलेले स्प्रे त्वचेवर वापरले जाऊ शकते.
[[चित्र:Malaria fever.svg|250px|right|thumb|मलेरिया आजारात तापाचा चढ-उतार]]
या आजारात मुख्यतः खालील लक्षणे आढळतात.
* थंडी वाजण्याचा त्रास सुमारे १५ मिनिटे ते तासभर चालतो.
* थंडी वाजून ताप येतो. ताप थोडा वेळ टिकतो.
* ताप कमी होताना घाम येऊन उतरतो.
* ताप सहसा दुपारनंतर येतो. ताप सहसा दिवसाआड किंवा रोज येतो.
* तापाबरोबर खूप डोकेदुखी,- अंगदुखी, कंबरदुखी, थकवा, इत्यादी लक्षणे जाणवतात. पण हे वेळापत्रक अगदी पक्के नसते. याबरोबर पाठही दुखते.
* मलेरिया सौम्य असेल किंवा उपचार अर्धवट झाले तर लक्षणे सौम्य असतात. कधीकधी फक्त अंगावर काटा येणे, डोके दुखत राहणे, थकवा जाणवणे एवढीच लक्षणे असतात. अशा तक्रारी खूप असतात. रक्तनमुना तपासल्याखेरीज याचा नक्की निर्णय करणे अवघड असते.
* मलेरियाच्या तापामुळे काही वेळा मेंदूला सूज येऊन झटके येण्याची शक्यता असते. ही शक्यता बालकांमध्ये जास्त प्रमाणात आढळते.
* प्लास्मोडियम फाल्सिपॅरम प्रकाराच्या जंतूंमुळे रुग्ण कोमात जायची व दगवण्याची शक्यता असते.
* काही रुग्णांत [[मूत्रपिंड]] निकामी होऊन लघवीत फुटलेल्या [[लाल रक्तपेशी]] दिसून येतात.
 
== प्रकार ==
* प्लाझमोडियम फाल्सिपॅरम.
* प्लाझमोडियम वायवॅक्स.
* प्लाझमोडियम मलेरिया.
* प्लाझमोडियम ओव्हेल.
 
== उपचार ==
मलेरियावरील उपचार आजाराच्या तीव्रतेवर अवलंबून असतात. यात मुख्यतः [[क्लोरोक्विन]], [[प्रायमाक्विन]], [[क्विनाईन]], [[आरर्टिमिसिन]] ही [[मलेरिया विरोधी औषधे]] वापरली जातात. रुग्णात काही जटिलता नसल्यास तोंडाने औषधे दिली जातात व जटिलता असल्यास शिरेवाटे औषधे टोचतात.
 
{{साचा:संसर्गजन्य रोग}}
 
[[वर्ग:विकिप्रकल्प वैद्यकशास्त्र]]
[[वर्ग:आरोग्य]]
[[वर्ग:रोग]]
[[वर्ग:संसर्गजन्य रोग]]
 
==बाहेरील दुवे==
*[http://www.thehealthsite.com/marathi/malaria-symptoms-in-marathi/ द हेल्थसाईट मराठी]
"https://mr.wikipedia.org/wiki/मलेरिया" पासून हुडकले