"मंदिर" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

[[हिंदू]] धर्माच्या [[प्रार्थनास्थळ|प्रार्थनास्थळास]] '''मंदिर''' असेकिंवा देऊळ म्हणतात. मंदिरे हे देवाचे घर समजले जाते. ईश्वर साकार व सगुणच आहे असे मानून्मानून येथे देवळातील मूर्तीची पूजा केली जाते. मंदिरालाच देवालय असे म्हटले जाते.

पूर्वी मंदिरांकडे धनसंपत्तीसोबत ज्ञान व ग्रंथसंपत्ती राखण्याचीही परंपरा होती. [[हस्तलिखिते]], [[भूर्जपत्रे]] आणि छापील ग्रंथ मंदिरांमध्ये असत. गुरुवायुर मंदिर, [[जालना]] येथील राजुरेश्वर गणपती मंदिर, आळंदीआळंदीचे देऊळ अशा काही मंदिरांकडे ग्रंथसंपदा असल्याचे आढळते. तिरुपती बालाजी, पाँडिचेरीचा [[अरविंद आश्रम]], [[दक्षिणेश्वर कालीमंदिर]] (हे रामकृष्ण मठाचे मुख्य केंद्र आहे), अशा काही संस्थांनी ज्ञानदानाचे कार्य पुढे नेले आहे व ती आज [[विद्यापीठ|विद्यापीठाचा]] दर्जा असलेली मंदिरे आहेत. तसेच स्वामीनारायण मंदिरांमार्फत शिक्षण संस्थादेखील चालतात.

* आयुर्वेदिक वनस्पती संगोपन

====नागर शैलीशैलीची मंदिरे====

हा सर्वात प्राचीन हिंदु मंदिरांचा सर्वात प्राचीन प्रकार आहे. याच्या शिखराचा भाग वर निमुळता होत जाणारा असतो.याचे मंदिराचे आठ वर्गभाग मानलेअसतात. जातात- १. मूल (पाया), २. मसूरक (चौथरा), ३. जंघा (भिंत), ४ .कपोत , ५. गल, ६.शिखर शिखर, ७.आमलक आमलक, ८. कुंभ (कळस) {१}

====द्रविड शैलीशैलीची मंदिरे====

कृष्णानदीपासून दक्षिणेकडे कन्याकुमारीपर्यंतच्या प्रदेशातप्रदेशांत ही शैली आढळते. या मंदिराच्या शिखरात अनेक मजले बांधलेले असतात. या शैलीचेशैलीच्या मंदिराचे चार प्रकारभाग मानलेअसतात. जातात- १. गोपुर, २.मंडप, ३.विमान, ४.स्तंभयुक्त वेदिका{२}

वेसर शैलीतील मंदिरे पश्चिम भारतात आढळतात. यांची रचना ताराकृती जोत्यावर केलेली असते.{३}

* कीर्तीमुखकीर्तिमुख - प्रवेशद्वाराशी राक्षसाच्या मुखासारखे एक शिल्प