"भुवनेश्वर" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
No edit summary |
Pooja Jadhav (चर्चा | योगदान) No edit summary |
||
ओळ ४३:
१९४८ मध्ये आधुनिक भुवनेश्वर शहराचा पाया घातला गेला, तरीही शहराच्या आणि आसपासच्या भागांकडे शतकांपूर्वीचा इतिहास आहे.
धौली ही भुवनेश्वरजवळील कलिंग युद्धाची जागा होती. हे युद्ध इसवी सनापूर्वी २६२-२६१ या कालावधीत झाले. कलिंगावर आक्रमण केलेल्या मौर्य सम्राट अशोकाने (कारकीर्द इसपू २७२-२३६) युद्धानंतर त्या राज्यावर कब्जा केला. कलिंगावरील स्वारीमुळे अशोकाचे हृदयपरिवर्तन झाले, त्याबाबतचा शिलालेख धोंली येथे आहे. अशोकाच्या सर्वात प्रभावी आज्ञेपैकी एक आज्ञा आधुनिक शहराच्या नैर्ऋत्येकडे ८ कि.मी. वर असलेल्या शिलालेखात कोरलेली आहे. मौर्य साम्राज्याचा अस्त झाल्यानंतर हा परिसर महामेघववाह राजघराण्याकडे गेला. खारवेल हे त्यांचे सर्वात प्रसिद्ध राज्य. शहरानजीकचा शिशुपाळगड प्रसिद्ध आहे. उदयगिरी व खंडगिरी ही जैनांची पुण्यक्षेत्रेही जवळच आहेत. उदयगिरी टेकडीतील अनेक गुंफापैकी हत्तीगुंफा ही खारवेल राजाच्या शिलालेखामुळे प्रसिद्ध आहे. खंडगिरी टेकडीत पाच गुंफा आहेत. त्यांतील इंद्रकेसरी गुंफेच्या पाठीमागील गुंफेत जैनांच्या २४ तीर्थकरांच्या मूर्ती आढळतात.त्यानंतर सातवाहन, गुप्तस, मथरास आणि शैलओभभोव यांच्यासह अनेक राजवंशांनी या भागावर राज्य केले.
[[File:Sisupalagada Bhubaneswar.jpg|left|thumb|]]
[[File:Hatigumfa.jpg|thumb|left|Hathigumpha|]]
इसवी सनाच्या ७ व्या शतकात, सोमावमशी किंवा केशरी राजवंशाने या भागात आपले राज्य स्थापन केला. त्यांनी अनेक मंदिरे बांधली. केशारींनंतर, पूर्व गंगास हा कलिंग क्षेत्रावर १४ व्या शतकापर्यंत राज्य करीत होता. त्यांची राजधानी कलिंगनगर ही सध्याच्या भुवनेश्वर जिल्ह्यात आहे. त्यांच्यानंतर, भोई वंशांचे मुकुंददेव या मराठा राजाने या परिसरात अनेक धार्मिक इमारती विकसित केल्या. भुवनेश्वरमधील बहुतेक जुनी मंदिरे ८ व्या ते १२ व्या शतकांदरम्यान शैव प्रभावाखाली करण्यात आली. अनंत वासुदेव मंदिर हे शहरातील विष्णूचे एकमेव प्राचीन मंदिर आहे. १५६८ मध्ये, अफगाण वंशाच्या Karrani राजवंशाने या क्षेत्रावर नियंत्रण मिळवले. त्यांच्या कारकिर्दीदरम्यान, बहुतेक मंदिरे आणि इतर रचना नष्ट झाल्या किंवा खराब झाल्या.
१६ व्या शतकात, क्षेत्र पंचमणी मुगल नियंत्रणाखाली आले. १८ व्या शतकाच्या मध्यावर मुघलांच्या ताब्यात असलेल्या मराठ्यांनी या प्रांतातील प्रवाशांना प्रोत्साहन दिले. १८०३ मध्ये हे क्षेत्र ब्रिटिश वसाहतवादी राजवटीखाली आले आणि बंगाल प्रेसिडेन्सी (१९१२ पर्यंत), बिहार आणि ओरिसा प्रांत (१९१२-१९३६) आणि ओरिसा प्रांताचे (१९३६-१९४७) भाग होते. ब्रिटीश शासित ओडीसा प्रांताची राजधानी कटक होती, ती म्हणजे पुरामुळे बाधक होते आणि त्याला जागेची अडचण होती. यामुळे ३० सप्टेंबर १९४६ रोजी ओरिसा प्रांताच्या विधानसभेत भांडवल स्थलांतरित करण्याच्या प्रस्तावाची सुरुवात झाली. भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर, १३ एप्रिल १९४८ रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नवी राजधानी स्थापन केली.
नवीन राजधानीचे नाव "त्रिभुवनेश्वर" किंवा "भुवनेश्वर" (अक्षरशः "पृथ्वीचे प्रभू") होते, शिवाचे नाव, लिंगराज राजाचे देवते होते. ओरिसाची विधानसभा १९४९ मध्ये कटकपासून भुवनेश्वरमध्ये हलवण्यात आली. भुवनेश्वर एक आधुनिक शहर म्हणून बांधले गेले, जे जर्मन वास्तुविशारद ओट्टो कॉन्निजिबर्जर यांनी रुंद रस्ते, उद्याने आणि उद्याने तयार केले. शहराचा काही भाग योजनेच्या पाठोपाठ आले पण पुढील काही दशकांत ही योजना वेगाने वाढली. १९५१ मध्ये घेतलेल्या स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या जनगणनेनुसार शहरांची लोकसंख्या फक्त १६५१२ होती १९५२ ते १९८९ या कालावधीत हे अधिसूचित क्षेत्र परिषद किंवा नगर पंचायतीने केले होते; नगरपालिकेची स्थापना केवळ १२ मार्च१९७९ रोजी झाली. १९९१ च्या जनगणनेनुसार भुवनेश्वरची लोकसंख्या ४११,५४२ इतकी वाढली आहे. त्यानुसार १४ ऑगस्ट १९९४ रोजी भुवनेश्वर महापालिकेची स्थापना झाली.
==वाहतूक==
| |||