मराठी विकिपीडिया

"देवनागरी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
नवीन वर्ग घातला - हॉटकॅट वापरले
ज (चर्चा | योगदान)
५७,२९९ edits
छोNo edit summary
ओळ १:
'''देवनागरी लिपी''' ही बर्याचबऱ्याच [[भारत|भारतीय]] [[भाषा|भाषांची]] प्रमुख [[लेखन पद्धती]] आहे. [[संस्कृत]], [[पाली]], [[हिंदी]] , [[मराठी]], [[कोकणी]], [[सिंधी]], [[काश्मिरी]], [[नेपाळी]], [[बोडो भाषा|बोडो]], [[अंगिका]], [[भोजपुरी]], [[मैथिली]], [[रोमानी]] इत्यादी भाषा देवनागरीत लिहिल्या जातात.
[[चित्र:Devnagari used in Melbourne Australia.jpg|thumb| देवनागरी लिपीचा जाहिरातीत वापर - [[मेलबर्न]] [[ऑस्ट्रेलिया]] येथे]] [[चित्र:MarathiShilalekhYear1109Found AtParalMaharashtraIndia.jpg|इवलेसे|परळ, [[मुंबई]] येथे जुन्या लिपीत आढळलेला शिलालेख. हा इ.स ११०९ मध्ये कोरला गेला.]]
 
ओळ ८:
:जगातील विविध भाषांतील बहुतांश शब्द किंवा ध्वनी देवनागरी लिपीमध्ये जवळजवळ जसेच्या तसे लिहिता येऊ शकतात आणि रोमन किंवा इतर लिप्यांपेक्षा देवनागरीत सहज लिहिलेल्या शब्दांचा तुलनात्मकदृष्ट्या हुबेहूब उच्चार करता येतो.
 
यातया लिपीत एकूण ५२ अक्षरे आहेत, ज्यात १६ [[स्वर]] आणि ३६ [[व्यंजन|व्यंजने]] आहेत. अक्षरांचा क्रमसुद्धा वैज्ञानिक आहे. स्वर-व्यंजन, कोमल-कठोर, अल्पप्राण-महाप्राण, अनुनासिक-अन्तस्थ-उष्म इत्यादी वर्गीकरणही वैज्ञानिक आहे.
 
[[भारत]] तसेच [[आशिया]] मधील अनेक लिप्यांचे ([[उर्दू]] सोडून) संकेत देवनागरीपेक्षा वेगळे आहेत. पण उच्चारण व वर्ण-क्रम इत्यादी देवनागरीसारखेच आहेत. त्यामुळे लिप्यंतरण करणे सोपे जाते. देवनागरी लेखनाच्या दृष्टीने सरळ, सुंदर आणि वाचनाच्या दृष्टीने सुपाठ्य आहे.
ओळ १८:
 
== भाषा आणि लिपी ==
तत्त्वतः कुठलीही भाषा कोणत्याही लिपीत लिहिता येते. प्रत्यक्षात हे बरेचसे जमले तरी पूर्णपणे शक्य होत नाही. भाषेची लिपी त्या त्या भाषेतून उच्चारलेल्या शब्दांच्या लिखाणासाठी असते. एखाद्या भाषेत जर विशिष्ट उच्चार नसतील तर तिच्या लिपीतही ते दाखवणार्‍यादाखवणाऱ्या अक्षरखुणा नसतात. इंग्रजीत ख, च, छ, ठ, फ, घ, ढ, भ, ष, ळ हे उच्चार नाहीत. तमिळमध्ये ख, ग, घ, छ, ज, झ, ठ, ड, ढ, थ, द, ध, फ, ब, भ, श, स, ह ही अक्षरे लिहिता येत नाहीत, पण यांच्यापैकी काही उच्चार आहेत. त्यामुळे लिप्यंतरावर मर्यादा पडतात. उदाहरणार्थ मराठीतला 'पाटील" हा शब्द रोमन लिपीत Patil असा लिहिला जातो. त्याचा उच्चार पतिल/पतिळ/पॅतिल/पॅतिळ/पातिल/पातिळ/पाटिळ असा काहीही होऊ शकतो. देवनागरी लिपीत जगातल्या बहुसंख्य भाषांचे बहुतेक उच्चार जवळजवळ अचूक लिहिण्याची क्षमता असल्याने, तुलनात्मक दृष्ट्या या दृष्टिकोणातून देवनागरी ही एक उत्कृष्ट लिपी समजली जाते.
 
:मराठीमध्ये वापरला जाणारा संगणक हा शब्द देवनागरी लिपीत `संगणक' असा तर रोमन लिपीत 'sanganaka' असा लिहितात. तसेच त्याला इंग्रजी भाषेतला समानार्थी शब्द computer हा देवनागरीतून कम्प्यूटर किंवा कॉम्प्यूटर असा लिहिला आणि यशस्वीरीत्या वाचलाही जाऊ शकतो. <!-- खालच्या तक्त्यामधून ही उदाहरणे अधिक स्पष्ट व्हावीत.--> <!-- TODO table --->
ओळ ५६:
* संगणकाचा वापर इंग्रजी भाषेतून किंवा अधिक अचूक सांगावयाचे झाल्यास रोमन लिपीतून सुरू झाला आणि नंतर जगभर पसरला. आजमितीला तरी जगाची ज्ञानभाषा आणि संपर्कभाषा म्हणून इंग्रजी भाषेला महत्त्वाचे स्थान आहे. त्यामुळे अनेक महत्त्वाच्या तंत्रज्ञानांचा शोध आणि प्रगती इंग्रजी भाषेतून झाली. यात संगणकाचा देखील समावेश होतो. संगणकाशी निगडित प्रगती झपाट्याने होण्यामागचे एक महत्त्वाचे पण अप्रत्यक्ष कारण रोमन लिपी हे देखील आहे. ही बाब संगणकअभियंत्याना सहज समजेल. यासंबधीची अधिक माहिती [[संगणक टंक]] हा लेख देईल. या बाबीचा अप्रत्यक्ष फायदा जर्मनी, स्पेन, रशिया वगैरे देशांना (किंवा त्यांच्या भाषांना वा लिप्यांना) झाला.
 
* [[रोमन लिपी]] ही वर्णलिपी आहे. त्यामध्ये शब्द लिहिताना एकासमोर एक वर्ण लिहितात. वेलांटी, काना, मात्रा, उकार, अनुस्वार, जोडशब्द वगैरे गुंतागुंतीच्या रचना तेथे अपवादानेच आढळतात. मुळाक्षरांना [[लिपीचिन्ह|लिपीचिन्हे]] जॊडून असलेल्या लिपीवर्गामध्येलिपिवर्गामध्ये देवनागरी, [[उर्दू]], [[अरबी]], [[मोडी]],[[ब्राह्मी]], इत्यादी तर नसलेल्या लिपीवर्गामध्येलिपिवर्गामध्ये [[इंग्लिश भाषा]],[[लॅटिन]], [[जपानी]],[[चिनी]],[[रशियन]],[[जर्मन]], इ. लिपी येतात. <!-- पहिल्या वर्गाला [[:en:Basilic|बॅसिलिक(Basilic)]] तर दुसऱ्या वर्गाला [[:en:Syllabic|सिलॅबिक(Syllabic)]] असे म्हणतात. --> यातील प्रत्येक गोष्टीची व्यापक माहिती [[भाषाशास्त्र]] व [[लिपीशास्त्र]] या लेखांमध्ये मिळू शकेल. 'Complex Text Layout' किंवा 'क्लिष्ट पाठ्य मांडणी' या तांत्रिक संज्ञेप्रमाणे चिनी लिपीकुटुंबातील (ज्यामध्ये [[चिनी लिपी|चिनी]], [[जपानी लिपी|जपानी]], [[कोरिअन लिपी|कोरिअन]] येतात), देवनागरी लिपीकुटुंबातील ([[देवनागरी लिपी|देवनागरी]], [[गुरुमुखी लिपी|गुरुमुखी]], [[गुजराती लिपी|गुजराती]], [[बंगाली लिपी|बंगाली]]) आणि द्रविड कुटुंबातील (जसे [[तेलुगू लिपी|तेलुगू]], [[कन्नड लिपी|कन्नड]], [[तामिळ लिपी|तामिळ]], [[मल्याळम लिपी|मल्याळम]]) लिपी येतात. इंग्रजी लिपीसाठी अमेरिकेच्या राष्ट्रीय मानक संस्थेने पुढाकार घेऊन American Standards Code for Information Interchange ([[:en:ASCII|ASCII]]) या संकेतांकांची योजना केली ज्यामध्ये इंग्रजी लिपीतील पहिली व दुसरी बाराखडी, अंक आणि काही नेहमीच्या वापरातील चिन्हे (उदा. @, #, $,&, वगैरे) येतात.
 
* [[युनिकोड]]चा वापर करून संगणकावर मराठी वापरता येते.
ओळ ७३:
* [[बॉस ऑपरेटिंग सिस्टिम]] आणि [[आग ऑपरेटिंग सिस्टिम]] या भारतीय [[संचालन प्रणाली]] मराठी भाषेतून आहेत.
* '[[#थंडरबर्ड|थंडरबर्ड]]' हे ईमेल सॉफ्टवेअर मराठीतून ईमेल पाठवण्यासाठी तसेच आलेले मराठी ईमेल वाचण्यासाठी उपयुक्त आहे. हे सॉफ्टवेअर [http://www.mozilla.org/ मोझीला.ऑर्ग] ह्या संकेतस्थळावरून डाउनलोड करता येईल.
* [[#वॉशिंग्टन विद्यापीठ|वॉशिंग्टन विद्यापीठाकडून]] मिळालेल्या देवनागरीसाठी कळफलकाच्या (कीबोर्ड) जुळणीचे (मॅपिंग) सॉफ्टवेअर उपलब्ध आहे. ह्या जुळणीचा उपयोग करून वर्डपॅड किंवा तत्सम युनिकोडमध्ये शब्दरचना करू शकणार्‍याशकणाऱ्या सॉफ्टवेअरमध्ये रचलेला मजकूर आपण विकिपीडियामध्ये कॉपी - पेस्ट करू शकतो.
* आपल्याकडे अक्षरमाला सॉफ्टवेअर [[#अक्षरमाला|अक्षरमाला]] उपलब्ध असेल तर आपण त्यातच विकिपीडियाची पाने बदलू शकता, नाहीतर [[#आय् ट्रान्स्|आय् ट्रान्स्]] ह्या सॉफ्टवेअरचाही उपयोग करता येऊ शकतो.
* याशिवाय [[#युडिट एडिटर|युडिट एडिटर]]ही वापरता येऊ शकतो.
"https://mr.wikipedia.org/wiki/देवनागरी" पासून हुडकले